نگرشی بر ضرب المثل های رایج درمحلۀ سعدی شیراز و معادل های آن ها

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 5، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 35، اردیبهشت 1401، صفحه 95-120   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2022.1928731.1432

نویسندگان

فرزانه فهندژ سعدی¹؛ مریم زیبائی نژاد^{* 2}؛ مریم کهنسال³

¹دانشجوی دکتری گرو ه زبان وادبیات فارسی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی ،شیراز ، ایران

چکیده

ضرب ­المثل­ های این پژوهش به روشِ میدانی-کتابخانه ­ای و با رویکرد توصیفی-توضیحی گردآوری شده است؛ زیرا در این روش علاوه بر طبقه­ بندیِ ضرب ­المثل ­ها، ریشه و چگونگی شکل­ گیری آن­ ها نیز بررسی و همچنین برای اطمینان از «منظورِ گوینده» هنگامِ بیانِ ضرب­ المثل ­ها و به­ ویژه دربارۀ «معنای دومِ» آن­ ها نظرسنجی عمومی انجام شده است. هدف از این تحقیق آن است که علاوه بر شناساندنِ ضرب ­المثل­ های رایج در محلۀ سعدی شیراز، ریشه­، معادل و معنیِ برخی از مَثَل­ ها مورد توجه قرار گیرد و به ثبت و ماندگاری آن­ ها کمک شود. نتایج تحقیق نشان می ­دهد که اغلب مَثَل­ های رایج در این محله، «طنزآمیز» و برخی دیگر «کنایی» است و مردم این محله بسیاری از مَثَل­ ها را بر اساس زندگی، تجارب، رویدادها و به­ویژه حوادثی که برای بزرگانِ قومشان رخ داده، ساخته و پرداخته ­اند و آن­ ها را غالباً برای پندپذیری به کار می­ برند. همچنین مردم، بعضی از مَثَل ­ها را بر اساس اندیشه ­های خود تغییر داده ­اند، به صورتی که در ابتدا به نظر می ­رسد معادلی برای آن وجود ندارد اما بعد مشخص می­ شود که بعضی از این ضرب­ المثل ­ها همان است که در گفته­ های بزرگان ادب فارسی نیز وجود داشته است. البته بعضی دیگر از ضرب­ المثل ­ها نیز خاص همین محله­ است و معادلی برای آن­ ها در مناطق دیگر نمی­ توان یافت.

کلیدواژه‌ها

ادب شفاهی؛ ضرب المثل؛ فرهنگ عامه؛ محلۀ سعدی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

چکیده انگلیسی 5.pdf

مراجع

1- انوری، حسن.(1383). فرهنگ کنایات سخن، تهران: سخن

2- امینی، امیر قلی.(1360). فرهنگ عوام یا تفسیر امثال و اصطلاحات زبان پارسی، اصفهان: مؤسسه مطبوعاتی علی اکبر علمی

3- بهروزی،علی­نقی.(1348). واژه­ ها و مثل­ های شیرازی و کازرونی، تهران: انتشارات اداره کل فرهنگ و هنر فارس

4- پارسا، سید احمد.(1387). بررسی تطبیقی ضرب المثل ­های کردی و فارسی کردستان، کردستان: دانشگاه کردستان

5- پرتوی آملی، مهدی.(1369). ریشه­ های تاریخی امثال و حکم، ، تهران: سنایی ، چاپ دوم

6- جوادیان، محمود.(1380). ضرب المثل ­ها و کنایه­ های مازندران، تهران: اشاره

7- خاقانی شروانی، افضل ­الدین ابراهیم.(2537). دیوان خاقانی شروانی، به تصحیح و تحشیه و تعلیقات علی عبدالرسولی، تهران: مروی

8- خدیش، حسین.(1385). فرهنگ مردم شیراز، شیراز: نوید

9- خلعتبری لیماکی، مصطفی.(1387). آب، آیین ها و باورهای مربوط به آن در فرهنگ عامه، تهران: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، مرکز تحقیقات

10- دهخدا، علی اکبر.(1363). امثال و حکم، جلد اول تا چهارم، چاپ ششم، تهران: سپهر

11-__________.(1377).لغت نامه، زیر نظر دکتر محمد معین و دکتر سید جعفر شهیدی، تهران: اطلاعات

12- زیانی، جمال.(1393). دل­نوشته ­هایی از فرهنگ، آداب، رسوم و باورهای مردم شیراز، چاپ اول، شیراز: آوند اندیشه

13- ساداتیان، اصغر.(1386). گنجینه­ی ما و شما،چاپ دوم،تهران: ما و شما

14- سعدی، مصلح الدین.(1370). کلیات سعدی، چاپ ششم، محمد علی فروغی، تهران: محمد

15- سهیلی، مهدی.(1384). ضرب­المثل های معروف ایران، تهران: گل آرا

16- سیپک، ییری.(1384).ادبیات فولکلور ایران،مترجم محمد اخگری، تهران:سروش

17- شریعت، جواد.(1390).«بررسی موضوعی امثال و حکم دهخدا»، فصلنامه تعلیمی و غنایی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد  اسلامی-واحد بوشهر، 3(3)، 108- 85.

18- شمیسا، سیروس.(1394). انواع ادبی، چاپ پنجم، تهران: میترا

شهری، جعفر.(1392). «ضرب­المثل­ های شمیرانی»، فصلنامه فرهنگ و مردم، 16(1)، 112- 108.

19- عزیزی­فر، امیر عباس.(1392).«زیباشناسی ضرب المثل­ های کردی -ایلامی از دیدگاه علم بیان»، دوفصلنامه فرهنگ و ادبیات عامه، 1(2)، 128- 109.

20- عزیزی­نیا، حامد و بهنام، بیوک. (1395). «جستاری در ضرب­المثل ­های رایج در فرهنگ شفاهی گویش شیرازی»، ادبیات و زبان­های محلی ایران­زمین، 6(3)، 90-77.

21- فتاحی قاضی، قادر.(1364). امثال و حکم کُردی، تبریز: دانشگاه تبریز

22- فردوسی، ابوالقاسم.(1363). شاهنامه فردوسی، چاپ هفتم، تهران: سپهر

23- فهندژی سعدی، سعید.(1393). گذری بر تاریخ و جغرافیای شهرک سعدی شیراز، نوید: شیراز

24- مولونا، جلال­الدین.(1385). کلیات مثنوی معنوی، تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: شقایق

25- مشکسار، علی.(1390). گزیده­ای از لغات و اصطلاحات شیرازی، شیراز: نوید

26- منشی، نصرالله.(1361). کلیله و دمنه، تصحیح عبدالعظیم قریب، تهران: عرفان

27- ناصری ­نژاد، ایرج.(1390). فرهنگ لغات و اصطلاحات شیرازی، شیراز : نوید

28- نوروزی، جهانبخش.(1372). زیورهای سخن، شیراز: راهگشا

29- نورافرروز، مهین­ بانو.(1389).کاریکلماتور و آن روی سکه ضرب­المثل­ها، شیراز : نوید

30- نیازی، شهریار و نصیری، حافظ.(1388). «ارزش فرهنگی ترجمه ضرب­المثل ­ها و کنایات(عربی-فارسی)»، دو فصلنامه علمی-پژوهشی دانشگاه­ الزهرا، 1(1)، 182- 167.