بررسی فرایند تضعیف در گویش سیرجانی: واج‌شناسی خودواحد

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 3، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 35، اردیبهشت 1401، صفحه 49-74   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2022.1921575.1415

نویسندگان

سید فرید خلیفه لو^{* 1}؛ طاهره عزت آبادی پور²

¹استادیار زبان شناسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

²دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

چکیده

در واج ​شناسی خودواحد، گلداسمیت (1976) بازنمایی واجی را از حالت خطی به‌صورت غیرخطی در زبان​ های نواختی بسط داد. به دلیل غیرخطی­ بودن و وجود ساختار لایه ​ای در این دیدگاه، پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به توصیف و تحلیل برخی از فرایندهای واجی تضعیف براساس تقسیم ­بندی (کول، 2007) در مورد این فرایند؛ نظیر سایشی­ شدگی، همگونی و حذف و همچنین بررسی این فرایندها بر طبق اصول واج­ شناسی خود­واحد؛ یعنی گسترش و قطع (مک کارتی، 1988) در گویش سیرجانی می​ پردازد. روش مورد استفاده در این پژوهش به‌صورت توصیفی-تحلیلی است. به این منظور،  چهل گویشور با جنسیت، سن، تحصیلات و شغل­ های مختلف از مناطق متعدد شهرستان سیرجان انتخاب شدند و با استفاده از ضبط گفتار آزاد و مصاحبه با آن­ها داده‌های زبانی جمع ​آوری گردید. سپس داده­ های جمع­ آوری­ شده، با استفاده از الفبای «IPA» آوانویسی و فرایندهای واجی موجود در آن ­ها استخراج و طبقه ­بندی شدند. سرانجام قواعد واجی به ­کار رفته در پیکرۀ زبانی بر اساس واج​ شناسی خودواحد توصیف و تحلیل گردید. نتایج پژوهش نشان می ​دهد اعمال فرایند گسترش در گویش سیرجانی به‌ صورت فرایندهای سایشی ​شدگی همخوان​ های انسدادی، همگون‌سازی جایگاه تولید و واک­داری رخ می​ دهد. همچنین، فرایند قطع فقط در قالب حذف همخوان تحقق می ­یابد.

کلیدواژه‌ها

واج شناسی خودواحد؛ فرایندهای تضعیف؛ گسترش؛ قطع؛ گویش سیرجانی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

چکیده انگلیسی 3.pdf

مراجع

1- بختیاری، علی اکبر.(1379).  سیرجان در آئینۀ زمان، کرمان: کرمان­شناسی.

2- پرمون، یدالله.(1376). نظام آوایی گونۀ کرمانی از دیدگاه واج­ شناسی جزء مستقل و زایشی، پایان ­نامۀ کارشناسی ارشد زبان­ شناسی همگانی، دانشگاه علامۀ طباطبایی.

3- _________.(1388). «واکه ​کاهی در گویش کرمان»، مجله​ نامه پژوهشگاه میراث فرهنگی، ویژه ​نامه زبان­ شناسی، 1(1)، 25-12.

4- پور­اصفهانی، آیدا و فاتحیان، طیبه.(1389). «بررسی فرایند­های واجی در گونۀ مشهدی براساس واج­شناسی خود­واحد»، مجموعۀ مقالات نخستین همایش بین‌المللی گویش­‌های مناطق کویری ایران، 1647-1678.

5- خلیفه­ لو، سید­فرید و دلارامی­فر، منصوره. (1394).«خوشۀ دو همخوانی آغازین در گویش سیستانی از دیدگاه واج­ شناسی خود­واحد»، فصلنامۀ مطالعات زبان و گویش­ های غرب ایران، 1(8)، 62-39.

6- سریزدی، محمود، (1382). نامۀ سیرجان (واژه­ ها و اصطلاحات لهجۀ سیرجان)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آگاه.

7- شهیدی، اشرف­ السادات و روشن، بلقیس.(1396). توصیف زبان شناختی گونۀ زبانی شهرستان سیرجان، تهران: امیدانقلاب.

8- صادقی، وحید.(1379). تجزیه و تحلیل فرآیند­های واجی در گویش فارسی تهرانی براساس واج­شناسی خود­واحد، پایان­ نامۀ کارشناسی­ارشد زبان ­شناسی همگانی، دانشگاه تهران.

9- عزت آبادی ­پور، طاهره و شهیدی، اشرف ­السادات.(1398). «فرایند سایشی شدگی در گونۀ زبانی سیرجانی: واج شناسی زایشی»، فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین، 5(2)، 66-47.

10- فرهادی، مرتضی.(1378). موزه ­های بازیافته، کرمان: کرمان­شناسی.

11- کرد­زعفرانلو­کامبوزیا، عالیه.(1379). واج­ شناسی خود­واحد و کاربرد در فرایند­های واجی زبان فارسی، پایان ­نامۀ دکتری زبان ­شناسی همگانی، دانشگاه تهران.

12- _______________.(1385). واج ​شناسی رویکردهای قاعده ​بنیاد، تهران: سمت.

13- مؤیدمحسنی، مهری.(1381). گویش مردم سیرجان: مجموعۀ لغات و اصطلاحات و ضرب‌المثل­ ها، کرمان: کرمان­شناسی.

14- _______________.(1386). فرهنگ عامیانۀ سیرجان، کرمان: کرمان­شناسی.

15- مهدوی، فرشته.(1389). «بررسی همگونی واجی در گونۀ اصفهانی براساس نظریۀ خود­واحد». مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی گویش­‌های مناطق کویری ایران، 2066-2053.

16- میکده، اعظم.(1395). «فرایند­های واجی همخوانی در گونۀ فریمانی بر پایۀ واج ­شناسی خود­واحد». نشریۀ ادب و زبان، دانشگاه شهید باهنر کرمان، 19 (40)،346-321.

17- وثوقی رهبری، علی ­اکبر.(1376). تاریخ سیرجان همراه با جغرافیای تاریخی و سیرجان­ شناسی، کرمان: کرمان­ شناسی.

18- Goldsmith, John A. )1976). An Overview of Autosegmental Phonology. Linguistics Analysis. pp: 23-68.

19- Goldsmith, John, A,)1981). Autosegmental and Metrical Phonology, Oxford: Basil Blackwell.

20- Halle, Morris, (1992). The Russian declension: An illustration of distributed morphology. To appear in The organization of phonology: Features and domains, CSLI, Stanford University.

21- Hardcastle, William. J, & Laver, John, (1997). The Handbook of Phonetic Sciences, Blackwell.

22- Haruka, Fukazawa. (1999), Theoretical Implications of OCP Effects on Features in Optimality Theory, PhD dissertation, University of Maryland.

23- Kenstovicz, Michael &  Kisseberth, Charles, (1997). Generative Phonology, New York: Academic Press.

24- Kenstowicz, Michael, (1994). Phonology in Generative Grammar, Oxford: Blackwell Publishers.

25- Kul, Małgorzata )2007(, The Principle of Least Effort With in the Hierarchy of Linguistic Preferences: External Evidence from English,D.dissertation. Poznan, Adam Mickiewicz Universiry.

26- McCarthy, John J. (1988). »Feature geometry and dependency: a review«, Phonetic, 43, 84-108.