تأثیر ریسک‌های‌ نقدینگی و سیاسی بر سقوط قیمت سهام بانک‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران The Impact of Liquidity and Political Risks on the Fall in Stock Prices of Banks Listed on the Tehran Stock Exchange

اقتصاد مالی

دوره 15، شماره 56، آبان 1400، صفحه 321-334   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/fed.2021.687881

نویسندگان

سمیه ایمانی¹؛ سینا خردیار^{* 2}؛ کیهان آزادی³

¹گروه حسابداری،واحد رشت،دانشگاه آزاد اسلامی،رشت،ایران

²گروه حسابداری ، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت،ایران

³گروه حسابداری، واحد رشت، دانشگاه آزاداسلامی، رشت، ایران.

چکیده

این تحقیق به بررسی اثر ریسک­های نقدینگی و سیاسی بر ریسک سقوط قیمت سهام بانک­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1385-1398 می پردازد. برای اندازه­گیری ریسک سقوط قیمت سهام شرکت از ضریب منفی چولگی بازده روزانه استفاده شد و برای سنجش ریسک سیاسی از شاخص راهنمای ریسک بین­المللی کشورها (ICRG) و برای ریسک­ نقدینگی از نسبت خالص بدهی بانک مرکزی به کل­ دارایی­ها به کار گرفته شد. این پژوهش از نظر نوع هدف، پژوهش کاربردی است و روش پژوهش از نظر ماهیت و محتوایی، همبستگی می­باشد. انجام پژوهش در چارچوب استدلال قیاسی و آزمون فرضیه صورت گرفته و برای تجزیه و تحلیل فرضیه­ها از تحلیل پانلی و مدل رگرسیونی چند متغیره در محیط نرم­افزاری Eviews استفاده شده است. یافته­های پژوهش حاضر نشان داد ریسک­های نقدینگی و سیاسی بر ریسک سقوط قیمت سهام بانک­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران اثر مثبت و معناداری دارد.
The Impact of Liquidity and Political Risks on the Fall in Stock Prices of Banks Listed on the
 Tehran Stock Exchange

Somayeh Imani
Sina Kheradyar
Keyhan Azadi Hir
 
 

This research examines the effect of liquidity and political risks on the risk of falling stock prices of banks listed on the Tehran Stock Exchange during the period 2009-2010. To measure the risk of falling stock prices of the company, the negative coefficient of daily return was applied, and to measure political risk apply the International Risk Guidance Index (ICRG) and liquidity risk is measuring by, the net debt ratio of the central bank to total assets. The type of this research is categorize as the applied researches and the method is correlation and hypothesis testing. The research was conducted in the framework of inductive reasoning and panel analysis and multivariate regression model in Eviews software environment has been used to analyze the hypotheses. The findings of the present study showed that liquidity and political risks have a positive and significant effect on the risk of falling stock prices of banks listed on the Tehran Stock Exchange.
 

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: ریسک سقوط قیمت سهام؛ ریسک سیاسی؛ ریسک نقدینگی. طبقه بندی JEL : C22؛ E62؛ .H2

اصل مقاله

تأثیر ریسک­های­ نقدینگی و سیاسی بر سقوط قیمت سهام بانک­های پذیرفته شده

در بورس اوراق بهادار تهران

 

سمیه ایمانی

تاریخ دریافت: 06/04/1400            تاریخ پذیرش: 12/06/1400

[1]

سینا خردیار[2]

کیهان آزادی هیر[3]

 

 

چکیده

این تحقیق به بررسی اثر ریسک­های نقدینگی و سیاسی بر ریسک سقوط قیمت سهام بانک­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1385-1398 می پردازد. برای اندازه­گیری ریسک سقوط قیمت سهام شرکت از ضریب منفی چولگی بازده روزانه استفاده شد و برای سنجش ریسک سیاسی از شاخص راهنمای ریسک بین­المللی کشورها (ICRG) و برای ریسک­ نقدینگی از نسبت خالص بدهی بانک مرکزی به کل­ دارایی­ها به کار گرفته شد. این پژوهش از نظر نوع هدف، پژوهش کاربردی است و روش پژوهش از نظر ماهیت و محتوایی، همبستگی می­باشد. انجام پژوهش در چارچوب استدلال قیاسی و آزمون فرضیه صورت گرفته و برای تجزیه و تحلیل فرضیه­ها از تحلیل پانلی و مدل رگرسیونی چند متغیره در محیط نرم­افزاری Eviews استفاده شده است. یافته­های پژوهش حاضر نشان داد ریسک­های نقدینگی و سیاسی بر ریسک سقوط قیمت سهام بانک­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران اثر مثبت و معناداری دارد.

 

واژه‌های کلیدی: ریسک سقوط قیمت سهام، ریسک سیاسی، ریسک نقدینگی.

طبقه بندی JEL : C22، E62، .H2

 

1- مقدمه

امروزه بازار سهام در کشورهای توسعه­یافته به عنوان ابزاری برای تجهیز و هدایت سرمایه­های این کشور در جهت توسعه اقتصادی، یکی از موثرترین ابزارها در سیستم اقتصاد متکی به بازار آزاد به شمار می­رود (پندار و ویسی، 1399). صنایع متعددی در بازار بورس اوراق بهادار تهران مشغول به فعالیت هستند و صنعت بانکداری به عنوان یکی از صنایع فعال در بورس اوراق بهادار تهران توانسته سهم قابل توجهب از ارزش بازار را به خود اختصاص دهد (دهقان و همکاران، 1398).

یکی از موضوعاتی که در ارتباط با رفتار قیمت سهام به طور گسترده مورد توجه پژوهشگران مالی بوده است، تغییرات ناگهانی قیمت سهام است که به دو صورت سقوط[i] و جهش[ii] در قیمت سهام رخ می دهد. با توجه به اهمیتی که سرمایه گذاران برای بازده سهام خود قائل هستند، پدیده سقوط قیمت سهام که منجر به کاهش شدید بازده سهام می شود در مقایسه با جهش، بیشتر مورد توجه قرار می گیرد (خدارحمی و همکاران، 1395). سقوط قیمت سهام یک تغییر منفی بسیار برزگ و غیرمعمول در قیمت سهام است که بدون وقوع یک حادثه مهم اقتصادی رخ می دهد و به عنوان پدیده ای مترادف با چولگی منفی در بازده سهام در نظر گرفته می شود (هاتن[iii] و همکاران، 2009).

بسیاری از پژوهشگران بر این باور هستند که سقوط قیمت سهام از مدیریت اطلاعات داخلی آن ناشی می­شود (خادمی و همکاران، 1399). مدیران واحد اقتصادی به همان اندازه که به انتشار اخبار خوب[iv]در خصوص شرکت تمایل دارند؛ سعی در پنهان نمودن اخبار بد[v]نیز دارند (کوتاری[vi] و همکاران، 2009). وجود یک سری شرایط خاص می­تواند انگیزه مدیران را در مخفی نمودن اخبار بد شرکت دو چندان کند. مدیرانی که دارای وظایف دوگانه می باشند با توجه به قدرتی که در هیئت مدیره یک شرکت دارند بهتر می توانند اخبار بد شرکت را مخفی نمایند (المامون[vii] و همکاران، 2017). در واقع در شرکتی که رئیس هیئت مدیره یا نایب رئیس هیئت مدیره خود مدیرعامل باشد نقش نظارت بر امور مدیرعامل توسط رئیس هیدت مدیره یا نایب رئیس مدیره ضعیف شده و باعث می گردد مدیران با توجه به قدرتی که دارند بهتر اخبار بد شرکت را مخفی نمایند اما در یک سطحی به دلیل ملاحظات متفعت هزینه مخفی نمودن اخبار بد شرکت امکان پذیر نبوده و در یک چنین مرزی با افشای اخبار بد و مطلع شدن سرمایه گذاران قیمت سهام شرکت به شدت کاهش پیدا می کند (هارپر[viii] و همکاران، 2020). دو عاملی که می­تواند بر ریسک سقوط قیمت سهام اثر بگذارد؛ ریسک سیاسی و اقتصادی می­باشد.

ارتباطات سیاسی، عملکرد شرکت را از طریق کانال های مختلفی همچون تسهیل دسترسی به وام های بانکی و مواد اولیه، مقررات آسان و پرداخت مالیات سبک تر، بهبود می بخشند (لی و وانگ[ix]، 2017). با این وجود، همانطور که بسیاری از محققان بیان کرده اند، ارتباطات سیاسی تاثیر منفی بر روابط شرکت دارد (وانگ[x]، 2015). دیانگ[xi] و همکاران (2015) معتقدند که به دلیل حمایت دولت در ارتباطات سیاسی، شرکت­هایی که دارای روابط سیاسی هستند، محیط عملیاتی غیرشفافی دارند. در نتیجه کیفیت اطلاعات در شرکت­های دارای اطلاعات سیاسی، پایین تر از سایر شرکت­ها است (سلیمانی و همکاران، 1399). این شرکت­ها به دلیل ضعف در کیفیت گزارشگری مالی، با کاهش قیمت سهام در دوره های آتی مواجه خواهند شد و در صورت تشدید این روند، نوسانات شدید قیمتی، موجب سقوط قیمت سهام خواهد شد (شن و لین[xii]، 2016). استدلال می­شود که چنین ارتباطی در شرایط عدم تقارن اطلاعاتی بالا، تشدید شود، زیرا مدیران سیاسی در محیط­های دارای تضاد منافع فعالیت های فرصت­طلبانه خود را به راحتی انجام می­دهند و ممکن است انجام چنین رویکردی از طریق ذخیره کردن اطلاعات منفی، افت قیمت سهام را تداوم بخشد (هاتن و همکاران، 2009).

عامل دیگر موثر بر سقوط قیمت سهام، ریسک­های اقتصادی هستند. فاما و فرنچ (1993) نشان دادند که محدود کردن ریسک سیستماتیک به یک عامل، بر اساس مدل قیمت­گذاری دارایی سرمایه­ای، نمی­تواند کمک چندانی به درک سرمایه­گذاران و سهامداران کند (رضایی و ویسی حصار، 1393). بنابراین، توجه به تأثیرگذاری عوامل دیگر از جمله متغیرهای اقتصادی، می­تواند حائز اهمیت باشد. این ادعاه متغیرهای اقتصادی مانند تورم، نقدینگی، نرخ ارز و ... محرک و موثر بر تغییرات قیمت­های سهام هستند، به عنوان یک تئوری مورد پذیرش واقع شده است. به هر حال در دهه­های گذشته کوشش­هایی برای بررسی تأثیر نیروهای اقتصادی به شکل نظری و سنجش اثرات آن به صورت تجربی، انجام شده است. رابطه پویای بین متغیرهای کلان اقتصاد کلان و بازده­های سهام به شکل گسترده­ای مورد بررسی قرار گرفته است. مبنای تحقیقات مزبور بر این تئوری استوار است که قیمت­های سهام منعکس­کننده ارزش فعلی جریان­های نقدی آینده آن سهم است. از این رو، متغیرهای اقتصادی هم بر جریانات نقدی آینده و هم برخ بازده­های مورد انتظار اثرگذار هستند. بنابراین، می­توانند بر قیمت­های سهام اثرگار باشند (کیم[xiii] و همکاران، 2010).

بر این اساس پژوهش حاضر در نظر دارد به تأثیر ریسک­های نقدینگی و سیاسی بر سقوط قیمت سهام بانک­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بپردازد. یافته­های پژوهش حاضر ضمن پر کردن شکاف موجود در ادبیات پژوهش کشور، ابزار مناسبی را در اختیار سایر پژوهشگران و تصمیم­گیران بازار سرمایه قرار خواهد داد.

 

 

2- پیشینه تحقیق

هارپر و همکاران (2020) در پژوهشی با عنوان ریسک سقوط قیمت سهام و قدرت مدیر عامل اجرایی نشان دادند که ریسک سقوط قیمت سهام بر قدرت مدیرعامل اجرایی تأثیر منفی و معناداری دارد و این نشان می­دهد که بعد از سقوط قیمت سهام ، قدرت مدیر عامل کمتر می شود. همچنین نتایج این پژوهش برای شرکت­های دارای مدیر عامل اجرایی زن قوی تر بوده و عمدتا برای شرکت­هایی که دارای مدیرعامل اجرایی با سابقه کم هستند،صادق است.

لی و وانگ (2018) تاثیر ارتباطات سیاسی بر خطر سقوط قیمت سهام را در شرکت های چینی مورد بررسی قرار دادند. نتایج یافته­های آنها نشان می­دهد که مدیران سیاسی خطر سقوط قیمت سهام را در شرکت­هایی که بوسیله دولت کنترل می­کند، تشدید می­کنند. در مقابل، استخدام سیاست مداران به عنوان مدیران، بویژه مدیران وابسته به دولت مرکزی، به مدیران تحت کنترل شرکت های خصوصی کمک می کند تا خطر سقوط قیمت سهام را کاهش دهند. در نهایت آنها نشان می­دهند که کیفیت خوب موسسات کمکی به کاهش ارتباط مثبت ارتباطات سیاسی و خطر سقوط قیمت سهام نمی­کند.

وانگ و همکاران (2018) تاثیر توانایی مدیریت، ارتباطات سیاسی و گزارشگری مالی متقلبانه را در کشور چین مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان می دهد که افزایش توانایی مدیریت منجر به کاهش گزارشگری مالی متقلبانه می شود. همچنین ارتباطات سیاسی در شرکت­ها می­تواند تأثیر توانایی مالی بر احتمال تقلب صورت­های مالی را تضعیف کند. در نهایت شواهد آشکار کرد که چنین روابطی عمدتاً در شرکت هایی غیردولتی مصداق دارد.

اندرو^[xiv] و همکاران (2016) در پژوهشی به بررسی رابطه بین حاکمیت شرکتی و سقوط­های قیمت سهام خاص شرکت پرداختند. بر اساس نتایج این پژوهش، ساختار مالکیت، عدم شفافیت حسابداری و هیأت مدیره و فرآیندها بر سقوط قیمت سهام تأثیر می­گذارند. با این وجود، این روابط برای شرکت­هایی که مشکلات نمایندگی بزرگتری دارند، قویتر است.

چن[xv] و همکاران (2015) در پژوهشی به بررسی تاثیردوگانگی وظیه مدیرعامل بر ریسک سقوط قیمت سهام پرداختند. نتایج پژوهش آنها حاکی از آن است که بین دوگانگی وظایف مدیرعامل و ریسک سقوط قیمت سهام تأثیر مثبت و معناداری وجود دارد. به بیان دیگر دوگانگی وظایف مدیرعامل باعث خواهد شد که آنها از توانایی و نفوذ بیش تری جهت انباشت اخبار بد شرکت داشته که در نهایت این منجر به سقوط قیمت سهام می گردد.

ساکیانی و فروغی (1395) در پژوهشی با عنوان تاثیر دوگانگی وظیفه مدیرعامل بر ریسک سقوط آتی قیمت سهام به این نتیجه دست یافتند که دوگانگی وظیفه مدیرعامل بر هر دو معیار ریسک سقوط قیمت سهام تاثیری مثبت و معنادار دارد. به بیان دیگر مدیران با نقش دوگانه باعث افزایش احتمال ریسک سقوط قیمت سهام می گردند.

فروغی و همکاران (1394) در پژوهشی به بررسی تاثیر اطمینان بیش از حد مدیریتی با ریسک سقوط قیمت سهام با استفاده اطلاعات 117 شرکت در بازه زمانی 1383-1392 پرداختند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که اطمینان بیش از حد مدیریتی بر تمامی معیارهای ریسک سقوط قیمت سهام تأثیر مثبت و معناداری دارد. در واقع براساس نتایج این پژوهش مدیران دارای اطمینان بیش از حد احتمال ریسک سقوط قیمت سهام را افزایش می دهند.

 

3- روش­شناسی پژوهش

برای بررسی رابطه میان متغیر مستقل و وابسته از روش­آماری رگرسیون چند متغیره استفاده می­شود و تجزیه وتحلیل داده­ها براساس روش مطالعه داده­های ترکیبی می­باشد. همچنین بانک­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران جامعه آماری تحقیق را تشکیل خواهند داد. لذا بانک­ها به عنوان سطح تجزیه و تحلیل پژوهش حاضر می­باشد. روش نمونه­گیری، روش حذفی بوده است، بدین ترتیب که کلیه بانک­های عضو جامعه آماری که دارای شرایط زیر بوده جزء نمونه آماری لحاظ شده و آن دسته از بانک­هایی که این شرایط را نداشته­اند از نمونه آماری، حذف گردیده­اند. دوره مورد مطالعه در این تحقیق از سال 1385 تا 1398 به مدت 14 سال می­باشد. شرایط برای انتخاب نمونه به شرح زیر می­باشند:

• شرکت­های مورد نظر از ابتدای سال 1385 تا انتهای سال 1398 در عضویت بورس اوراق بهادار باشند.
• پایان سالی مالی آنها 29 اسفند باشد.
• در دوره مورد بررسی توقف عملیات یا تغییر در دوره مالی نداشته باشند.
• صورت­­های مالی آنها در سالهای موردنظر توسط سازمان بورس اوراق بهادار منتشر شده باشد

با اعمال محدودیت­های فوق، نمونه­ای شامل 168 بانک-سال مربوط به 12 بانک انتخاب گردیده است.

 

3-1- مدل­ پژوهش و نحوه محاسبه متغیرها

با توجه به این که این تحقیق از اطلاعات گذشته برای آزمون فرضیات استفاده می­کند از نوع تحقیقات پس­رویدادی است. از سوی دیگر این تحقیق از نوع تحقیقات شبه تجربی در حوزه تحقیقات مالی حسابداری می باشد. مدل آماری به کار گرفته شده در پژوهش، مدل رگرسیونی چندمتغیره است. در این پژوهش ریسک سقوط قیمت سهام متغیر وابسته بوده و ریسک­های نقدینگی و سیاسی متغیر مستقل می­باشند.

 

 

متغیر وابسته: ریسک سقوط قیمت سهام

برای اندازه­گیری ریسک سقوط قیمت سهام بانک از ضریب منفی چولگی بازده روزانه (NCSKEW)، استفاده شده است. برای محاسبه مقیاس­های ریسک بانک، بازده روزانه را از بسط مدل رگرسیونی بازار و صنعت برای هرسال و هر بانک برآورد می­شود (هاتن و همکاران، 2009):

 

 

که R_j,t بازده سهام بانک j در روز t، r_m,t بازده بازار در روز t و r_it بازده صنعت در روز t است.

R_it را به عنوان بازده بانک نشان داده می شود که به عنوان لگاریتم طبیعی یک بعلاوه بازده باقیمانده (Residual) از معادله فوق تعریف می­شود.

NCSKEW قیمت سهام به شکل زیر محاسبه می شود:

 

 

که n تعداد مشاهدات از بازده روزانه در طول سال t بوده و مخرج کسر عامل نرمال­ساز می باشد.

NCSKEW_t به عنوان چولگی منفی بازده روزانه بانک در سال مالی t تعریف می­شود که مطابق تحقیق چین و همکاران (2001)، شرکت با چولگی بازده بالا در سال t احتمالاً چولگی بازده بالایی را در سال t+1 خواهد داشت.

 

متغیر مستقل

POR: بیانگر ریسک سیاسی می­باشد. ریسک سیاسی متغیر مجازی بوده که اگر میانگین ریسک سیاسی از متوسط ریسک سیاسی برآورد شده از شاخص راهنمای ریسک بین­المللی کشورها (ICRG) بیشتر باشد؛ عدد یک و در غیر این صورت صفر می باشد. رتبه­بندی ریسک سیاسی شامل 12 متغیر سیاسی و اجتماعی است که عبارتند از: ثبات حکومت، شرایط اجتماعی – اقتصادی، ریسک مصادره و عدم برگشت سود سرمایه­های خارجی، درگیری داخلی، درگیری خارجی، فساد، دخالت نظامیان در سیاست، تنش­های مذهبی، حاکمیت نظم و قانون، تنش­های نهادی، پاسخگویی حکومت در برابر مردم و کیفیت دیوان­سالاری (احمدپور و دهمرده، 1398).

LR: بیانگر ریسک نقدینگی بوده و از محاسبه فرمول زیر به دست می­آید:

 

 

 

متغیرهای کنترل

MB: به عنوان فرصت رشد شرکت بوده و از نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری بانک محاسبه می­شود.

LEV: اهرم مالی شرکت بوده و از تقسیم ارزش دفتری کل بدهی­ها به کل دارایی­ها در پایان سال حاصل می­شود.

ROE: بیانگر بازده حقوق صاحبان سهام بوده و از تقسیم سود قبل از اقلام غیر مترقبه بر ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام در پایان سال محاسبه می­گردد.

SIZE: لگاریتم ارزش بازار حقوق صاحبان سهام در پایان سال است (اندازه شرکت).

DTURN: به عنوان میانگین ماهانه گردش سهام در سال t، منهای میانگین گردش سهام ماهانه در سال t+1 محاسبه می­شود که گردش سهام به عنوان حجم مبادله ماهانه سهام تقسیم بر کل سهام منتشر شده آن ماه اندازه­گیری می­گردد. چن و همکاران از DTURN به عنوان معیاری برای میزان عدم توافق بین سهامداران استفاده کردند و نتایج تحقیق آنها بیان می کند در شرکت­هایی که گردش ماهانه سهام هم افزایش بیشتری دارد ریسک آتی قیمت سهام آنها بیشتر است.

 

4- تجزیه و تحلیل داده­ها

به منظور بررسی مشخصات عمومی متغیرها و تجزیه و تحلیل دقیق آن­ها، آشنایی با آمار توصیفی مربوط به متغیرها لازم است. جدول شماره یک، آمار توصیفی داده­های مربوط به متغیرهای مورد استفاده در تحقیق را نشان می­دهد.

 

جدول (1) آمار توصیفی مربوط به متغیرهای تحقیق

متغیرها	میانگین	میانه	بیشترین	کمترین	انحراف معیار
ریسک سقوط قیمت سهام	517.4-	3.15-	0.16-	12654.3-	125.54
ریسک نقدینگی	0.475	0.0179	0.764	0.0027	0.218
ریسک سیاسی	0.74	1	1	0	0.274
اندازه بانک	7.34	7.12	9.12	5.18	0.538
اهرم مالی	0.548	0.539	1.213	0.197	0.108
فرصت رشد بانک	3.13	2.17	54.11	0.964	2.494
معیار عدم توافق بین سهامداران	0.013	0	1098.7	564.9-	327.9
بازده حقوق صاحبان سهام	0.32	0.13	45.87	3.87-	3.07

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

جدول فوق آمار توصیفی مربوط به متغیرهای مدل را نشان می‌دهد که بیانگر پارامترهای توصیفی برای هر متغیر به صورت مجزا می‌باشد. این پارامترها عمدتاً شامل اطلاعات مربوط به شاخص‌های مرکزی، نظیر بیشینه، کمینه، میانگین و میانه و همچنین اطلاعات مربوط به شاخص‌های پراکندگی نظیر انحراف معیار است. مهم‌ترین شاخص مرکزی، میانگین است که نشان دهنده نقطه تعادل و مرکز ثقل توزیع است و شاخص مناسبی برای نشان دادن مرکزیت داده‌هاست. برای مثال میانگین متغیر ریسک سقوط قیمت سهام برابر با 517.4- می‌باشد، که نشان می‌دهد بیشتر داده‌های مربوط به این متغیر حول این نقطه تمرکز یافته‌اند. همنین میانه متغیر ریسک نقدینگی برابر با 0.0179 می‌باشد که نشان می‌دهد نیمی از داده‌ها کم‌تر از این مقدار و نیمی دیگر بیش‌تر از این مقدار هستند. پارامترهای پراکندگی، به طور کلی معیاری برای تعیین میزان پراکندگی داده‌ها از یکدیگر یا میزان پراکندگی آن‌ها نسبت به میانگین است. از جمله مهم‌ترین پارامترهای پراکندگی انحراف معیار است. مقدار این پارامتر برای متغیر اندازه بانک برابر 0.538 و برای متغیر اهرم مالی برابر 0.108 است.

قبل از انجام آزمون فرضیه های پژوهش جهت تعیین رابطه بین متغیرهای پژوهش، باید آزمون ریشه­ی واحد برای متغیرها انجام شود. نوشتارهای اقتصاد سنجی و ریشه­ی واحد بیان­گر آن است که آزمون ریشه­ی واحد مبتنی بر داده­های پانل نسبت به آزمون ریشه­ی واحد سری زمانی دارای قدرت و صحت بیشتری است. در این پژوهش، به منظور آزمون ریشه­ی واحد تابلویی، از روش لین و چو استفاده شده است. فرضیه­ی صفر در این آزمون بیان­گر نامانایی متغیر است. در این صورت، چنانچه مقادیر احتمال کمتر از 05/0 باشد، فرض صفر رد خواهد شد.

H₀: متغیرها مانا هستند.

H₁: متغیرها نامانا هستند.

 

جدول (2) نتایج آزمون مانایی برای متغیرهای مدل

نام متغیر	ضریب	احتمال
ریسک سقوط قیمت سهام	10.77-	0.00
ریسک نقدینگی	12.87-	0.00
ریسک سیاسی	9.34-	0.00
اندازه شرکت	58.63-	0.00
اهرم مالی	20.17-	0.00
فرصت رشد شرکت	8.87-	0.00
معیار عدم توافق بین سهامداران	34.59-	0.00
بازده حقوق صاحبان سهام	4.76-	0.00

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

نتایج مربوط به مانایی برای داده های پانل در جدول فوق ارائه شده است. بر اساس نتایج بدست آمده، تمامی متغیرها در سطح مانا هستند چرا که مقادیر احتمال تمامی متغیرها کمتر از 05/0  بوده و  فرض صفر که مبتنی بر نامانایی است، رد خواهد شد. برای تعیین روش به کارگیری داده های ترکیبی و تشخیص همگن یا ناهمگن بودن آنها از آزمون آماره F لیمر استفاده شده است. فرضیه های آماری این آزمون به شرح زیر است:

H₀= )OLS واحدهای انفرادی همگن می­باشند(روش

H₁=  )FE واحدهای انفرادی همگن نیستند(روش اثرات ثابت

 

جدول (3) آماره F لیمر

نتیجه گیری	احتمال F	F	نتیجه آزمون
استفاده از داده های تلفیقی	0.34	0.68	فرض H0  رد می شود

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

با توجه به اینکه مقدار آماره آزمون F عدد کوچکی می­باشد (0٫68) و کمتر از کمیت بحرانی می­باشد (همچنین مقدار ارزش احتمال نیز بیشتر از ۵% می­باشد) بنابراین فرضیه صفر بیانگر یکسان بودن عرض از مبداها رد نمی شود و باید از روش داده های تلفیقی استفاده کرد. نتیجه­ی تخمین مدل پژوهش، در جدول (4) ارائه شده است.

 

جدول (4) برآورد مدل پژوهش

متغیر ها		ضریب	آماره t	معناداری	VIF
C	عدد ثابت	0.32	8.27	0.00	-
LR	ریسک نقدینگی	0.18	2.03	0.04	1.54
POR	ریسک سیاسی	0.32	2.25	0.02	1.93
SIZE	اندازه شرکت	0.007-	2.62-	0.00	1.63
LEV	اهرم مالی	0.01	2.13	0.03	1.36
MB	فرصت رشد شرکت	0.30-	8.11-	0.00	1.89
DTURN	معیار عدم توافق بین سهامداران	2.97-	1.4	0.16	1.98
ROE	بازده حقوق صاحبان سهام	0.27-	0.211-	0.701	1.64
F-statistic 28.36                           Prob (F-statistic) 0.000 Durdin Watson 1.81                    R-squared 0.30          Adjusted R-squared 0.29

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

ضریب برآوردی مدل پژوهش نشان­دهنده وجود رابطه مثبت و معنادار بین ریسک سیاسی و سقوط قیمت سهام در سطح خطای 0.05 است. همچنین جدول فوق نشان داد ریسک نقدینگی اثر مثبت و معنی­دار بر سقوط قیمت سهام داشته است.

برای بررسی مدل، معمولا از معیارهای ضریب تعیین (R²)، ضریب تعیین تعدیل شده (Adj. R²) و دوربین – واتسون (D-W) و برای بررسی معنی‌داری مدل نیز از آماره F استفاده می‌شود. همانطور که در جدول (4) مشاهده می‌شود، مقدار ضریب تعیین برابر 30/0 و ضریب تعیین تعدیل شده برابر 29/0 می‌باشد و بدین معنی می‌باشد که قدرت توضیح دهندگی و برازش مدل در سطح مطلوبی قرار دارد. ضریب تعیین تعدیل شده به این معناست که 29 درصد تغییرات متغیر وابسته توسط متغیرهای مستقل و کنترلی تحقیق، توضیح داده می­شوند. آماره دوربین – واتسون برابر با 1.81 می‌باشد، و با توجه به اینکه بازه 5/1 تا 5/2 نشان‌دهنده عدم وجود خود همبستگی از مرتبه اول می‌باشد، لذا خودهمبستگی از مرتبه اول در جزء خطای مدل وجود ندارد. آماره عامل تورم واریانس (VIF) میزان همخطی بین متغیرهای تحقیق را نشان می‌دهد و مقدار مجاز VIF کمتر از 10 می‌باشد و از آنجایی که مقادیر جدول (4)، کمتر از 10 می‌باشد، در نتیجه بین متغیرهای تحقیق، همخطی وجود ندارد. در نهایت مقدار آماره F برابر 28.36 و مقدار احتمال آن نیز برابر 0.005می‌باشد و از آنجایی که مقدار احتمال آن کمتر از سطح معنی‌دار (5 درصد) است، لذا معنی‌داری مدل تأیید می‌شود.

 

5- نتیجه­گیری

این مقاله به بررسی اثر ریسک­های نقدینگی و سیاسی و برخی دیگر از متغیرهای اثرگذار به عنوان متغیرهای کنترلی بر ریسک سقوط قیمت سهام بانک­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1385-1397 پرداخت. یافته­های پژوهش حاضر نشان داد، بین ریسک سیاسی و ریسک سقوط قیمت سهام بانک­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. یعنی با افزایش (کاهش) ریسک سیاسی، ریسک سقوط قیمت سهام افزایش (کاهش) پیدا می­کند. این نتیجه با یافته­های پژوهش­های لی و وانگ (2018) و وانگ و همکاران (2018) سازگار می­باشد. مدیران سیاسی به دلیل منافع متفاوت ممکن است با تصمیمات خود شرکت را دچار خطر کنند و چنین تصمیماتی در قیمت سود خود را نشان می دهد. مطابق با ادبیات پژوهش، قدرت مدیران برای آنها امکان پنهان کردن اخبار بد را فراهم آورده و موجب تحریک آنها به استفاده از منابع بنگاه در راستای منافع شخصیشان می­شود. همچنین مدیران قدرتمند قادرند با درگیر کردن شرکت به دستکاری در حسابها، ضمن گذاشتن تاثیر منفی بر ارزش شرکت موجب افزایش ریسک سقوط قیمت سهام شوند. همچنین نتایج نشان داد ریسک نقدینگی اثر مثبت و معنی­دار بر سقوط قیمت سهام داشته است. با در نظر گرفتن نقش عمده دولت در اداره اقتصاد و تصمیم­گیری­ها و تأثیرگذاری شدید سیاست­های دولت بر بازار سهام، می­توان نتیجه گرفت که مطالعه درباره تأثیر عوامل کلان اقتصادی از قبیل نرخ تورم، بهره بانکی، نرخ ارز، نرخ رشد نقدینگی و ... بر ریسک سقوط قیمت سهام، می­تواند راه­گشای درک جدیدی در این خصوص باشد، به نحوی که سرمایه­گذران و سهامداران بتوانند اثرات ناشی از تصمیم­های کلان اقتصادی را بر تغییرات شاخص و قیمت سهام پیش­بینی کند.

با توجه به نتایج پژوهش، به مدیریت بانک­ها پیشنهاد می­شود برای اینکه بتوانند تصمیمات سرمایه­گذاران و اعتباردهنده­گان را تحت تأثیر قرار بدهند اطلاعاتی را ارائه دهند که مربوط باشد زیرا سرمایه­گذاران و اعتباردهنده­گان بر اساس اطلاعات مربوط، نسبت به سرمایه­گذاری و یا اعطای وام تصمیم­گیری می­کنند. به سرمایه گذاران و استفاده کنندگان صورت های مالی پیشنهاد می شود که تا با کسب شناخت کافی نسبت به روابط سیاسی شرکت­ها به آگاهش بیشتری نسبت به وضعیت قیمت سهام در واحد تجاری دست یابند، زیرا ممکن است اقدامات سیاسی مغایر با اهداف نهایی سهامداران باشد. همچنین این نتایج می تواند برای ناظران بازار سرمایه و حسابرسان نیز نسبت به تمایلات فرصت طلبانه شرکت ها در ارتباط با روابط سیاسی مدیران دانش افزایی داشته باشد و حسابرسان از طریق این اطلاعات می توانند برنامه ریزی بیشتری برای پی بردن به روابط سیاسی و اطلاعات پنهان شرکت داشته باشند.

 

1- گروه حسابداری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت ،ایران.    [e-mail]

2- گروه حسابداری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران ) نویسنده مسئول(  [e-mail] 

3- گروه حسابداری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران.    [e-mail]

 

[i] Crash

[ii] Jump

[iii] Hutton

[iv] Good News

[v] Bad News

[vi] kothari

[vii] Al Mamun

[viii]  Harper

[ix] Lee & Wang

[x] Wang

[xi] Ding

[xii] Shen & Lin

[xiii] Kim

[xiv] Andreou

[xv] Chen

مراجع

فهرست منابع

• احمدپور کچو، علی، دهمرده، نظر، 1398، اثر توسعه مالی و کیفیت نهادی بر رشد اقتصادی کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، مجله اقتصاد و توسعه منطقه ای، دوره 26، شماره 17، صفحه 33-62.
• بادآور نهندی، یونس. تقی‌زاده خانقاه، وحید. (1396). تأثیر پرداخت سود سهام و عدم انتشار اخبار بد بر خطر سقوط قیمت سهام با تأکید بر عدم تقارن اطلاعاتی،بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، دوره 24، شماره 1.
• پندار، مهدی، ویسی، رضا، 1399، سنجش انواع ریسک در نظام بانکداری بدون ربا (روش ترکیبی دیمتل و مدل‌سازی ساختاری تفسیری)، فصلنامه اقتصاد مالی، دوره 14، شماره 51، صفحه 29-54.
• خادمی، سیدرضا، فلیحی، نعمت، دالمن­پور، محمد، نقی­لو، احمد، 1399، بررسی اثرات متغیرهای خاص بانکی و کلان اقتصادی بر سودآوری بانک‌ها (مقایسه مکاتب نئوکلاسیک و پست کینزین)، فصلنامه اقتصاد مالی، دوره 14، شماره 53، صفحه 213-252.
• خلیفه سلطانی، احمد، رهنما، مریم، کیماسی، فرزانه، 1397، تأثیر ارتباطات سیاسی بر خطر سقوط قیمت سهام تحت شرایط عدم تقارن اطلاعاتی، دانش حسابداری، سال 9، شماره 35.
• رضایی، فرزین. ویسی حصار، ثریا. (1393). اثر روابط سیاسی با دولت بر رابطة بین تمرکز مالکیت با کیفیت گزارشگری مالی و هزینۀ سهام عادی،بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، دوره 21، شماره 4.
• ساکیانی، امین، فروغی، داریوش، (1395)، تاثیر دوگانگی وظیفه مدیرعامل بر ریسک سقوط آتی قیمت سهام، نشریه دانش مالی، دوره 2، شماره 3، صص 31-51
• سلیمانی، برنا، نعمتی، مهرداد، الماسی، حسن، 1399، ارزیابی عملکرد بانک‌های خصوصی در بورس اوراق بهادار تهران بر اساس مدل CAMEL، فصلنامه اقتصاد مالی، دوره 14، شماره 50، صفحه 115-144.
• فروغی، داریوش، قاسم زاد، پیمان، 1394، تاثیر اطمینان بیش از حد مدیریتی بر ریسـک سقوط قیمت سهام. دانش حسابداری مالی، دوره 2، شماره 2، صص 55-71
• مهرانی، ساسان، مرادی؛ محمد، اسکندر، هدی.(1389). رابطه نوع مالکیت نهادی و حسابداری محافظه کارانه، پژوهش­های حسابداری مالی، دوره 2، شماره 1.
• Al Mamun, M.D., Balachandran, B. and Duong, H.N. (2017). “Powerful CEOs and Stock Price Crash Risk”. Available at http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2797107.
• Brickley, J., Lease, R., Smith, C., (1998). Ownership structure and voting on antitakeover amendments. Journal of Financial Economics.
• Chen, J., Hong, H., and Stein, J. C. (2001). “Forecasting crashes: Trading volume, past returns, and conditional skewness in stock prices”. Journal of Financial Economics, Vol. 61, No. 3, PP. 345–381.
• Chen,x.,Zhanf.,F,Zhang.,s.(2015).CEO Duality and stock price crash risk. , Available at:www. ssrn.com
• Daily, C.M., and Johnson, J.L. (1997). “Sources of CEO power and firm financial performance: A longitudinal assessment”. Journal of Management, Vol. 23, PP. 97-117.
• Dichev, I.D., Graham, J.R., Harvey, C.R., and Rajgopal, S. (2013). “Earnings quality: Evidence from the field”. Journal of Accounting and Economics, Vol. 56, No. 2-3, PP. 1–33.
• Ding S, Jia C, Wilson C, Wu Z. (2015). Political connections and agency conflicts: the roles of owner and manager political influence on executive compensation. Review of Quantitative Finance and Accounting 45(2):407–434.
• Dobrzynski, J., (1993). Relationship investing. Business Week 3309 (March), 68–75.
• Fama E.F. (1993). Stock Returns, Expected Returns and Real Activity, Journal of Finance, Vol. 45, pp. 1089-1108.
• Feng, M., Ge, W., Luo, S., and Shevlin, T. (2011). “Why do CFOs become involved in material accounting manipulations?”. Journal of Accounting and Economics, Vol. 51, No. 1, PP. 21–36.
• Friedman, H.L. (2014). “Implications of power: When the CEO can pressure the CFO to bias reports”. Journal of Accounting and Economics, Vol. 58, No. 1, PP. 117–141.
• Graham, J.R., Harvey, C.R., and Rajgopal, S. (2005). The Economic Implications of Corporate Financial Reporting. Journal of Accounting and Economics, 40, 3–73.
• Harpera, J., Johnsonb, G., Sunc, L., (2020), Stock price crash risk and CEO power: Firm-level analysis, Research in International Business and Finance, 51(5), 23-39.
• Hutton, A. P., Marcus, A. J., and Tehranian, H. (2009). “Opaque financial reports, R2, and crash risk”. Journal of Financial Economics, Vol. 94, No. 1, PP. 67–86.
• Khanna, V., Kim, E., Lu, Y. (2015). “CEO connectedness and corporate fraud”. Journal of Finance, Vol. 70, No. 3, PP. 1203–1252.
• Kim, J.B., Liandong Zhang. (2010). Does Accounting Conservatism Reduce Stock Price Crash Risk? Availble at URL. Http://Www.Ssrn.Com
• Kim, J.B., Zhang, L., (2015). Accounting conservatism and stock price crash risk: firm-level analysis. Contemp. Account. Res. 33, 412–441.
• Kothari, S.P., Shu, S., and Wysocki, P. D. (2009). “Do managers withhold bad news?”. Journal of Accounting Research, Vol. 47, No. 1, PP. 241–276.
• Lee, W. Wang, L. (2018). Do political connections affect stock price crash risk? Firm-level evidence from China, Review of Quantitative Finance and Accounting, 48 (3): 643-676.
• Morse, A., Nanda, V., and Seru, A. (2011). “Are incentive contracts rigged by powerful CEOs?”. Journal of Finance, Vol. 66, No. 5, PP. 1779–1821.
• Shen CH, Lin CY. (2015). Political connections, financial constraints, and corporate investment. Review of Quantitative Finance and Accounting, 47 (2): 343-368.
• Wang, Zh. Chen, M.H. Chin, CH. Zhang, Q. (2018). Managerial ability, political connections, and fraudulent financial reporting in China, Journal of Accounting and Public Policy, 36 (2): 162-141

 

 

یادداشت‌ها