تمثیل در شعر سهراب سپهری

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

دوره 13، شماره 50، دی 1400، صفحه 65-79   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

سعیده ساکی انتظامی^*

استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خرم آباد، ایران

چکیده

هشت کتاب نام مجموعه شعرهای سهراب سپهری است، که شامل اشعار مرگ رنگ، زندگی خواب‌ها، آوار آفتاب، شرق اندوه، صدای پای آب، مسافر، حجم سبز و ماهیچ ما نگاه، است. تمثیل از جمله آرایه‌هایی است که در شعر نو و از جمله در شعر سهراب سپهری نیز خودنمایی می‌کند و یکی از مواردی است که باعث جان دار شدن و تصویرسازی در شعر می‌شود. پس از بررسی، پژوهشگر متوجه کاربرد معنای آب به مفاهیم متفاوت در شعر سپهری شد، که از دلایل ضرورت و اهمیت بررسی آن محسوب می‌شود، محقق با هدف یافتن روابط تمثیلی با موضوع آب، چشمه، برکه و گرداب به بررسی متن‌ شعرهای سپهری پرداخته است؛ که در میان مجموعه‌ی اشعار وی تعدادی از شعرها را یافت که در آن شاعر با دیدگاه تمثیلی به آب نگریسته بود. در این پژوهش، پژوهشگر می‌خواهد بداند: آیا در شعر سهراب سپهری تمثیل به کار برده شده است؟ تمثیل‌های به کار برده شده از چه نوعی هستند؟ هدف شاعر از بهره گیری از تمثیل چه بوده است؟ در بررسی پیشینه‌ی این تحقیق پژوهشگر متوجه شد، با توجه به اینکه پژوهش‌های انجام شده متفاوت از پژوهش حاضر است لذا محقق به آن پرداخت. در این روند پژوهشگر به این نتایج دست یافت: کاربرد آب در شعر سهراب سپهری در مفهوم آرامش، روح و جان، آگاهی، معنویت، آسایش، نو شدن و پویایی و حرکت، ذهن و فکر، زیبایی و گذر زمان به کار برده شده است، این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و از طریق فیش برداری و به شیوه تحلیلی _ توصیفی صورت گرفته است. همچنین از کتاب‌ها و مقالات دست اول برای شناخت بهتر مفهوم تمثیل و چگونگی تشخیص آن در شعر سپهری نیز بهره برده است.

کلیدواژه‌ها

آب؛ تمثیل؛ چشمه؛ سهراب سپهری؛ گرداب

مراجع

1. حسینی کازرونی، سید احمد، (1394). تمثیل و ادبیات تمثیلی، فصلنامه تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، پیاپی 23، صفحه 13-24.
2. خسروانی مجد، ماندانا. (1387). بیان به زبان ساده. ارومیه: انتشارات شاهد دانشگاه علوم پزشکی ارومیه.
3. دبیر سیاقی سید محمد. (1366). گزیده امثال و حکم، ج چهارم تهرا ن: تیراژه.
4. دهخدا، علی اکبر. (1347). لغت نامه، ج 15، تهران: چاپ سیروس.
5. سپهری. سهراب. (1374). هشت کتاب، تهران: طهوری.
6. سپهری. سهراب. (1392). هشت کتاب، تهران: گل آذین
7. سپهری. سهراب. (1398). هشت کتاب، تهران: ذهن آویز.
8. سپهری. سهراب. (1399). هشت کتاب، تهران: نگاه.
9. شریفیان، مهدی. (1384) پژوهشنامه‌ی علوم انسانی، شماره 40-45 صفحه 113-130
10. شمیسا، سیروس. (1370.). بیان. تهران: فردوس.
11. ---------------. (1386). بیان. تهران: میترا.
12. علیزاده، ناصر. باقی نژاد، عباس. (1389) مجله‌ی بوستان ادب، دوره‌ی دوم، شماره سوم، پیاپی 1/ 59.
13. کزازی، میر جلال الدین. (1368). زیباشناسی سخن پارسی، بیان. تهران: مرکز
14. گلی، احمد. (1387). بلاغت فارسی. تبریز: انتشارات آیدین.