بررسی سازه‌های ساختاری روایت‌های تمثیلی در مثنوی معنوی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

دوره 13، شماره 50، دی 1400، صفحه 106-127   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فروغ منصوری¹؛ علیرضا یوسفی^{* 2}؛ نرگس کشتی آرای³

¹دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان، ایران

²استاد گروه آموزش پزشکی مرکز تحقیقات آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، ایران

³دانشیار گروه برنامه ریزی درسی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

چکیده

روایت ‌شناسی از دیدگاه ساختارگرایان به مطالعه طبیعت، شکل و نقش روایت می‌پردازد و می‌کوشد توانایی و فهم متن روایت را نشان دهد. مثنوی معنوی، از شاهکارهای تمثیلی زبان فارسی در عین دیرینگی ساختار، تازگی و طراوت خود را در روایت‌های تمثیلی حفظ کرده است. هدف این بررسی نمایان ساختن دلایل برجستگی روایت‌های تمثیلی در آثار مولاناست. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با بررسی شماری از روایت‌های تمثیلی آثار مولانا صورت گرفته است. بر پایة این پژوهش مشخص می‌شود افزون بر ابهام آفرینیِ تمثیل، عوامل دیگری نیز مانند: بسط لحظه از طریق داستان درونی، ایجاد داستان‌های موازی، الگوی حادثه در روایت‌های تمثیلی و دوگانگی ساختاری، در ماندگارکردن ساختار روایت‌های تمثیلی به عنوان نوع ادبی محبوب مولانا بسیار سهم داشته است
نویسندگان این پژوهش، تمثیل‌های مثنوی را در جایگاه گونه‌ای از انواع روایت، برپایة منسجم‌تری از قواعد و قوانین ساختاری روایت شناسی یافته‌اند.

کلیدواژه‌ها

روایت؛ تمثیل؛ مولانا؛ مثنوی معنوی

مراجع

1. آتش سودا، م. (1383). رویای بیداری، فسا: دانشگاه آزاد اسلامی.
2. آورند، سمیه (1400). شگردهای تمثیل سازی در رمان رودخانه واژگون اثر ژان کلود مورلوا، فصلنامة تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی. 13(49).23-8
3. براهنی، رضا. (1362). قصه نویسی، چ سوم، تهران: نو.
4. داد، سیما. (1378). فرهنگ اصطلاحات ادبی تهران: مروارید.
5. زرین کوب، عبدالحسین. (1377). پله پله تا ملاقات خدا، تهران: علمی.
6. زمانی، کریم. (1378). شرح جامع مثنوی معنوی، ج اول، تهران: اطلاعات.
7. --------. (1378). شرح جامع مثنوی معنوی، ج سوم، تهران، اطلاعات.
8. --------. (1378). شرح جامع مثنوی معنوی، ج چهارم، تهران: اطلاعات.
9. --------. (1378). شرح جامع مثنوی معنوی، ج پنجم، تهران: اطلاعات.
10. شمیسا، سیروس. (1369). انواع ادبی، چ دوم، تهران: دانشگاه پیام نور.
11. شهریار محمد حسین. (1376). دیوان اشعار، تهران: نگاه
12. گورین، ویلفرد. آل، جان. آر. ویلینگهام، ارل. جی. لیبر، و لی. مورگان (1370). راهنمای رویکردهای نقد ادبی؛ ترجمة زهرا میهن خواه؛ چ چهارم، تهران: اطلاعات.
13. معین، محمد (۱۳۵۷). فرهنگ فارسی، ۶ جلد، چ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
14. میرصادقی، جمال. (1376). عناصر داستان. چ سوم، تهران: سخن.
15. -----------. (1382). ادبیات داستانی، تهران: بهار.
16. مولوی، جلال الدین محمـد (1330). فیه مافیه؛ بـا تـصحیحات و حواشـی بـدیع الزمـان فروزانفـر؛ تهران: دانشگاه تهران.
17. -----------------. (1360). مثنوی معنوی، تصحیح رینولد الین نیکلسون، چ هفتم، تهران: امیر کبیر.
18. ناصری، فرشته. (1400). واکاوی تمثیل در داستان کوتاه فارسی با تکیه بر داستان چشمهای دکمه‌ای من از بیژن نجدی، فصلنامة تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی. 13(49). 123-108
19. یونسی، ابراهیم. (1382). هنر داستان نویسی، تهران: نگاه.

20. Abrams, M. H. (1957). A Glossary of Literary Terms, Third Edition, New York.
21. Knowles, Elizabeth (ed.) (1993). The Concise Oxford Dictionary of Phrase and Fable, Oxford.
22. Shaw, Harry(1972) A Dictionary of Literary Terms, New York.