جهانشمولی حقوق مالکیت فکری با نگاهی بر حقوق ایران

فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه

دوره 1، شماره 4 (پیاپی4)، آذر 1400، صفحه 1-21   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ایوب میلکی¹؛ مهدی هداوند^{* 2}؛ محمد دارابی³

¹استادیار گروه حقوق، واحد پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران. [e-mail]

²استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول): mehdihadavandd@gmail

³کارشناس ارشد حقوق بین‌الملل، دانشکده علوم‏ انسانی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. [e-mail]

چکیده

جهانی شدن در کلیه عرصه‌های حیات بشر از جمله در حوزه‌های مختلف علم حقوق تاثیرات خود را بر جای گذاشته است. می‌توان جهانی شدن حقوق مالکیت فکری و آثار آن در نظام حقوقی بسیاری از کشور‌ها را از وجود پاره‌ای چالش‌ها دور دانست اما در ایران، به دلیل تعارض برخی نظرات در محدود کردن حوزه‌های علمی و ادبی و هنری و به نوعی انحصار قائل شدن برای آن چالش‌هایی در پذیرش این شاخه از علم در نظام حقوقی قابل مشاهده است. توسل به شیوه‌های جهانی برای اعمال قواعد شکلی و قواعد ماهوی حقوق مالکیت فکری و تاثیر‌پذیری نظام‌های مدرن حقوقی از معاهدات قانون ساز جهانی و در نهایت آثاری که این شاخه از علم حقوق کشور‌ها را به تبعیت از قواعد جهان شمول حقوق مالکیت فکری وادار ساخته، واقعیتی است که نمی‌توان از آن اجتناب نمود. از این روی، تعهدات دولت‌ها از جمله ایران در حیطه حقوق مالکیت فکری تعهد به نتیجه‌ای است که ابزار آن از سال‌ها پیش برای همکاری مشترک دولت‌ها با نهاد‌های تخصصی سازمان تجارت جهانی فراهم شده است. در نوشتار حاضر ضمن بهره­گیری از روش توصیفی-تحلیلی، ابتدا مفهوم "جهانی شدن" و ارتباط آن با "حقوق مالکیت فکری" تشریح شده، سپس، ضمن بررسی دلایل موافقان و مخالفان جهانی شدن در این حوزه، موانع پیش­رو در این خصوص مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت این پرسش مطرح می‌گردد که آیا رویه‌های جاری در نظام حقوقی ایران همسوی نیازهای جامعه معاصر بوده یا اینکه دولت ایران نیز در این عرصه باید تفسیر‌های کهنه را کنار‌ گذاشته و با تاثیرات جهانی شدن بر حقوق مالکیت فکری با رویکردی واقع­گرایانه برخورد نماید.

کلیدواژه‌ها

تزاحم حقّ‌ها؛ جهانی شدن؛ حاکمیت بین‌الملل؛ حاکمیت ملّی؛ مالکیت فکری

مراجع