بررسی شاخصه‌های تراژیکی داستان رستم فرّخزاد در نبرد قادسیّه بر مبنای شاهنامة فردوسی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 15، شماره 39، خرداد 1397، صفحه 69-84   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نرگس اصغری گوار^{* 1}؛ علی رمضانی²

¹گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی ، اهر، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران.

چکیده

چکیده
در این نوشته سعی شده است ماجرای جنگ قادسیّه در شاهنامه فردوسی مورد بررسی قرار گیرد تا ویژگی‌ها و شاخصه‌های تراژیکی آن آشکار شود. طرز روایت فردوسی از این واقعه، متفاوت با کتب تاریخی چون «تاریخ طبری» و «تاریخ یعقوبی» است. او با لحنی حماسی و وطن پرستانه به نقل داستان می‌پردازد و از این رو، عناصر تراژدی ساز همچون: براعت استهلال یا پیش درآمد غم‌انگیز، پیشگویی، نقش تقدیر، عنصر شخصیّت، تضادّ و کشمکش و در نهایت فاجعه، در ساختار داستان قابل مشاهده می‌باشد. با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی می‌توان چنین نتیجه گرفت که فردوسی با استفاده از عوامل مذکور، وجه تراژیکی به نبرد قادسیّه بخشیده و بن‌مایه‌های مناسب، این امکان را فراهم می‌کند که داستان مذکور را به عنوان آخرین تراژدی سروده شده در شاهنامه محسوب کرد.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: شاهنامه؛ تراژدی؛ بن مایه؛ رستم فرّخزاد؛ نبرد قادسیه

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

1-انوری، اوحدالدّین، (1364)، دیوان، به تصحیح محمّد‌تقی مدرّس رضوی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم.

۲- حمیدیان، سعید، (1393)، درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران، ناهید، چاپ چهارم.

۳- خالقی مطلق، جلال، (1381)، عناصر درام در برخی از داستان‌های شاهنامه، سخن‌های دیرینه، به کوشش علی دهباشی، تهران، افکار.

۴- خنجی، امیرحسین، (بی تا)، فروپاشی شاهنشاهی ساسانی، نشر الکترونیک، وبگاه ایران تاریخ.

۵- داد، سیما، (1380)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران، مروارید.

۶- داوسن،اس.و، (1377)، درام، مترجم فیروزه مهاجر، تهران، انتشارات مرکز، چاپ اوّل.

۷- ذبیح نیا عمران،آسیه و اکبری، منوچهر، (۱۳۹۲)، تراژدی در اساطیر ایران و جهان، تهران، سخن.

۸- زرّین کوب، عبدالحسین، (1389)، نقد ادبی، تهران، امیرکبیر.

۹- -_____________ ، (1381)، نامور نامه، تهران، سخن.

۱۰- سرامی، قدمعلی، (1388)، از رنگ گل تا رنج خار، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

۱۱- شمیسا، سیروس(1389)، انواع ادبی، تهران، میترا، چاپ چهارم.

۱۲- ---------(1376)، نگاهی تازه به بدیع، تهران، فردوسی، چاپ نهم.

1۳- صفا، ذبیح الله، (1363)، حماسه سرایی در ایران، تهران، چاپخانه سپهر، چاپ چهارم.

1۴- صناعی، محمود، (1389)، فردوسی، استاد تراژدی، گلچینی از دیرینه‌ها، نامه فرهنگستان، تابستان 84، ش26:140 تا 170

1۵- کزّازی، میر جلال‌الدّین، (1390)، نامه باستان، جلد نهم، تهران، سمت.

1۶- لوکاچ، گئورگ، (۱۳۷۷)، متافیزیک تراژدی، مترجم مراد فرهادپور، تهران، سروش

1۷- مجمل االتواریخ و القصص، (1318)، به تصحیح ملک الشعرای بهار، تهران، کلاله خاور.

۱۸- یعقوبی، احمد بن اسحاق، (1382)، تاریخ یعقوبی، مترجم محمّد ابراهیم آیتی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نهم.