منظومة «شهنامه» اثر حماسی تازه‎ یافته از سدۀ دوازدهم هجری

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 15، شماره 39، خرداد 1397، صفحه 227-246   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حمیدرضا دهقانی پور¹؛ احمدرضا یلمه‌ها^{* 2}

¹PhD Student, Department of Persian Language and Literature, Dehaghan Branch, Islamic Azad University, Dehaghan, Iran.

²استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی و عضو باشگاه پژوهشگران جوان و استعدادهای درخشان، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

چکیده

چکیده
تصحیح متونی که به‌ صورت دست­ نویس باقی‌مانده است، از مهمّ­ترین پژوهش­­های ادبی است. یکی از آن‌ متون «مثنوی شهنامه» از شاعری گمنام متخلّص به «شرر» است که 8156 بیت دارد. از این شاعر در هیچ تذکره­ای نامی برده نشده است و از تاریخ تولّد و وفات او اطلاعی در دست نیست. فقط از روی چند غزل که در همین مثنوی وجود دارد، معلوم می­شود که تخلّصش «شرر» است و وطنش بخاراست و به اجبار آوارة هندوستان شده است. با توجّه به چند بیت دیگر هم معلوم می­شود که نام این مثنوی «شهنامه» و دربارة جنگ­های محمّدشاه هندی است. منظومة شهنامه در سدة دوازدهم سروده شده و به خطّ نستعلیق هندی است. در فهرست­های نسخ خطّی فقط یک دست ­نوشته از این منظومه وجود دارد که آن هم در کتابخانة آیت­الله گلپایگانی قم به شمارة 2612 است امّا مصحّح این منظومه موفّق به یافتن نسخة دیگری از این مثنوی شد که این نسخه در انتهای همان نسخه بود و این تصحیح بر اساس همین دو نسخه انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: تصحیح؛ حماسه؛ شرر؛ شهنامه؛ مثنوی؛ نسخة خطّی

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

• قرآن مجید
• تمیم­داری، احمد، (1372)، عرفان و ادب در عصر صفوی، ج اوّل، تهران، حکمت.
• جعفری­تبار، حسن، (1388)، در دلو آفتاب (گفتاری در تأثیر قرآن و حدیث بر ادب فارسی) تهران، دادگستر.
• جهان­شاهی افشار، علی (1395)، «تجلّی قرآن کریم در دیوان ادیب‌الممالک فراهانی»، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های ادبی قرآنی سال چهارم، شمارة چهارم (زمستان 5931).
• حلبی، علی‌اصغر، (1372)، تأثیر قرآن و حدیث در ادبیّات فارسی، تهران، اساطیر.
• درایتی، مصطفی. (1390). فهرستگان نسخه‎های خطّی ایران (فنخا). تهران، سازمان اسناد و کتابخانة ملّی جمهوری اسلامی ایران.
• ذوالفقاری، حسن، (1392)، یک‌صد منظومۀ عاشقانه در زبان فارسی، تهران، چرخ.
• راستگو، سیّد محمّد، (1380)، تجلّی قرآن و حدیث در شعر فارسی، تهران، سمت.
• شرر، (قرن دوازده). شهنامه، دست‌نوشتة اوّل کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی به شمارة 2612.
• ___________، (قرن دوازده). شهنامه، دست‌نوشتة دوم کتابخانة آیت‌الله گلپایگانی به ‌شمارة 2612.
• ___________، (1396)، مثنوی شهنامه، رسالة دکتری زبان و ادبیّات فارسی، مصحّح دهقانی­پور، حمیدرضا، به راهنمایی دکتر احمدرضا یلمه­ها دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان.
• صدر، هاشمی سندیلوی، (1347)، مخزن­الغرائب، به اهتمام محمّدباقر، لاهور، دانشگاه پنجاب.
• غلامرضایی، محمّد، (1382)، سبک­شناسی شعر فارسی از رودکی تا شاملو، تهران، گلشن.
• فدایی، غلامرضا، (1386)، آشنایی با نسخ خطّی و آثار کمیاب، تهران، سمت.
• فردوسی، ابوالقاسم، (1960)، شاهنامة فردوسی، چاپ مسکو، ادبیّات خاور.
• فروزانفر، بدیع­الزّمان، (1387)، احادیث مثنوی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
• کاشانی، تقی­الدّین، (1384)، خلاصه­الاشعار و زبده­الافکار، تهران، میراث مکتوب.
• مؤتمن، زین‌العابدین، (1364)، شعر و ادب فارسی، تهران: زریّن.
• همایی، جلال­الدّین. (1377)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران، هما.