بررسی تطبیقی اسطوره‌های ایرانی و سامی در دیوان انوری

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 15، شماره 40 - شماره پیاپی 2، شهریور 1397، صفحه 19-36   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

لیلا رحیمی مهروان¹؛ مهدی شریفیان^{* 2}

¹دانشجوی دکتری زبان و دبیّات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی همدان ، ایران.

²استادیار گروه زبان و دبیّات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی همدان ، ایران.

چکیده

چکیده 
اسطوره (Mythe)، خاطرات ازلی، باورها و اعتقادات قومی و ملّی است که شاعر به یاری آن، جهان پیرامون را توصیف می­کند و بدین­وسیله، جهانی نو، خیالی و آرمانی می­آفریند. تصویرسازی با عناصر اساطیری، در سروده­های سدۀ ششم و هفتم، که حماسه­سرایی به دلایل گوناگون، جایگاه رفیع خود را از دست داده، بسیار پررنگ است. انوری، شاعر پرآوازۀ عصر سلجوقی، در مقام ترکیب و تلفیق اساطیر همگون ایرانی و سامی و با استفادۀ تلمیحی و تمثیلی، از این اسطوره­ها، در مدح ممدوحان، بسیار سودجسته و مدح را به اعلی علّیین کشانده ­است. در مقالۀ حاضر، به شیوۀ تحلیلی– توصیفی، چگونگی بهره­گیری انوری از اسطوره­­های ملّی، قومی و مذهبی به عنوان سِت ِ(Set) ادبی، برای تزیین کلام و اثربخشی بر ممدوح، مورد بحث و بررسی قرارگرفته­است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: اسطوره؛ ایرانی؛ سامی؛ انوری

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

 

1- اردلان جوان، سیّدعلی، (1373)، تجلّی شاعرانۀ اساطیر و روایات تاریخی و مذهبی در اشعار خاقانی، چاپ دوم، مشهد: آستان قدس رضوی.

2- انوری، محمّدبن محمّد، (1364)، دیوان اشعار(2جلد)، تصحیح مدرّس رضوی، تهران: علمی و فرهنگی.

3- براهنی، رضا، (1380)، طلا در مس(در شعر و شاعری)، تهران: زریاب.

4- بهار، مهرداد، (1375)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: نیل.

5- خمرزابلی، عباسعلی، نیک­پناه، منصور، (1394)، «اعلام حماسی پهلوانی در دیوان انوری»، اوّلین همایش بین­المللی نوآوری و تحقیق در هنر و علوم انسانی، www.civilica.com/Paper-ARTHUMAN01-ARTHUMAN01_025.html

 

6- زنجانی، محمود، (1380)، فرهنگ جامع شاه­نامه، چاپ دوم، تهران: عطایی.

7- سرورمولایی، محمّد، (1368)، تجلّی اسطوره در شعرحافظ، چاپ دوم، تهران: توس.

8- شفیعی کدکنی، محمّدرضا،(1394)، مفلس کیمیا فروش؛ نقد وتحلیل شعر انوری، تهران: سخن.

9- صدیقیان، مهین­دخت، (1375)، فرهنگ اساطیری– حماسی ایران؛ به روایت منابع بعد از اسلام، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

10- صفا، ذبیح­اله، (1390)، حماسه­ سرایی در ایران، چاپ پنجم، تهران: فردوس.

11- طباطبایی، سیدمحمّدحسین، (۱۳۶۳)، تفسیرالمیزان، ج1۳، ترجمۀ­ ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تهران: بنیاد فکری و علمی طباطبایی.

12- فتوحی، محمود، (۱۳۸۹)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.

13- وصال، حسین، (1385)، شمعی بر آفتاب، تهران: کوشش.

14- همایی، جلال­الدّین، (1363)، فنون بلاغت و صنایع ادبی، چاپ دوم، تهران: توس.

15- یاحقّی، محمّدجعفر، (1388)، فرهنگ اساطیر و داستان واره­ها در ادبیّات فارسی، چاپ دوم، تهران: فرهنگ معاصر.