بررسی مقایسه‌ای گلستان سعدی با بهارستان جامی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 15، شماره 40 - شماره پیاپی 2، شهریور 1397، صفحه 37-60   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

پری رضوان طلب¹؛ نوروز امینی^{* 2}

¹کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی؛ واحد خوی دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.

²استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم؛ دانشکده علوم قرآنی خوی، ایران.

چکیده

چکیده
«گلستان» سعدی، یکی از زیباترین کتاب‌های نثر فارسی و در سراسر ادبیّات جهانی کم‌‌نظیر است. این کتاب ویژگی‌هایی دارد که در هیچ کتاب دیگر نیست. نثر ساده، روان، مسجّع و آهنگین آن، به همراه ایجاز شگفت‌انگیزش در بیان عالی‌ترین مضامین تربیتی، باعث ماندگاری آن شده است. «گلستان»، تحوّلی عظیم در نثر فارسی ایجاد کرد؛ به گونه‌ای که کتاب‌های بسیاری، پس از آن و به تقلید از آن نوشته شد. یکی از این کتاب‌ها «بهارستان» جامی است. جامی، «بهارستان» را حدود دویست سال پس از «گلستان» نگاشته و با وجود همۀ تلاشی که برای دوری از تقلید صرف و ایجاد سبکی جدید در نثر فارسی دارد، ناگزیر از تقلید از گلستان شده است. این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل متن و با بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای، دو کتاب گلستان و بهارستان را در سه حوزۀ ساختاری، زبانی و بلاغی بررسی و شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو اثر را فرادید آورده است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: گلستان؛ بهارستان؛ نثر فارسی؛ سبک ادبی؛ تحلیل نثر؛ سبک‌شناسی

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

۱ـ قرآن کریم، ترجمۀ محمّدمهدی فولادوند.

۲ـ انوری، حسن، (1385)، فرهنگ سخن، تهران: دانشگاه تهران.

۳ـ بهار، محمّدتقی، (1380)، سبک­شناسی، تهران: توس.

۴ـ پادشاه، محمّد، (بی‌تا)، فرهنگ جامع فارسی، تهران: خیام.

۵ـ جامی، نورالدّین عبدالرّحمن، (1366)، مثنوی هفت اورنگ، تصحیح: مرتضی مدرّس گلابی، تهران: سعدی، چاپ دوم.

۶ـ ــــــــــــــــــــــــ ، (1386)، بهارستان، تصحیح: اسماعیل حاکمی، تهران: اطلاعات.

۷ـ ــــــــــــــــــــــــ ، (1379)، بهارستان و رسائل جامی، تصحیح: اعلاخان افصح‌زاد، محمّدجان عمراُف، ابوبکر ظهورالدین، تهران: میراث مکتوب، چاپ اول.

۸ـ حاکمی، اسماعیل، (1377)، نکاتی دربارة سبک کتاب بهارستان جامی، مجلّة دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تهران، زمستان 77 و بهار 78.

۹ـ حکمت، علی‌اصغر، (1339)، از سعدی تا جامی (ترجمه جلد سوم تاریخ ادبیات ادوارد براون)، تهران: ابن‌سینا.

۱۰ـ ـــــــــــــــ ، (1363)، جامی، تهران: توس، چاپ اوّل.

۱۱ـ خزائلی، محمّد، (1348)، شرح گلستان، تهران: جاویدان، چاپ دوم.

۱۲ـ خطیبی، حسین، (1386)، فنّ نثر در ادب پارسی، تهران: زوّار، چاپ سوم.

۱۳ـ دهخدا، علی‌اکبر، (1377)، لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.

۱۴ـ زرّین‌کوب، عبدالحسین، (1378)، از گذشتۀ ادبی ایران، تهران: سخن، چاپ دوم.

۱۵ـ ــــــــــــــــــــ ، (1379)، حدیث خوش سعدی، تهران: سخن.

۱۶ـ سعدی، مصلح­ بن عبدالله، (1368)، گلستان سعدی، مقدمه و تصحیح: غلامحسین یوسفی، تهران: سخن، اوّل.

۱۷ـ ـــــــــــــــــــــ ، (1386)ـ الف: دیوان سعدی، مقدّمه و تصحیح: منوچهر دانش‌پژوه، تهران: هیرمند.

۱۸ـ ــــــــــــــــــــــ ، (1386)ـ ب:گلستان سعدی، به کوشش: برات زنجانی، تهران: امیرکبیر، چاپ چهارم.

۱۹ـ ــــــــــــــــــــــ ، (1387)، کلیّات سعدی، مقدّمه: محمّدعلی فروغی، تصحیح: نظام‌الدّین نوری، تهران: کتاب آبان.

۲۰ـ ــــــــــــــــــــــ ، (1390)، بوستان سعدی، مقدّمه: غلامحسین مصاحب، تهران: پیام عدالت، چاپ دوم.

۲۱ـ شریفی، محمّد، (1387)، فرهنگ ادبیّات فارسی، ویراستار: محمّدرضا جعفری، تهران: انتشارات معین.

۲۲ـ شمیسا، سیروس، (1381)، سبک­شناسی نثر، تهران: میترا، چاپ ششم.

۲۳ـ صفا، ذبیح‌الله، (1348)، گنجینة سخن، تهران: دانشگاه تهران.

۲۴ـ ـــــــــــ، (1378)، تاریخ ادبیّات در ایران، تهران: فردوس، چاپ پانزدهم.

۲۵ـ کلینی، محمّد بن یعقوب، (1363)، الکافی، تصحیح: علی‌اکبر غفّاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ پنجم.

۲۶ـ مایل هروی، نجیب، (1377)، جامی، تهران: طرح نو.

۲۷ـ مجلسی، محمّدباقر، (1403ق)، بحارالانوار، تصحیح: محمّدباقر بهبودی، بیروت: الوفاء، چاپ دوم.

۲۸ـ محمّدی ری‌شهری، محمّد، (1416ق)، میزان الحکمه، قم: دارالحدیث، چاپ دوم.

۲۹ـ مظفّری، علیرضا وگودرزی، رقیه، (1387)، بررسی ومقایسه محتوایی وبلاغی بهارستان جامی با گلستان سعدی، فصلنامه ادبیّات فارسی (علمی ـ ترویجی)، سال چهارم، شمارۀ 11، بهار و تابستان 78، صص 80 ـ 53.

۳۰ـ معین، محمّد، (1385)، فرهنگ فارسی معین، تهران: راه رشد، چاپ دوم.

۳۱ـ موسوی بجنوردی، محمّدکاظم و دیگران، (1383)، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران: دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.

۳۲ـ نجفی، هادی، (1423ق)، موسوعه احادیث اهل‌البیت، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اوّل.

۳۳ـ یوسفی، غلام­حسین، (بی‌تا)، دیدار با اهل قلم، مشهد: دانشگاه فردوسی، چاپ دوم.