جستاری در مقبرة الشّعرای تبریز

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 15، شماره 40 - شماره پیاپی 2، شهریور 1397، صفحه 61-80   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

مریم محمدزاده^*

استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر ، ایران

چکیده

چکیده
تذکره­ها و کتب تاریخی در مورد آبادانی مقبر­ةالشّعرا تا قرن دهم هجری اتّفاق نظر دارند؛ لیکن در مورد تاریخ انهدام و ویرانی آن توافقی وجود ندارد. در نیمة دوم قرن دهم هجری حافظ حسین کربلایی در روضات­الجنان از نابود شدن این مقبره خبر می­دهد­، در حالی که در اوایل قرن یازدهم هجری، ملا­حشری در روضة­الاطهار از معلوم بودن مزار شاعرانی مانند خاقانی و اسدی در آن سخن به میان می­آورد و منابع متأخّری مثل اولاد الاطهار و تاریخ دارالسّلطنه تبریز از آنجا به عنوان گورستانی معدوم یاد می­کنند. این نوشتار به وسیلة فنّ تحلیل محتوا، از یک سو ضمن معرّفی سند و منبعی جدید، به نقد آراء موجود در مورد تاریخچة نابودی مقبر­ة­‌ الشّعرا می­پردازد و ثابت می­کند که نوشته­های مؤلّف روضة­الاطهار در زمینة آبادانی مقبره در قرن یازدهم، دقیق و دارای اصالت است؛ از سوی دیگر با توجّه به این که در مورد شاعران مدفون در مقبر­ة­‌ الشّعرا نیز اتفاق نظر وجود ندارد، بعد از معرّفی شاعرانی که یقیناً در آنجا به خاک سپرده شده­اند؛ نشان می‌دهد که نیّر تبریزی در مقبر­ة­‌ الشّعرا دفن نشده­  و مدفون بودن انوری، اثیر­الدّین اخسیکتی و فلکی شروانی در این محلّ، مورد تردید است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: تبریز؛ مقبرة‌‌ الشّعرا‌؛ شهریار‌؛ قطران؛ اسدی طوسی؛ خاقانی‌

مراجع

فهرست منابع و مأخذ

• انصاری کازرونی، شیخ ابوالقاسم، (1340)، سلّم السّموات، به اهتمام و تصحیح و حواشی دکتر یحیی غریب، چاپ اوّل، بی­جا: چاپخانة محمّد علی نظمی.
• انوری، اوحدالدّین، ( 1376)، دیوان انوری، به کوشش محمّدتقی مدرّس رضوی، تهران: علمی و فرهنگی.
• بیگدلی، آذر، (1336)، آتشکدة آذر، به تصحیح و تعلیق حسن سادات ناصری، تهران: امیرکبیر.
• تبریزی، محمّد کاظم بن محمّد، (1388)، منظرالاولیا، تصحیح میر­هاشم محدّث، تهران: کتابخانة موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی .
• تربیت، محمّد علی، (1378)، دانشمندان آذربایجان، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
• حسین‌زاده، وحید و ام البنین حسین زاده، (1384)، مقبره الشّعراء تبریز، چاپ اوّل، تبریز: ستوده .
• حشری، ملا محمّد امین، 1371، روضه الاطهار، به تصحیح و اهتمام عزیز دولت آبادی، تبریز: ستوده.
• خوافی، فصیح،(1386)، مجمل فصیح،تصحیح وتحقیق محسن ناجی نصرآبادی، چاپ اوّل،تهران: اساطیر
• دولت آبادی، عزیز، (1343) الف، زلزله های تبریز، نشریة دانشکدة ادبیّات تبریز، شمارة دوم، سال شانزدهم، صص 162-137.
• __________ ، (1343) ب، مقبره الشّعراء سرخاب، نشریة دانشکدة ادبیّات تبریز، شمارة سوم ، سال شانزدهم، صص276- 265.

11- __________ ، (1377)، سخنوران آذربایجان، چاپ اوّل، تبریز: ستوده.

12- دولتشاه سمرقندی، (1366)، تذکره‌الشّعرا، به همّت محمّد رمضانی، چاپ دوم، تهران: پدیدة خاور.

13- دهخدا، علی اکبر، (­1377)،  لغت نامه، ج 6، تهران: دانشگاه تهران.

14- دیهیم، محمّد، (1367)، تذکرة شعرای آذربایجان، چاپ اوّل، تبریز: آذرآبادگان.

 15-  رازی، امین‌احمد،(1378)، هفت اقلیم، تصحیح، تعلیقات وحواشی سیّدمحمّدرضا طاهری،تهران: سروش.

16- رضازادة شفق، صادق، (1352)، تاریخ ادبیّات ایران، تهران: دانشگاه پهلوی.

17- سام میرزا صفوی، (1384)، تحفة سامی،  تصحیح و تحشیة دکتر رکن‌الدّین همایون فرّخ، چاپ اوّل، تهران: اساطیر.

18- سجّادی، ضیاءالدّین، (1375)، کوی سرخاب تبریز و مقبره الشّعرا، چاپ دوم، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. 

19- شیروانی، زین العابدین، (1339)، ریاض السّیاحه، تصحیح و تنظیم حامد ربّانی، تهران: سعدی.

20- صفوت، محمّدعلی، (1376)، داستان دوستان، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تبریز: ابو.  

21- صفا، ذبیح الله، (1366)، تاریخ ادبیّات در ایران، چاپ هفتم، تهران: فردوس .

22- طباطبایی تبریزی، سیّدمحمّد رضا بن سیّدمحمّدصادق، (1389)، تاریخ اولاد الاطهار، به کوشش محمّد الوانساز خویی، تهران: کتابخانة موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی .

23- عقیقی بخشایشی، عبدالرّحیم، (1375)، مفاخر آذربایجان، چاپ اوّل، تبریز: آذربایجان.

24- فروزانفر، بدیع الزّمان، (1369)، سخن و سخنوران، چاپ چهارم، تهران: خوارزمی.

25-کارنگ، عبدالعلی، (1374)، آثار باستانی آذربایجان، چاپ دوم، تهران: راستی نو.

26- کربلایی تبریزی، حافظ حسین، (1383)، روضات الجنان و جنان الجنان، به سعی و اهتمام محمّدامین سلطان القرایی، چاپ اوّل، تبریز: ستوده.

 27- مدرّس تبریزی، میرزا محمّدعلی، (1369)، ریحانه الادب، چاپ سوم، بی­جا: کتابخانه.

28- مستوفی، حمدالله، (1339)، تاریخ گزیده، به اهتمام دکتر عبدالحسین نوائی، تهران: امیر­کبیر.

29-  _________ ، (1336)، نزهه القلوب، به اهتمام محمّد دبیر سیاقی، تهران: طهوری.

30- مشکور، محمّدجواد، (بی­تا)، تاریخ تبریز تا پایان قرن نهم، بی­جا: بی­نا.

31- میرزا، نادر، (1373)، تاریخ و جغرافی دارالسلطنة تبریز، مقدمه، تصحیح و تحشیة غلامرضا مجد، چاپ اوّل، تبریز: ستوده.

32- نظمی، علی، (1378)، دویست سخنور، چاپ سوم، تهران: سروش .

33- نفیسی، سعید، (1363)، تاریخ نظم و نثر در ایران، بی­جا: فروغی.

34- نورانی، عبدالله، (1381)، رسائل فارسی ادهم خلخالی، ج 1، تهران: دانشگاه تهران.

35- نیکنام لاله، ایوب و فریبرز ذوقی، (1374)، تبریز در گذر تاریخ، چاپ اوّل، تبریز: یاران.

36- هدایت، رضاقلی‌خان، (بی تا)، ریاض العارفین، به کوشش مهرعلی گرکانی، بی­جا: پیکان.

 37-____________ ، (1339)، مجمع الفصحا، به کوشش مظاهر مصفا، بی­جا: بی­نا.