خوشی با سعدی و حافظ

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 15، شماره 40 - شماره پیاپی 2، شهریور 1397، صفحه 101-122   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمدحسن دوستی¹؛ ملک محمد فرخزاد^{* 2}؛ رضا حیدری نوری³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

چکیده

چکیده
خوشی، ازجمله حالاتی است که انسان­ها در پی دستیابی به آن هستند. هرکسی با توجّه به شخصیّت و نوع زندگی و باور خود آن را تعبیر می­کند و به شیوة خاصّ خود برآورده می­سازد. بسیاری از این باورها درباره خوشی و روش­­های دستیابی به آن در اثر شاعران و نویسندگان دیده می­شود؛ هر دو نوع خوشی آفاقی و انفسی در آثار آن‌ها دیده می­شود. خوشی بیرونی مانند تفرّج و فصل بهار، مستی، ... و نوع دیگر خوشی انفسی که بیشتر در حوزة عرفان جای می­گیرد. بنابراین از هر دو مؤلّفه خوشی و سرور در اشعار سعدی و حافظ وجود دارد. مهم‌ّترین دستاورد پژوهش گواه این است که آنچه موجب آرامش و رضایت خاطر و در نهایت خوشی پایدار و حقیقی انسان است ایمان و اعتقاد به خداوند و ترک تعلّقات دنیوی و عشق و محبّت و مهم‌ّترین عامل آن که وصال محبوب ازلی است. محصول اوضاع نامساعد سیاسی و اجتماعی قرن هفتم و هشتم است که پناه بردن به نور امید و دلخوشی عارفانه شد.

کلیدواژه‌ها

کلیدواژه‌ها: خوشی؛ عرفان؛ آفاقی؛ انفسی؛ سعدی؛ حافظ

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

• قرآن کریم
• آقاخانی، جلیل، (پاییز 1391)، نگاهی اجمالی به اوج عرفان ادبی (مولانا)، معارف عقلی، سال هفتم، شماره سوّم، پیاپی 24، صص 7-51.
• ابن سینا، حسین، (1381)، الإشارات و التّنبیهات، تحقیق مجتبی زارعی، قم: بوستان کتاب.
• الهی­قمشه­ای، حسین ­و بهشتی، ­سیّداحمد، (1377)، کیمیا: دفتری در ادبیّات و ­هنر و­ عرفان، تهران: روزنه.
• باقری خلیلی، علی اکبر، (1388)، آموزه­های شاد زیستن با تکیه بر غزلیّات حافظ، فصلنامة مطالعات ملّی، سال دهم، مشاره 2، پیاپی 31، صص. 101-126.
• تاجدّینی، علی، (1390)، حافظ و شادی، تهران: نماد اندیشه.
• حافظ، شمس الدّین محمّد، (1374)، دیوان حافظ، تهران: اساطیر.
• خرّمشاهی، بهاءالدّین، (1383)، حافظ حافظة ماست، تهران: قطره.
• رستگار فسایی، منصور، (1381)، فردوسی و هویّت­شناسی ایرانی، تهران: طرح نو.

10- سعدی، مصلح بن عبدالله، (1377)، دیوان غزلیّات، خلیل خطیب رهبر، تهران: مهتاب، چاپ دهم.

11- سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدودبن آدم، (1385)، دیوان اشعار، مدرّس رضوی، تهران: سنایی.

12- سهروردی، شهاب­الدّین، (1364)، عوارف­المعارف، ترجمة عبدالمؤمن اصفهانی، تهران: علمی و فرهنگی.

13- شاتس، سوزان پولیس، (1380)، زبان شادمانی، مترجم لیلا معانی، شیراز: کوشامهر.

14- شمس تبریزی، محمّدبین علی بن ملک داد، (1377)، مقالات شمس تبریزی، تصحیح و تعلیق محمّدعلی موحّد، تهران، خوارزمی، چاپ دوم.

15- صفا، ذبیح­الله، (1385)، تاریخ ادبیّات ایران، تلخیص از محمّد ترابی، تهران، فردوس، ج 2.

16- عروج­نیا، پروانه، (1392)، شادی در حکمت قدیم ایران و تأثیر آن در ایران اسلامی، نشریه تاریخ و تمدّن اسلامی، دوره 9، شماره 17، صص. 23-39.

17- غزّالی، ابو حامد امام محمّد، (1361)، کیمیای سعادت، حسین خدیو جم، تهران، علمی و فرهنگی، ج 2.

18- فروزانفر، بدیع­الزّمان، (1386)، تقریرات بدیع­الزّمان فروزانفر درباره تاریخ ادبیّات ایران، تندنویسی و مقدّمه و حواشی و فهارس از سیّد محمّد دبیرسییاقی، تهران، خجسته.

19- فروغی، محمّدعلی، (1385)، کلیّات سعدی، تهران، زوّار، چاپ سوم.

20- فشارکی، محمّد، (زمستان 1390)، غزل سعدی و حافظ، فصلنامه درّ دری (ادبیّات غنایی، عرفانی) دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، سال اوّل، شماره اوّل، صص 99-127.

21- کیایی، محمّدحسین، (زمستان 1386)، جایگاه آرامش در عرفان و معنویّت­گرایی جدید، کتاب نقد، شماره 45، صص 207-246.

22-محمّدبن منوّر، میهنی، (1381)، اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابوسعید ابوالخیر، تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران، آگاه، چاپ پنجم.

23- مطهّری، مرتضی، (1386)، انسان و ایمان، تهران، صدرا.

24- ملک­زاده، فاطمه، (1386)، این آتش نهفته، تأثیر مهرپرستی بر حافظ شیرازی، تهران، هزار.

25- مولوی، جلال­الدّین، (1386)، مثنوی معنوی، تصحیح عبدالکریم سروش، تهران، علمی و فرهنگی.

26-___________ ، (1363)، کلیّات شمس، تصحیح بدیع­الزّمان فروزانفر، تهران، امیرکبیر، چاپ دهم.

27-___________ ، (1374)، فیه ما فیه، به تصحیح جعفر مدرّس صادقی، تهران، مرکز.

28- مهمان­دوست، صمد، (1383)، راحت جان: شادی و امید با حافظ، شیراز، نوید شیراز.

29- ناصرخسرو، قبادیانی، (1363)، جامع­الحکمتین، هانری کربن و محمّد معین، تهران، کتابخانه طهوری.

30- ناطق، هما، (2004 م)، حافظ، خنیاگری، می و شادی، تهران: شهر کتاب.

31- هاشم­پور سبحانی، توفیق، (1386)، تاریخ ادبیّات ایران، تهران: زوّار.

32- همدانی، عین­القضات، (1374)، نامه­های عین­القضات، عسیران، عفیف و علی نقی منزوی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، ج 1.

33- یثربی، سیّدیحیی، (1381)، آب طربناک (تحلیل موضوعی دیوان حافظ)، تهران: آفتاب توسعه.