نظریه کهن الگو «خود» یونگ در داستان رومیان و چینیان مثنوی معنوی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 4، دوره 13، شماره 49، بهمن 1400، صفحه 23-46   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/farsij.2022.688370

نویسندگان

آزاده ابراهیمی پور¹؛ صابر امامی²؛ عبدالحسین فرزاد³

¹دانشجوی دکتری تخصصی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

²دکتری تخصصی، دانشیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی ،هیات علمی دانشگاه هنر، تهران، ایران(نویسنده مسئول

³دکتری تخصصی، ،دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،تهران،ایران.

چکیده

اسطوره یکی از تاریک‌ترین و ناشناخته‌ترین علومی است کـه بـشر هنـوز به‌طور کامل موفق به شناخت آن نشده است ؛ منشأ و خاستگاه اسطوره ناشـناخته و پنهان است . اسطوره حاصل تلاش و کوشش‌ها، آرمان‌ها و آرزوهای نـوع بـشر و در حقیقت اجداد و نیاکان ما است که باگذشت سالیان بسیار به شکل خـواب و رؤیا و به‌گونه‌ای ناشناس خود را به ما نشان می‌دهد.ﺑﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ نظریه‌های ادﺑﻲ و ﻏﻴﺮادﺑﻲ ازجمله نظریه‌های روان‌شناختی، ارﺗﺒﺎط چند سویه ﺑﻴﻦ ﻋﻠﻮم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ؛ ازجمله ارﺗﺒﺎط بینا رشته‌ای ادﺑﻴﺎت و روان‌شناسی .آرکی تایپ (کهن‌الگو) مهم‌ترین اصطلاح مکتب روانکاوی کارل گوستاو یونگ، روان‌پزشک سوئیسی، (1875-1961 میلادی)، است و شامل تصاویر کهـن و افکـار غریـزی اسـت کـه در ناخودآگاه جمعی مشترک انسان‌ها وجود دارد روش پرداختن به سمبل‌ها و نمادهای - دو عنصر داستانی شاخص- در داستان رومیان و چینیان، از باورپذیری مولانا از خصوصیاتش در مورد انسان الهام گرفته است.در این تحقیق کوشش کردیم که بعضی خصوصیات رمزآمیز مثنوی معنوی، با وام گرفتن از ویژگی کهن‌الگوی«خود» یونگ آشکارمی گردند. بدین‌صورت مفاهیم کهن‌الگوی«خود»در داستان «رومیان و چینیان» در ارتباط با نظریه ، ناخودآگاه جمعی و کهن‌الگوی خویشتن یونگ مورد تحلیل و بررسی قرارگرفته‌اند. نظریه‌های یونگ در این داستان در مورد کشف و شهود، باورهای جمعی و کهن‌الگوها، به‌خوبی قابل‌شرح و تفسیر است.

کلیدواژه‌ها

مولانا؛ کهن‌الگو؛ خود؛ داستان رومیان و چینیان

مراجع

منابع 

• اتونی، بهروز (1391). دبستان نقد اسطوره شناختی ژرفا بر بنیاد کهن نمونه نرینه روان (آنیموس) ، فصلنامه ادبیـات عرفانی و اسطور ه شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، س هشتم. ش 28.

2- احمدی، بابک. (1370). ساختار و تأویل متن. چاپ اول. تهران: مرکز.         

3- امامی،نصراله،(1378). مبانی و روش های نقد ادبی.چ2.تهران.جامی

4- پور نامداریان، تقی. (1383). رمز و داستا نهای رمزی در ادب فارسی. چاپ پنجم. تهران: علمی و فرهنگی.  

5- زرین کوب، عبدالحسین. (1382). نردبان شکسته. تهران: سخن. 

6- زمانی، کریم. (1382). میناگر عشق. تهران: نی. 

7- ستاری، جلال (1366). سه مفهوم اساسی در روانشناسی یونگ، در رمز و مثل در روانکاوی زیر نظـر و ترجمـه جلال ستاری. تهران: توس. صص. 431-474

8- سجادی، سیدجعفر. (1362). فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. چاپ سوم. تهران: طهوری. 

9- سیاسی، علی اکبر. (1386). نظری ههای شخصیت یا مکاتب روانشناسی چاپ یازدهم. تهران: دانشگاه تهران. 

10- شولتز، دوان. پی و سیدنی الن شولتز. (1389). نظری ههای شخصیت. ترجمه یحیی سـید محمـدی. چـ اپ هفـدهم . تهران:ویرایش

11- قشقایی،سعید (1390). بررسی کهن الگوی سایه و انطباق آن بانفس در مثنوی های عطار،ادبیات عرفان و اسطوره شناختی،شماره 25

12- کازنوو، ژان. (1377). اسطوره شناسی ، در جهان اسطور ه شناسی. زیر نظر و ترجمـه جـلال سـتاری. ج 1. تهـران : مرکز. صص 173-202. 

13- گلی زاده پروین،گبانچی نسرین(1392). روانکاوی نمادها و شخصیت های عرفانی مولانا در داستان رومیان و چینیان، فصلنامه ادبیات و عرفان و اسطوره شناختی (158-172)

14- محمدی، علی و مریم اسمعاعیل پور. (1391). بررسی تطبیقی کهـن الگـوی نقـاب در آراء یونـگ و رد پـای آن در غزل های مولانا (غزلیات شمس) ، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی دانشگاه آزاد اسـلامی واحـد تهـران جنوب، س هشتم. ش 28 

15- مدرس مطلق، سیدمحمدعلی. (1379). رساله در وحدت وجود. تهران: پرسش. 

16- مورنو، آنتونیو. (1388). یونگ، خدایان و انسان مدرن. ترجمه داریوش مهرجویی. چاپ پنجم 5. تهران: مرکز. 

17- مولوی، جلال الدین محمد. (1383). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسون. چاپ ششم. تهران: ققنوس. 

18- مؤمن زاده، محمدصادق. (1378). برداش تهای روان درمانی از مثنوی. تهران: سروش. 

19- هاشمی، جمال. (1379). پیغام سروش (مکت بهای مولانا و روانشناسی نوین). تهران: شرکت سهامی انتشار.  

• وزین پور، نادر. (1365). آفتاب معنوی. تهران: امیرکبیر.
• یونگ، کارل گوستاو . (1372). روانشناسی ضمیر ناخودآگاه. ترجمـه محمـدعلی امیـری . تهـران : انتشـارات و آموزش انقلاب اسلامی.
• یونگ، کارل گوستاو . (1386). انسان و سمبولهایش. ترجمه محمود سلطانیه. چاپ ششم. تهران: جامی.
• یونگ، کارل گوستاو. (1359). انسان و سمبولهایش. ترجمه ابوطالب صارمی. چاپ دوم. تهران: کتاب پایا.