بررسی انواع عشق در منظومۀ دولرانی و خضرخان امیرخسرو دهلوی براساس مکتب عاشقانۀ رابرت استرنبرگ

فصلنامه زبان و ادب فارسی

دوره 13، شماره 49، بهمن 1400، صفحه 238-262   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/farsij.2022.688478

نویسندگان

مریم کارگر¹؛ ماندانا منگلی(نویسنده مسئول)²؛ آسیه ذبیح نیا عمران³

¹گروه زبان و ادبیات فارسی. واحدسیرجان. دانشگاه آزاد اسلامی سیرجان. ایران

²/ استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی. واحد تهران جنوب. دانشگاه آزاد اسلامی. تهران . ایران.

³دانشیارزبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نوریزد. ایران.

چکیده

مثنوی عاشقانه دولرانی و خضرخان از امیرخسرو دهلوی (651 ـ 725) از عارفان و شاعران نامدار پارسی‌گوی هندوستان است. رابرت استرنبرگ (تولد 1949 م.) استاد شناخت­گرای آمریکایی در سال 1978 میلادی نظریه­ای دربارۀ عشق  ارائه داد که به مثلث سه گانه عشق شُهره است. هدف پژوهش حاضر بررسی انواع عشق از دید استرنبرگ و تطبیق آن با منظومه دولرانی و خضرخان است  مقالۀ حاضر با روش توصیفی-تحلیلی در صدد پاسخ به این پرسش است که کدام یک از اقسام عشق مطرح شده در مثلث سه گانه نظریۀ عشق استرنبرگ در منظومۀ دولرانی و خضرخان امیرخسرو دهلوی بسامد و نمود بیشتری  دارد؟ نتایج تحقیق نشان می­دهد که عشق مدّ نظر امیرخسرو، عشق کمال افزاء است. نقش بایسته­ای در اقناع حس کمال­طلبی جسمانی و معنوی نوع بشر دارد و تصور بهره­مندی از زندگی سالم، بدون وجود این پدیده امکان­پذیر نخواهد بود. عشق با آفرینش انسان و تداوم بقای او گره خورده است که انسان برای بالا بردن کیفیت زندگی خود نیاز به عشق و تجلی بارقه­های تعالی­بخش آن در وجود خود دارد. عشق پدیده­ای انگیزه­آفرین است که به هنگام برآمدن دشواری­ها به مثابه سپری از آدمی در برابر مشکلات روزگار  پاسداری می­کند

کلیدواژه‌ها

ادب غنایی؛ دولرانی و خضرخان؛ امیرخسرو دهلوی؛ عشق؛ استرنبرگ

مراجع

فهرست منابع

قرآن کریم

اخگرحیدرآبادی، میرزاقاسم علی. ( 1385). مجموعه رسایل عرفانی. تهرن: دانشگاه تهران.

استرنبرگ، رابرت، (1381)، عشق، داستان است، ترجمۀ فرهاد شاملو، تهران: گلشهر.

__________ ، (1388) قصۀ عشق؛ نگرشی تازه به روابط زن و مرد، ترجمۀ علی­اصغر بهرامی، تهران: جوانۀ رشد.

امیرخسرو دهلوی. ( 1362). خمسه‌، تصحیح  امیراحمد اشرفی، تهران:  شقایق.

------------(1917) دولرانی خضرخان. دهلی. (نسخه خطی با مقدمه ای به زبان اردو.)

جرجانی، اسماعیل بن حسن (1344) ذخیره  خوارزمشاهی، به کوشش محمدتقی دانش پژوه و ایرج افشار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران

دهخدا، علی اکبر (1377)، لغت نامه،  چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.

ذوالفقاری، حسن (1392) یکصد منظومۀ عاشقانه فارسی. تهران: نشرچرخ.

رستمی، مسعود. (1395)«آموزۀ عشق افلاطونی در نمایشنامۀ ماسک دار کومس اثرجان میلتون.» مجله متافیزیک، دوره 8، شماره 22، پاییز و زمستان. صص 19- 30.

رسولی، محمدرضا و پریسا کیومرثی (1398) «بررسی مفهوم عشق از دیدگاه رابرت استرنبرگ در حکایت شیخ صنعان عطار و نمایش نامه فانتزی شیخ صنعان محمدحسین میمندی نژاد»،  فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، دوره 15، شماره 54، بهار، صص 109- 133.  

ستاری، جلال، (1381) حالات عشق مجنون، تهران: توس.

صفا، ذبیح الله.  (1375). تاریخ ادبیات در ایران، ج 5، تهران: نشر فردوس.

صفی پور، عبدالرّحیم(1377) منتهی الارب فی لغت العرب، تهران: کتابفروشی اسلامیه.

قیصریان، اسحاق و همکاران (1396) «مطالعه عشق از منظر روان شناسی، جامعه شناسی، فلسفه و زبان شناسی در یک نظریه ترکیبی». مجله پژوهش های  روان شناسی اجتماعی، ش 28، زمستان، صص 55- 82.

غیاث الدّین رامپوری، محمد(1363) غیاث اللغات، تهران: امیر کبیر.

کردمیرزا، عزت اله (1393) «اعتباریابی مقیاس عشق مثلثی استنبرگ در دانشجویان مجرد». مجله پژوهش های روان شناسی اجتماعی، دوره 4، شماره 14، تابستان. صص 112- 125.

مجد، امید، مجد، پروانه (1390) «نظریه مثلث عشق استنبرگ و انطباق آن با عقاید سعدی». مجله زن و فرهنگ و هنر. دوره 2، شماره 4، تابستان. صص 81- 89.

معین. محمد. (1375). فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.

مهندس، لیلا (1395) «بررسی مفهوم عشق از دیدگاه سعدی و استرنبرگ»، دومین کنگره بین المللی توانمند سازی جامعه در حوزه علوم اجتماعی، روانشناسی و علوم تربیتی.

نفیسی، علی اکبر ( 1343) فرهنگ ناظم الاطباء، تهران، انتشارات خیام.

یدی، نرگس، وقایی، عباسعلی.(1392). ریخت شناسی و عناصر زینتی عرفانی اشعار امیرخسرودهلوی. مجلۀ زیبایی  شناسی ادبی. دوره5، شماره18، صص23-37.

 

Hill, Michael Talmadge, (2009) Intimacy, Passion, Commitment, Physical Affection and Relationship Stage as Related to Romantic Relationship Satisfaction, USA: Graduate College of Oklahoma State University.

Sternberg, Robert, (1986), »A triangular theory of love«, Psychological Review, Year2, N93, p.p 135-119.

 

Trotter, Robert. J, (1985), »The Three Faces of Love«, Psychology Today, N 12, p.p 46-54.