بررسی مؤلّفه‌های عبودیّت و موانع آن در شعرقیصرامین‌پور

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 15، شماره 41، آذر 1397، صفحه 61-78   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

کرمعلی اکبری¹؛ اکبر شعبانی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.

چکیده

چکیده
یکی از گرایش­های اصلی شعر معاصر، رویکرد مذهبی است. در این بین، می­توان از قیصر امین­پور یاد کرد که در فرم و محتوا دست به نوآوری­هایی زد و جانی دوباره به این بخش از شعر معاصر فارسی بخشید. اگرچه قیصر امین­پور در دفترهای مختلف شعری یک سیر مستقیم فکری را دنبال نکرد و دچار دگردیسی­های محتوایی شد، ولی درون­مایۀ دینی، هرگز از شعر او رخت برنبست. «عشق»، «جنگ»، «شهادت» و «مرگ­اندیشی» مهم­ّترین درون­مایه­های شعری امین­پور هستند که با نگرش­های اعتقادی او گره خورده­اند. افزون بر این، مقولۀ «عبودیّت و بندگی» نیز، بازتاب ویژه­ای در سروده­های قیصر دارد. بر این پایه، در مقالۀ حاضر، با روشی توصیفی – تحلیلی مؤلّفه­های عبودیّت و مانع آن، از نگاه قیصر امین­پور کاویده می­شود. بررسی­ها نشان می­دهد که این مؤلّفه­ها به ترتیب بسامد شامل «عبودیّت عاشقانه»، «عبودیّت و تکیۀ صرف به خداوند»، «عبودیّت عارفانه»، «عبودیّت و گشایش در کارها» و «عبودیّت و مظاهر طبیعت» می­شود. همچنین، از دید قیصر، تغافل، عادت­ورزی، غرور و خودبینی و توجّه به خود، مانع عبودیّت است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: قیصر امین‌پور؛ شعر؛ عشق؛ خداوند؛ عبودیّت؛ موانع عبودیّت

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

• آرایش طبیعت، فریبا، (1394)، نمود مرگ در اشعار حسین منزوی و قیصر امین­پور؛ با تکیّه بر ادب پایداری، فصل­نامۀ علمی- پژوهشی ادبیّات فارسی بهارستان سخن، سال 12، شمارۀ 29، صص 42-21.

2- اژه­ای، تقی، (1378)، ترکیب و مضمون در شعر انقلاب اسلامی، پژوهش­نامۀ انقلاب اسلامی (دانشگاه اصفهان)، سال اوّل، شمارۀ 3، صص 154-140.

3- امین­پور، قیصر،(1364)، تنفّس صبح، تهران: انتشارات حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ دوّم.

4- _________، (1378)،گزینۀ اشعار ، تهران: مروارید، چاپ اوّل.

5- _________، (1383)، سنّت و نوآوری در شعر معاصر، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ اوّل.

6- بزرگ­بیگدلی، سعید و صادقی گیوی، مریم، (1386)، بازتاب شخصیّت پیامبر (ص) در شعر معاصر فارسی، پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شمارۀ 9، صص 279-253.

7- بی­نام، (1387)، دیدار با سخنوران معاصر ایران، به ویراستاری علیرضا قزوه، به کوشش رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران – دهلی­نو ، دهلی­نو: آلفا آرت، چاپ اوّل.

8- حسینی کازرونی، سیّد احمد و کمالی بانیانی، محمّدرضا، (1392)، نقش عناصر تعلیمی در تحوّل ساختاری و محتوایی قالب شعر انقلاب، فصل­نامۀ تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی – واحد بوشهر، دورۀ 5، شمارۀ 16، صص 130-111.

9- دهقانی، محمّد، (1390)، نمی­دانم آن حقیقت چه بود، ارائه­شده در: یادمان همزاد عاشقان جهان قیصر امین­پور، به کوشش زیبا اشراقی و همکاران ، تهران: مروارید، صص 128-127، چاپ اوّل.

10- راغب اصفهانی، حسین بن محمّد، (1392)، مفردات الفاظ ­القرآن، به تصحیح عبدالرّحیم عقیقی بخشایشی، ترجمۀ حسین خداپرست، تهران: نوید اسلام.

11- روزبه، محمّدرضا، (1383)، شرح، تحلیل و تفسیر شعر نو فارسی، تهران: حروفیّه، چاپ اوّل.

12- سلامت­آهنگری، منصوره و منصوریان سرخ­گریه، حسین، (1395)، «نگاه عارفانه به هستی در شعر قیصر امین­پور»، فصل­نامۀ پژوهش زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد واحد سنندج، سال 8، شماره­های 26و27، صص 215-201.

13 - نهج­البلاغه، (1379)، ترجمۀ محمّد دشتی، قم: مشرقین، چاپ اوّل.

14- عسگری حسنکلو، عسگر، (1392)، سیر و سلوک قیصر امین­پور از آرمان­گرایی حماسی تا واقع­گرایی تراژیک، مجلّۀ زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، سال 66، شمارۀ 228، صص 122-101.

15-گرجی، مصطفی، میری، افسانه، (1387)، آیینِ آیینه، خود را ندیدن است؛ بررسی و تحلیل مجموعه­اشعار قیصر امین­پور با رویکرد معرفت­شناختی، مجلّۀ کتاب ماه ادبیّات، شمارۀ 22، صص59-47.

16- گوهرین، صادق، (1388)، شرح اصطلاحات تصوّف، ج6 ، تهران: زوّار، چاپ اوّل.

17- مجلسی، محمّدباقر، (1368)، بحارالأنوار، تهران: دارالکتب الاسلامیّه.

18- محقّق، جواد، (1387)، شکفتن در آتش (یادبود قیصر امین­پور)، تهران: هنر اردیبهشت رسانه، چاپ اوّل.

19- مصفّا، مظاهر و شفایی، محمّدعلی، (1393)، نسل سوّم شاعران دانشگاهی و جایگاه آنها در ادبیّات معاصر، فصل­نامۀ سبک­شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال هفتم، شمارۀ دوّم، صص 250-233.

20- واعظ­زاده، عبّاس و  قوام، ابوالقاسم، (1389)، جلوه­های مختلف خداباوری در شعر اخوان، فروغ و شاملو، مجلّۀ جستارهای ادبی، سال چهارم، شمارۀ 68، صص 49-25.

21- یثربی، یحیی،(1374)، عرفان نظری(تحقیقی در سیر تکاملی و اصول و مسائل تصوّف)، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیّۀ قم، چاپ دوّم.