پیامدهای اقتصاد نفتی در عصر پهلوی دوم بر ساختار سیاست در جامعه ایران

پژوهش نامه تاریخ

دوره 17، شماره 65، اسفند 1400   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

حسین حسین زاده¹؛ فریدون اکبرزاده^{* 2}؛ لنا عبدالخانی¹؛ حامد محقق نیا¹

¹گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه ازاد اسلامی، اهواز، ایران

²گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

چکیده

اقتصاد ایران ایران در دهۀ دوم حکومت محمدرضا شاه، بیش از پیش به سوی رانتیر شدن و نفتی شدن پیش رفت. با ملی شدن صنعت نفت درآمدهای نفتی به ایران تعلق قرار گیرفت و اگر چه پس از آن کنسرسیوم نفتی برای استخراج و فروش نفت ایران به وجود آمد، اما رفته رفته جایگاه نفت در اقتصاد و به تبع آن سیاست ایران ویژه و بسیار تأثیرگذار شد، به حدی که رانت نفت موجب شکل‌گیری بیش از پیش دولت رانتیر نفتی‌ای شد شد که پیامدهای داخلی و خارجی زیادی برای ایران در بر داشت. در این مقاله، با روش تحلیلی-توصیفی، به این پرسش پرداخته می‌شود که مهم‌ترین پیامدهای «نفتی شدن» اقتصاد برای سیاست و دولت در ایران، در ابعاد داخلی چه بود؟ از مهم‌ترین دستاورد داخلی این وابستگی ایجاد نهادهای اداری، سیاسی و امنیتی، در پرتو درآمدهای نفتی و اصلاحات از بالا از سوی شاه بیش از هر چیز متکی بر درآمدهایی بود که از قِبَلِ نفت به دست آورده بود.

کلیدواژه‌ها

اقتصاد نفتی؛ حزب رستاخیز؛ ساواک؛ سازمان برنامه و بودجه؛ ارتش

مراجع