تحلیل منظومة «سلیم و سلمی» بر اساس نظریّة ریخت شناسی ولادیمیر پراپ

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 15، شماره 41، آذر 1397، صفحه 79-100   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فرهاد فلاحت‌خواه^{* 1}؛ لیلا عدل پرور²

¹استادیارگروه زبان و ادبیّات فارسی ، واحد خوی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، خوی ، ایران.

²گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.

چکیده

چکیده
ولادیمیر پراپ، فولکلور شناس روسی،  برای تجزیه و تحلیل قصّه‌های پریان الگویی را پیشنهاد کرده است. وی معتقد است می‌توان این الگو را در مورد سایر قصّه‌های عامیانه هند و اروپایی نیز به کار برد. نویسندة این مقاله بر آن شد تا منظومة سلیم و سلمی را بر اساس نظریة ریخت شناسی پراپ، که مشتمل بر سی و یک کارکرد است، تحلیل کند. ضمن برشمردن این کارکردها و مؤلّفه‌ها مشخّص شده است که چه کارکردهایی وجود دارد و چه کارکردهایی قابل انطباق با کارکردهای پراپ نیست. برای دست‌یابی به نتایج دقیق از این پژوهش، داستان را به شیوة پراپ تا حدّ ممکن به وسیلة جداول و نمودارها مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهیم و خویشکاری‌ها و عناصر پیوند دهندة استخراج شده و نمودار افقی، عمودی، و نمودار حرکتی قصّه، در قالب فرمولی ارائه ودر نهایت شخصیّت‌های قصّه وساختار کلّی داستان بیان شده است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: پراپ؛ ریخت شناسی؛ سلیم و سلمی؛ نمادها؛ نمودار حرکتی؛ ساختار حکایت

مراجع

فهرست منابع و مأخذ

• احمدی، بابک، (1386)، ساختار و تاویل متن، تهران: مرکز، چاپ نهم.
• اسکولز، را برت، (1383)، درآمدی برساختار گرایی در ادبیّات، تهران: آگه، چاپ دوّم.
• انوشه، حسن، (1376)، فرهنگ نامه ادب فارسی، تهران:سازمان چاپ و انتشارات، جلد دوم، چاپ اوّل
• ایگلتون، تری، (1388)، پیش در آمدی بر نظریه‌های ادبی، ترجمة عباس مخبر، تهران: نشر مرکز، چاپ پنجم
• برتنس، هانس، (1383)، مبانی نظریّة ادبی، تهران: ترجمة محمّدرضا ابوالقاسمی، نشر ماهی، ص:288
• پراپ، ولادیمیر، (1386)، ریخت شناسی قصّة پریان، تهران: ترجمة فریدون بدره‌ای، توس، چاپ دوّم.
• تسلیمی، علی، (1388)، نقد ادبی، نظریّه‌های ادبی و کاربرد آن در ادبیّات فارسی، تهران: کتاب آمه.
• تقوی، محمّد، (1376)، حکایت‌های حیوانات در ادب پارسی، تهران: نشر روزنه، چاپ اوّل
• تولان، مایکل، (1386)، روایت شناسی درآمدی زبان شناختی- انتقادی، تهران، ترجمة فاطمه علوی، فاطمه نعمتی، نشر سمت، چاپ اوّل.
• خاتمی، احمد، (1374)، پژوهشی در نثر و نظم دوره‌ای بازگشت ادبی، تهران، نشر پایا، چاپ اوّل.
• خدیش، پگاه، (1387)، ریخت شناسی افسانه‌های جادویی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اوّل.
• خراسانی، محبوبه، (1387)، درآمدی بر ریخت شناسی هزار و یک شب، اصفهان: نشر تحقیقات نظری اصفهان، چاپ اوّل.
• روحانی، مسعود و عنایتی قادیکلایی، محمّد، (1390)، بررسی قصّة دیوان در شاهنامه فردوسی براساس نظریه ریخت شناسانه ولادیمیر پراپ، پژوهشنامه زبان و ادبیّات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، سال سوم، شماره 1، ص 122-105.
• دولت‌آبادی، عزیز، (1357)، سخنوران آذربایجان، تبریز: انتشارات دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی
• گلچین معانی، احمد، (1383)، تاریخ تذکره‌های فارسی، تهران: نشر کتابخانة سینا، چاپ دوم.
• فلاحت خواه، فرهاد، (1389)، تصحیح مثنوی سلیم و سلمی از عبدالرّزاق بیگ دنبلی متخلّص به مفتون و تطبیق آن با خسرو و شیرین نظامی، رسالة دکتری، واحد علوم و تحقیقات تهران
• سلدن، رامان و ویتسون، پیتر، (1384)، راهنمای نظریّه‌های ادبی معاصر، ترجمة عبّاس مخبر، تهران: انتشارات طرح نو.
• مارتین، ولاس، (1382)، نظریّه‌های روایت، ترجمة محمّد شهبا، تهران: هرمس، چاپ اوّل.
• هارلند، ریچارد، (1385)، پیش درآمدی تاریخی بر مطالعه نظریّه ادبی از افلاطون تا بارت، تهران: گروه مترجمان زیر نظر شاپور جورکش، نشر چشمه، چاپ دوّم.

-20Hawkes, Trance, 1997, Structualism and Semiotics, London: Clays Ltd.