تقدّمِ محتوا بر فرم در مینی‌مال‌های «مرزبان‌نامه و سیاست‌نامه»

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 15، شماره 41، آذر 1397، صفحه 101-118   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فریبا نامداری¹؛ شهین اوجاق علیزاده^{* 2}

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.

چکیده

چکیده
با کنکاش در آثار کلاسیکِ ایران، گاهی گونه‌های مدرنِ ادبی را می‌توان یافت که در تمامی اجزای ساخت و بافت، کاملاً با آن آثار منطبقند؛ یکی از این گونه‌ها، داستانِ مینی­مال است و آن عبارت است از داستانی کامل، در موجزترین سطحِ امکانی خود؛ این سطح، شاملِ باقی ماندن ماهیتِ داستان است. از طرفی در آثار کلاسیکِ ایران، اعمّ از نظم و نثر به علّتِ گره­خوردگی ادب با انواع اندیشه‌های دینی، مذهبی، عرفانی و حکمی، در بیشترِ موارد جنبة محتوایی بر جنبة ظاهری اثر غلبه دارد. این غلبه تا جایی است که حتّی در شعرهای کلاسیک ما، چنان محتوا پررنگ است که شعر را به داستانِ منظوم شبیه می‌نماید. در این شرایط، داستان، که به طورِ ذاتی، بیانی محتوایی است و فرم در آن بصورت بسیار ناملموس خودنمایی می‌کند بسیار مؤثّرتر از شعر، تحتِ تاثیر محتواست و جنبه‌های فرمیک داستان از جمله: پرداخت شخصیّت­ها و امتزاج آن‌ها با محتوا بصورت بسیار کلیشه‌ای در آمده است و در حدّ نقلِ قول‌های شبه مجهول به آن­ها بسنده می‌شود. البتّه این موضوع، سابقة پژوهشی ندارد امّا در زمینة مینی­مال در ادبِ کلاسیک مقالاتی منتشر شده است. در این نوشتار با استفاده از روشِ تحقیق کتابخانه‌ای و تحلیل محتوا، سعی شده است که به این چیرگی محتوا بر فرم، در سه ساحتِ کاراکترپردازی، طرح و درون­مایه پرداخته شود.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: مرزبان نامه؛ سیاست نامه؛ داستان؛ مینی‌مال؛ فرم؛ محتوا

مراجع