حماسه در اشعار ابوالقاسم عارف قزوینی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 15، شماره 41، آذر 1397، صفحه 119-138   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اشرف محمودآبادی¹؛ علی اصغر باباصفری^{* 2}

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان ، ایران.

²دانشیار زبان وادبیّات فارسی، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی ، اصفهان ، ایران.

چکیده

چکیده
   مطالعه در حوزۀ ادبیّات حماسی، در بن مایه‌ها و درون مایه‌های ملّت و تاریخ آن‌ها در زمینه‌های گوناگون، از اهمّیّت ویژه‌ای برخوردار است. به طوری که پرده از اندیشه، باور و فرهنگ حاکم بر دوران برمی‌دارد. ابوالقاسم عارف قزوینی، از جملۀ شاعران ادبیّات معاصر ایران است که مضامین حماسی در سروده‌های سیاسی- اجتماعی وی به وضوح مشاهده می‌شود. او یکی از شاعران ردیف اوّل شعر مشروطیّت است که در زمینۀ شعر و ترانه‌های ملّی و حماسی به عنوان شاعر ممتاز دوران خود، شناخته می‌شود. در این پژوهش می‌کوشیم که با روش توصیفی- تحلیلی جلوه‌های حماسه را در اشعار عارف قزوینی بررسی کنیم و به این سؤال پاسخ دهیم که ویژگی شعری این شاعر در حوزۀ پایداری و حماسه چیست؟ عارف قزوینی، مطرح‌ترین شاعر تصنیف ساز دورة مشروطه، که به عنوان شاعر و سرایندۀ شعر حماسی و  ادبیّات پایداری شناخته شده است و با زبانی ساده و گاهی صریح در اشعار خود، به بسیاری از مؤلّفه‌های ادبیّات حماسی اشاره کرده است، و مهم‌ّترین آن‌ها دفاع از وطن، استعمار ستیزی، دعوت به اتّحاد و پرهیز از تفرقه، شکایت از ستم  حکمرانان، دعوت به بیداری امّت اسلامی و دیگر موضوع‌های سیاسی- اجتماعی است که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: شعر؛ حماسه؛ اسطوره؛ عارف قزوینی

مراجع

فهرست منابع و مأخذ

الف) کتاب‌ها

1- حمیدیان، سعید، (1383)، درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران، انتشارات ناهید، چاپ اوّل.

2- دهخدا، علی‌اکبر، (1372)، لغت نامه دهخدا، جلد دوم، تهران، انتشارات دانشگاه، چاپ اوّل.

3- رزمجو، حسین، (1381)، قلمرو ادبیات حماسی ایران، ج1، تهران، انتشارات سخن گستر، چاپ اوّل.

4- رستگار فسایی، منصور، (1380)، انواع شعر  فارسی، شیراز، انتشارات نوید، چاپ سوم.

5- _____________ ، (1379)، فرهنگ نامه‌های شاهنامه، جلد اوّل، تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اوّل.

6- رشیدیان، بهزاد، (1370)، بینش اساطیری در شعر معاصر فارسی، تهران، انتشارات گستره، چاپ اوّل.

7- ستوده، غلامرضا، (1374)، نمیرم از این پس که من زنده‌ام، تهران، انتشارات دانشگاه، چاپ اوّل.

8- سرّامی، قدمعلی، (1377)، از رنگ گل تا رنج خار، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، چاپ پنجم.

9- عارف قزوینی، ابوالقاسم، (1381)، دیوان اشعار(تدوین سپانلو و اخوت، محمّدعلی و مهدی)، تهران، انتشارات نگاه، چاپ اوّل.

10- گودرزی، غلامرضا، (1386)، تجدّد ناتمام روشنفکران ایران، تهران، انتشارات‌اختران، چاپ اوّل.

11- آموزگار، لاله، (1363). شناخت اساطیر ایران، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم.

12-یاحقّی، محمّدجعفر، (1386). فرهنگ اساطیر و داستان واره‌ها در ادبیات فارسی، جلد اوّل، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ اوّل.

 

ب) مقالات

13- باباصفری، علی‌اصغر، (1388)، «داستان های عاشقانه و حماسی در ادب فارسی»، مجلّة مطالعات ایرانی، (علمی ترویجی)، شمارة شانزدهم،  صفحة 132-113.

14- دلاویز، مسعود، (1395)، «انعکاس ریشه‌های تمدّن ایرانی در شعر عارف قزوینی»، (پژوهش‌های نقد ادبی و سبک شناسی)، شمارة سوم، صفحة 125-15.