ذات و صفات خدا از دیدگاه مولوی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 15، شماره 41، آذر 1397، صفحه 139-160   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رقیه سپهری صومعه سفلی¹؛ فاطمه مدرسی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری زبان و ابیّات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان ، ایران.

²گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه ، ایران.

چکیده

چکیده
یکی از مسایل مهمّ اعتقادی و کلامی پس از اثبات هستی خداوند، مسألۀ ذات و صفات الهی می‌باشد که از مسایل اساسی در علم کلام، فلسفه و عرفان می­باشد. در مبحث ذات خداوند، در بین نگاه­های کلامی مختلف چندان اختلاف مشاهده نمی­شود. آنچه در فِرَق کلامی دست مایة اختلاف بوده ­است، بحث صفات خداوند و ارتباط صفات با ذات بوده است. در این پژوهش برآنیم تا نظر مولانا را در مورد این مقوله به روش تحلیلی – توصیفی بیان داریم. برآیند تحقیق حاکی از آن است که مولانا، در بحث از ذات و صفات خداوند، با تمایز زدایی از ذات و صفات حق، آن دو را یکی دانسته است، هر چند که وی بر اساس مشرب عرفانی و کلامی، صفات خداوند را قدیم می­خواند؛ امّا این امر بدان معنی است که وی ذات حق را یکی می­داند که هیچ کثرتی در آن وجود ندارد. بنابراین وی صفات الهی را دخیل در همان ذات حق دانسته و آن‌ها را فقط در حدّ یک وصف و عبارت می‌داند.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: مولوی؛ ذات؛ صفات؛ عینیّت ذات و صفات

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

• قرآن کریم
• بغدادی، عبدالقاهر، (2003)، اصول­الدّین، بیروت، نشر دارالمکتبه الهلال.
• بوعمران، ( 1382)، مسألة اختیار در تفکّر اسلامی و پاسخ معتزله به آن، ترجمة اسماعیل سعادت، تهران، انتشارات هرمس، چاپ اوّل.
• تهانوی، محمّدعلی، (1996م)، موسوعه کشاف اصطلاحات الفنون والعلوم، مترجم: عبدالله خالدی وجورج زیناتی، بیروت، مکتبه لبنان الناشرون، چاپ اوّل.
• چیتیک، ویلیام، (1383)، طریق­ صوفیانه عشق، ترجمة مهدی سررشته­داری، تهران، انتشارات مهراندیش، چاپ اوّل.
• رحیمیان، سعید، (1376)، مبانی عرفان نظری، تهران، سمت، چاپ اوّل.
• زرّین کوب، عبدالحسین، (1372)، سرّ نی، تهران، انتشارات علمی، چاپ چهارم.
• زمانی، کریم، (1388)، شرح جامع مثنوی معنوی، 6جلد، تهران، انتشارات اطّلاعات، چاپ سی و یکم.
• ــــــــــ ، (1392)، میناگر عشق، تهران، نشر نی، چاپ یازدهم.
• شریعتمداری، محمّدتقی، (1384)، بررسی چند دیدگاه در باب صفات خدا، فصلنامة سفینه، ش8 ، ص7-24.
• شهیدی، سیّدجعفر، (1373)، شرح مثنوی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اوّل.
• شیخ­الاسلامی، سیّداسعد، (1387)، سیری­ اجمالی ­در اندیشه‌های کلامی معتزله و اشاعره، تهران، انتشارات سمت، چاپ دوم.
• شیمل، آنه­ماری، (1389)، من بادم و تو آتش، ترجمة فریدون بدره‌ای، تهران، انتشارات توس.
• عبدالجبّار، قاضی ابی الحسن، (1422)، شرح الاصول الخمسه، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، چاپ اوّل.
• علاّمه مجلسی، محمّدباقر، (1404)، بحارالانوار، بیروت، نشر مؤسّسة الوفا.
• فاضلی، قادر، (1386)، خداشناسی در مثنوی، تهران، انتشارات فضیلت علم، چاپ اوّل.
• فروزانفر، بدیع الزّمان، (1361)، احادیث مثنوی، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ سوم.
• قدردان­قراملکی، محمّدحسن، (1388)، پاسخ به شبهات کلامی(خداشناسی)، تهران، سازمان­ انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی ، چاپ­دوم.
• لاهیجی، شمس­الدّین محمّد، (1385)، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، تصحیح محمّدرضا برزگر خالقی و عفّت کرباسی، تهران، نتشارات زوّار، چاپ ششم.
• مستملی­بخاری، اسماعیل­بن­محمّد، (1363)، شرح­التعرّف ­لمذهب­التصوّف، تصحیح­ محمدروشن، تهران، انتشارات اساطیر، چاپ اوّل.
• معروف الحسنی، هاشم، (1388)، شیعه در برابر معتزله و اشاعره، مشهد، نشر بنیاد پژوهش‌های­ اسلامی.
• مولوی، جلال ‌الدّین، (1392)، فیه مافیه، شرح کریم زمانی، تهران، انتشارات معین، چاپ سوم.