سنجش داستان بانوی حصاری از هفت پیکرِ نظامی با کهن‌الگوی سفرِ قهرمان

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 15، شماره 41، آذر 1397، صفحه 161-184   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

راحله عبداله زاده برزو^{* 1}؛ محمد ریحانی²

¹گروه زبان و ادبیّات فارسی واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی ، شیراوان ، ایران.

²گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی ، شیروان – ایران.

چکیده

چکیده
این پژوهش به سنجش داستان بانوی حصاری از هفت پیکر نظامی با کهن ­الگوی سفرِ قهرمان و نظریۀ کمپبل می­پردازد. کمپبل، اسطوره­ شناس مشهور آمریکایی، سیر و سفر درونی انسان را در قالب قهرمانان اسطوره­ای پی می­گیرد و با بررسی قصّه­ها و افسانه­های جهان نشان می‌دهد که چگونه این کهن الگو در هر زمان و مکان، خود را در قالبی نو تکرار می­کند تا انسان را به سفر درونی و شناخت خویشتن رهنمون شود. او سفرِ قهرمانان اساطیری را بر طبقِ الگویی واحد، متشکّل از سه بخشِ عزیمت، تشرّف و بازگشت می­داند. در این پژوهش پس از گزارش نکات کلیدی داستان و بیان نظریۀ کمپبل نشان داده­ایم که سفرِ شاهزادۀ جوانی که به قصد شکار از دروازۀ شهر می­گذشته است نیز، از این الگو تبعیت می­کند. او با دل برداشتن از جان، نخست از موانع راه سلوک آگاه می­شود. به یاری پیر فرزانه دانش لازم را برای شکستن طلسم­ها و یافتن درِ پنهان دژ می­اندوزد و سپس به دیدار بانوی حصاری می­شتابد. کهن­الگوی پیر فرزانه و عناصر یاری‌رسان، زنان وسوسه­گر و ... به همراه عناصر نمادین اعداد یک، دو و سه، حلقۀ انگشتری، خمیر، شیر، صدایِ دهل، کوه، گوشواره، غار، مروارید، و ... کهن­الگوی قهرمان را تقویت می­کنند.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: کهن‌الگو؛ سفر قهرمان؛ بانوی حصاری؛ ‌ هفت پیکر؛ نظامی

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

• الیاده، میرچا، (1392)، آیین­ها و نمادهای تشرّف، ترجمة مانی صالحی علاّمه، تهران: نیلوفر.
• امامی، نصرالله و دیگران، (1394)، «بررسی و تحلیل منظومة مانلی نیمایوشیج براساس الگوی سفر قهرمان جوزف کمپبل»، فصلنامة شعر پژوهی (بوستان ادب)، دورة 7، شمارة 4، زمستان 94، صص1-20.
• بزرگ بیگدلی، سعید و پور ابریشم، احسان، (1390)، «نقد و تحلیل حکایت شیخ صنعان بر اساس نظریة ‌فرآیند فردیّت فروید»، فصلنامة ادبیّات عرفانی و اسطوره شناختی، سال 7 شمارة 23، صص 9-38.
• دلاشو، م، لوفلر، (1386)، زبان رمزی افسانه­ها، ترجمة جلال ستّاری، تهران: توس.
• ستّاری، جلال، (1366)، رمز و مثل در روان­کاوی، تهران: توس.
• شمیسا، سیروس، (1374)، داستان یک روح، تهران: فردوس.
• شوالیه، ژان و گربران، آلن، (1388)، فرهنگ نمادها، ترجمة سودابة فضایلی/ ج1، 2و 3، تهران: جیحون.
• ________________، (1385)، فرهنگ نمادها، ترجمة سودابة فضایلی/ج 4، تهران: جیحون.
• ________________، (1387)، فرهنگ نمادها، ترجمة سودابة فضایلی/ج 5 ، تهران: جیحون.
• کمپبل، جوزف، (1392)، قهرمان هزار چهره، برگردانِ شادی خسرو پناه، مشهد: گل آفتاب.
• کنگرانی،‌ منیژه، (1388)، «تحلیل تک‌ اسطوره سنجی نزد کمبل با نگاهی به روایت یونس و ماهی»، پژوهشنامة فرهنگستان هنر، ‌سال 3، شمارة 14، پاییز 88، صص 74 -91.
• گورین،‌ ویلفرد، ال؛ ودیگران، (1370)، راهنمایرویکردهای نقد ادبی، ترجمة زهرا میهن‌خواه، تهران: انتشارات اطلاعات. 
• نظامی، الیاس بن یوسف، (1386)، خسرو و شیرین، تصحیح و شرح بهروز ثروتیان، تهران: امیرکبیر.
• _______________، (1389)، هفت­پیکر، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، تهران: امیرقطره.
• نیچه، فردریش، (1387)، غروب بت­ها، ترجمة داریوش آشوری، چاپ پنجم، تهران: مؤسسة انتشارات آگاه.
• واحددوست، مهوش، (1379)، نهادینه­های اساطیری در شاهنامة فردوسی، تهران: سروش.
• وگلر، کریستوفر، (1386)، ساختار اسطوره­ای در داستان و فیلم­نامه،‌ ترجمة ‌عبّاس اکبری، تهران: نیلوفر.