گذر بر شاهراه اکسیر(تخلیص و بر رفتن ماهیّت آدمی در اندیشة مولانا جلال‌الدّین)

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 15، شماره 41، آذر 1397، صفحه 207-226   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

اکرم رحمانی^*

استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران.

چکیده

چکیده
کیمیا در قدیم، دانش تبدیل فلز کم‌بها به فلز گران‌بها توسّط اکسیری که کیمیاگر به دست می‌آورد، بوده است. البتّه نوعی کیمیاگری مرموز و نهانی هم بوده که انسان را به موجودی کامل و فرابشری تبدیل می‌کرد. یونگ کیمیاگری را پدر علم روان شناسی می‌دانست. عرفا نیز بدون توجّه به خاصیّت مادّی کیمیا، برای تبدیل مس وجود انسان به طلای کمال با هدفی معنوی آن را به کار گرفته‌اند. مولانا، حقّ را کیمیاگری می‌داند که اصیل‌ترین کیمیا را به انسان عرضه می‌کند و معتقد است تبدیل آدمی به انسان کامل، فرآیندی کیمیاوی است. از نظر او، یکی از کاربردهای کیمیا، آزاد شدن روح از کالبد جسم خاکی است و عشق، به عنوان ارمغان عالم غیب، کیمیایی است که می‌تواند انسان را به والاترین مقام برساند و کفر را به ایمان بدل کند. این تحقیق بر آن است تا اندیشة مولانا را در مورد کیمیا و کیمیاگری و تأثیرات آن بر انسان و نحوة بهره برداری او از این واژه و مفاهیم آن واکاوی نماید.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: کیمیا؛ دانش؛ اکسیر؛ عرفان؛ غزلیّات شمس؛ مولانا

مراجع

 

فهرست منابع و مآخذ

• بورکهارت، تیتوس، (1370)، رمز پردازی، مترجم جلال ستّاری، چاپ اوّل، تهران: سروش.
• پورنامداریان، تقی، (1380)، در سایۀ آفتاب، چاپ اوّل، تهران: نشر سخن.
• انوشه، حسن، (1381)، فرهنگنامۀ ادبی فارسی، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
• حلبی، علی اصغر، (1367)، شناخت عرفان و عارفان ایرانی، چاپ سوم، تهران: زوّار.
• سجّادی، ضیاءالدّین، (1374)، فرهنگ لغات و تعبیرات خاقانی، چاپ اوّل، تهران:زوّار.
• دهخدا، علی اکبر، (1372)، لغت نامه، چاپ اوّل از دورۀ جدید، تهران: دانشگاه تهران.
• فرشاد، محسن، (1393)، اندیشه‌های کوانتومی مولانا، چاپ ششم، تهران: علم.
• فتوحی، محمود، (1385)، بلاغت تصویر، چاپ اوّل، تهران: سخن.
• فروزانفر، بدیع‌الزّمان، (1376)، زندگانی مولانا جلال‌الدّین محمّد، چاپ پنجم، تهران: زوّار
• گوهرین، سیّدصادق، (1368)، شرح اصطلاحات تصوّف، جلد سوم و چهارم، چاپ اوّل، تهران: زوّار.
• ___________، (1380)، شرح اصطلاحات تصوّف، جلد پنجم و ششم، چاپ اوّل، تهران: زوّار.
• ___________، 1382، شرح اصطلاحات تصوّف، جلد هفتم و هشتم، چاپ اوّل، تهران: زوّار.
• ___________، 1383، شرح اصطلاحات تصوّف، جلد نهم و دهم، چاپ اوّل، تهران: زوّار.
• مصاحب، غلامحسین(سرپرست)، (1345- 1374)، دایرةالمعارف فارسی، چاپ اوّل، تهران: امیرکبیر.
• مولوی، جلال الدّین، (1363)، کلیّات شمس، به تصحیح بدیع الزّمان فروزانفر، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
• نجم الدّین رازی، ابوبکر بن محمّد، (1373)، مرصاد‌العباد، به اهتمام محمّد امین ریاحی، چاپ پنجم، تهران: علمی و فرهنگی.
• نصر، سید حسین، (1382)، آموزه‌های صوفیان از دیروز تا امروز، ترجمة حسین حیدری، محمّد‌هادی امینی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات قصیده سرا.
• واتسون، لیال، (1394)، فوق طبیعت، ترجمۀ شهریار بحرانی و احمد ارژمند، چاپ هشتم، تهران: امیرکبیر.
• یاحقّی، محمّدجعفر، (1369)، فرهنگ اساطیر، چاپ اوّل، تهران: سروش.
• یونگ، کارل گوستاو، (1392)، روانشناسی و کیمیاگری، ترجمۀ محمود بهفروزی، چاپ دوم، تهران: نیل.
• یثربی، سیّدیحیی، (1386)، زبانۀ شمس و زبان مولوی، چاپ اوّل، تهران: امیرکبیر.