نقد روانکاوانۀ چهره‌های مطرح در تاریخ بیهقی بر اساس مکاتب روان‌شناسی جدید (فروید، راجرز، مزلو، آدلر)

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 15، شماره 42، اسفند 1397، صفحه 201-222   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سارا محمدی¹؛ آرش مشفقی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب ، ایران.

²گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.

چکیده

چکیده
تاریخ بیهقی، از جمله آثار متون ارزشمند و پُرسودی است که نگارندة آن از تمام شگردهای نویسندگی سود بُرده و اثری ماندگار خلق کرده است. که در آن صحنه‌هایی از تضارب ‌آرا و اندیشه‌ها و شخصیت‌های گوناگون را به نمایش گذاشته است. ابوالفضل ‌بیهقی نویسنده‌ای دانا و زیرکی است که گویا خارج از گود بازی سیاست و حکومت نشسته و تمامی حرکات و رفتارهای بازیگران عصر خویش را به نظاره نشسته و همة آنها را موشکافانه مورد بررسی قرار داده است و هیچ حرکت و رفتاری را از صُنع آفرینش خود فروگذار نکرده است. نقد روانکاوانۀ متون ادبی، رویکرد علمی جدیدی است که از میان انواع رویکردهای گوناگون نقد و بررسی آثار ادبی و هنری سر برآورده و تاریخ بیهقی با وجود داشتن بازیگران مختلف نقش‌های مستقل و در عین‌حال با هارمونی بهم پیوسته چنین نقد و تحلیلی را برای این تحقیق میّسر می‌گرداند، که می‌توان از این ویژگی در بررسی‌های روان‌شناسی سود برد و شخصیت اشخاص و بازیگران عصر بیهقی را در دورة غزنویان با بهره‌مندی از فرضیه‌های علمی روان‌شناسی جدید و نظریه‌های بزرگانی چون: فروید، آدلر، راجز و مزلو مورد مطالعه و بررسی قرار داد، تا در لابه‌لای این پژوهش و جستجو علل برخی اتفاقات و ناکارآمدیها و حوادثی که موجب زوال و سقوط دورة غزنویان گردید نمایان ساخت.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: تاریخ بیهقی؛ نقد روانکاوانه؛ شخصیّت؛ مکاتب روان‌شناسی

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

• اخوّت، احمد، (1371)، دستور زبان داستان، اصفهان، انتشارات فردا، چاپ اوّل.
• امامی، مجید، (1373)، شخصیّت‌پردازی در سینما، تهران، انتشارات برگ، چاپ اوّل.
• امین، سیّدحسن، (1383)، دایرة‌المعارف خواب و رویا، تهران، انتشارات دایره‌المعارف ایران‌شناسی، چاپ اوّل.
• باردن، پِیر، (1374)، روان‌شناسی شخصیّت، ترجمۀ محمود ایروانی، تهران، انتشارات آفرینش، چاپ اوّل.
• بیهقی، ابوالفضل، (1371)، تاریخ بیهقی، به شرح و تصحیح خلیل خطیب رهبر، تهران، انتشارات مهتاب، چاپ دوم.
• پارسا، محمّد، (1373)، زمینۀ روان‌شناسی، تهران: انتشارات بعثت، چاپ هشتم.
• پاشا و همکار، غلامرضا، (1388)، ارزشیابی شخصیّت، اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، چاپ اوّل.
• پِروین، لورنس ای. جان، الیور پی، (1386)، نظریه‌های شخصیّت، ترجمۀ محمّدجعفر جوادی و پروین کدیور، تهران، نشر آییژ، ویرایش هشتم، چاپ سوم.

10- حسینی کازرونی،سیّداحمد، (1384)، فرهنگ تاریخ بیهقی، تهران، انتشارات‌زوّار، چاپ اوّل.

11- شوالتز، دوآن، (1381)، نظریه‌های شخصیّت، ترجمة یحیی سید‌مهدی، تهران، مؤسّسۀ نشر ویرایش، چاپ اوّل.

12- شولتس، دوآن، (1384)، روان‌شناسی کمال، ترجمۀ کیتی خوشدل، تهران، انتشارات پیکان، چاپ دوازدهم.

13- صنعتی، محمّد، (1383)، تحلیل‌های روان‌شناختی در هنر و ادبیّات، تهران، نشر مرکز، چاپ سوم.

14- طبری، احسان، (1380)، ابوالفضل بیهقی و جامعۀ غزنوی، انگلستان، انتشارات حزب توده ایران، چاپ اوّل.

14- عتبی، محمّد، (1380)، تحریری تازه از تاریخ یمینی، ترجمه از عربی به ‌وسیله ابوشرف ‌ناصح ‌بن  ‌ظفرگلپایگانی (تحقیق و تخلص از احمد نوغانی مقدّم)، مشهد، چاپخانۀ دانشگاه فردوسی با همکاری نشر تابران، چاپ اوّل.

15- فلاّحی، کیومرث، (1394)، رفتارشناسی ایرانیان، تهران، انتشارات مهکام، چاپ پنجم.

16- محتشمی و همکاران، جمیله، (1387)، درسنامۀ روان شناسی فردی و اجتماعی، تهران، نشر معدنگر، چاپ اوّل.

17- نای، رابرت دی، (1381)، سه مکتب روان‌شناسی، ترجمۀ سیّداحمد جلالی، تهران، نشرپادرا، چاپ اوّل.

18- نفیسی، سعید، (1352)، در پیرامون تاریخ بیهقی، تهران، کتابفروشی فروغی، چاپ اوّل.

19- نیکزاد، محمود، (1396)، مکاتب کلاسیک روان‌شناسان بزرگ، تهران، انتشارات کیهان، چاپ اوّل.

20- هجل، لاری. زیگلر، دانیل، (1379)، نظریّه‌های شخصّیت، ترجمۀ علی عسکری، ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه، چاپ اوّل.

21- یوسفی، غلامحسین، (1387)، کاغذ زر، تهران، انتشارات سخن، چاپ دوم.

22- Feldman,R.S. “Essentials of  under  standind  psychology”.(2nd ed) NewYork:Mcgraw Hill,inc.91994)) NewYork:Mcgraw Hill,inc.91994)

 

مقالات:

• حجازی، بهجت‎السادات، (1387)، (روان‌شناسی شخصیّت در تاریخ بیهقی)، فصلنامۀ علمی- پژوهشی کاوش‌نامه، سال نهم، شمارۀ16، (از ص 10 تا 39).
• رضوانیان و همکار، قدسیّه، (1389)، (نمایش شخصیّت‌های نمایشی در تاریخ بیهقی)، پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، دورۀ اوّل، شماره 2 ،(از ص51 تا 68).
• عطاردی و همکاران، سمیه، (1393)، (تحلیل شخصیّت‌شناسانۀ ابوالفضل‌بیهقی بر اساس تاریخ بیهقی)، جستارهای ادبی، شماره187 زمستان، ( از ص 84 تا 110).
• قربانپور و همکار، حسین، (1392)، (بررسی احساس کهتری غزنویان در تاریخ بیهقی بر اساس نظریه شخصیّت آدلر)، هشتمین همایش پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، وزارت علوم و تحقیقات و فناوری، پژوهشگاه علوم انسانی، بهمن ماه.
• قوام، ابوالقاسم، (1386)، (بررسی عقدۀ حقارت در شخصیّت بوسهل زوزنی)، ادب پژوهشی، شمارۀ اوّل، بهار86،( از ص 49 تا 68)