بررسی کارکرد رفتار سیاسی – سازمانی در حکایت شیر و گاو در کلیله و دمنه

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 13، شماره 50، دی 1400، صفحه 197-218   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2021.688639

نویسندگان

حسین عباس نژاد¹؛ پروانه عادل زاده^{* 2}؛ کامران پاشایی فخری³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی ،تبریز، ایران.

³دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

چکیده

در کلیله و دمنه، درحکایت شیر و گاو، شخصیّت‌هایی مانند کلیله و دمنه، رفتارهای سیاسی – سازمانی از خود بروز می‌دهند. در نظام سیاسی این داستان نظم و قانون از جایگاه ثابت و پایداری برخوردار نیست و از آن استفاده ابزاری بر مبنای زور به عمل می‌آید. ارادۀ پادشاه و طبقات حاکم به عنوان یک قانون کلّی ملاک ارزیابی و اجراست و بر مبنای نظر و عقیده هیئت حاکمه تغییر می‌کند. نبود یک سری قوانین و مقرّرات مشخّص و با ارزش و عدم شایسته ­سالاری در انتخاب اشخاص، زمینه را برای گسترش شایعه و توطئه بر علیه دیگران فراهم می‌سازد. رفتار سیاسی، همیشه رفتارهای بدی در سازمان نیستند. از این رو باید رفتارهای سیاسی مخرب را کنترل و اداره کرد. رفتار سیاسی –سازمانی، آدمی را در شناخت پیچیدگی و معضلات سازمان‌ها و مسائل مرتبط با سازمان توانمند می‌سازد. هر چه مدیر یا حاکم از ویژگی‌ها و رخدادهای ویژۀ سازمانی شناخت کامل‌تری داشته باشد، عکس العمل و واکنش او بهتر و گشاده‌تر خواهد بود. قدرت در دست اشخاص مختلف در یک سازمان که به دنبال منافع شخصی خود هستند، منجر به بروز رفتارهای سیاسی نامتعارف می‌شود و افراد در برابر پایگاه‌های قدرت، عکس­العمل‌های متفاوت از خود نشان می‌دهند. در کل می‌توان گفت نگرش و فرهنگ سیاسی بخصوصی در رفتار و اندیشۀ شخصیّت‌های داستانی تأثیر گذار بوده است. در این جستار، به روش کتابخانه‌ای رفتار سیاسی - سازمانی در ارتباط با سازمانی انسانی، در زمینه‌های مقام و منزلت، عدم اعتماد، شایعه پراکنی و بدبینی مورد بحث واقع شده است.

کلیدواژه‌ها

کلیله؛ دمنه؛ شیر و گاو؛ رفتار سیاسی؛ قدرت سازمانی

مراجع

کتاب‌ها

تانسی، استیون دی (1390) مقدمات سیاست، مترجم هرمز همایون پور، تهران: نشر نی.

تدبیری، سیروس، گیوریان، حسن (1384) مدیریت رفتار سازمانی، تهران: یکان.

تقوی، محمّد (1376) حکایت‌های حیوانات در ادب فارسی، تهران: روزنه.

دوورژه، موریس (1389) اصول علم سیاست، مترجم ابوالفضل قاضی، تهران: انتشارات امیر کبیر.

ذوالفقاری، حسن (1395)  باورهای عامیانه مردم ایران، تهران: چشمه.

رابینز، استیفن پی (1378) رفتار سازمانی، مترجمان علی پارسائیان و سیّد محمّد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

سجادی، سیّد عبدالقیوم (1383) دیپلماسی و رفتار سیاسی در اسلام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

سیّد جوادین، سیّد رضا (1390) مدیریت رفتار سازمانی، تهران: نگاه دانش.

شمیسا، سیروس (1377) سبک‌شناسی نثر، تهران: میترا.

قاسمی، بهروز (1382) تئوری‌های رفتار سازمانی، تهران: هیأت.

مجتبایی، موسی (1391) مدیریت رفتار سازمانی، اصفهان: کنکاش.

نصر اصفهانی، علی (1384) مدیریت رفتار گروهی، اصفهان: جهاد دانشگاهی واحد اصفهان.

نصرالله منشی، ابوالمعالی (1381) کلیله و دمنه، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی تهرانی، تهران: امیر کبیر.

هرسی، پال، بلانچارد، کنث (1384) مدیریت رفتار سازمانی، ترجمۀ علی علاقه‌بند، اصفهان: امیر کبیر.

مقالات

پاشایی فخری، کامران، عادل زاده، پروانه (1393) بررسی مفاهیم تعلیمی رهبری تحول گرا در کلیله و دمنه، فصلنامۀ تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، شمارۀ پیاپی 21، صص 39-52.

حسام پور، سعید (1388) بررسی تطبیقی ساختار داستان‌های شیر و گاو در کلیله و دمنه و افراسیاب و سیاوش در شاهنامه، مجلّه بوستان ادب شیراز، دورۀ اوّل، شمارۀ اوّل، صص 73-89.

دهقانیان، جواد (1390) بررسی کارکرد قدرت و فرهنگ سیاسی در کلیله و دمنه، پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی (علمی – پژوهشی) دانشکده ادبیات و علوم انسانی - دانشگاه اصفهان، سال سوّم، شماره 1، (پیاپی 9)، صص 91-104.