بررسی و تحلیل مؤلفه های هویت ملی در شعر اخوان و شفیعی کدکنی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 13، شماره 50، دی 1400، صفحه 297-321   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2021.1931747.2273

نویسندگان

فرشاد سلیمی نژاد¹؛ ثوراله نوروزی داودخانی^{* 2}؛ خدابخش اسداللهی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی_غنایی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

³استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

چکیده

هویت، از آن روی که با فردیت یافتگی در پیوند است، یکی از مباحث پراهمیت در حوزۀ علوم انسانی به شمار می­ آید. زیرا تنها در سایۀ هویّت است که انسان، از ناپیدایی در جمع رها می ­شود و به تشخص می­ رسد و برای ایفای نقش انسانی خویش در زندگی اجتماعی، آماده می­ گردد. بنابراین در تمام جوامع بشری، هویت ملی، به نسبت هویت ­های دیگرانسان، ارزش اجتماعی بیشتری دارد. موضوع مقالۀ حاضر بررسی هویت ملی در شعر دو شاعر بزرگ معاصر، اخوان و شفیعی کدکنی است. برای درک این مقوله در نزد آنان، ابتدا به مسالۀ هویت، هویت فرهنگی، هویت اجتماعی و هویت ملی به اختصار اشاره شده، و سپس مصادیق هویت ملی را در سروده­ های این دو شاعر، یافته، مقوله ­بندی و تحلیل کرده ­ایم. داده­ های این پژوهش به شیوۀ کتابخانه ­ای و اسنادی گردآمده و با بهره ­گیری از روش توصیفی، تحلیل شده است. حاصل کار این که هر دو شاعر در هویت یافتگی شاخص بوده و در سفر زندگی و شعر خود، بیش از هر جا در منزل هویّت ملی، توقف کرده ­اند.

کلیدواژه‌ها

هویّت؛ هویّت ملی؛ اخوان؛ شفیعی کدکنی

مراجع

کتاب‌ها

آجودانی، ماشاالله (1382) یا مرگ یا تجدد، چاپ اول، تهران: نشر اختران.

آشوری، داریوش (1352) فرهنگ سیاسی، چاپ ششم، تهران: انتشارات نیلوفر.

آشوری، داریوش (1377) شعر و اندیشه، چاپ اول، ویرایش دوم، تهران: نشر مرکز.

اخوان ثالث، مهدی (2535) بهترین امید، چاپ دوم، تهران: آگاه.

اخوان ثالث، مهدی (1381) سواحلی، چاپ اول، تهران: انتشارات زمستان.

اخوان ثالث، مهدی (1372) در حیاط کوچک پاییز در زندان، چاپ چهارم، تهران: انتشارات بزرگمهر.

اخوان ثالث، مهدی (1363) آخر شاهنامه، چاپ هشتم، تهران: مروارید.

اسحاق، محمد (1379) شعر جدید فارسی، مترجم سیروس شمیسا، چاپ اول، تهران: انتشارات فردوس.

اسماعیل، عزالدین (1391) بررسی جنبه های هنری و معنایی شعر معاصر عرب، مترجم سید حسین سیدی، چاپ اول، مشهد: انتشارات ترانه.

انوری، حسن (1381) فرهنگ بزرگ سخن، چاپ اول، تهران: سخن.

حقوقی، محمد (1370) شعر زمان ما، مهدی اخوان ثالث، چاپ اول، تهران: نگاه.

دست‌غیب، عبدالعلی (1373) نگاهی به مهدی اخوان ثالث، چاپ اول، تهران: مروارید.

ریاحی، محمد امین (1376) فردوسی، چاپ دوم ، تهران: طرح‌نو.

سروش، عبدالکریم (1384) قصۀ ارباب معرفت، دفتر نخست، تهران.

شایگان، داریوش (1371) بت‌های ذهنی و خاطرۀ ازلی، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391) حالات و مقالات، م. امید، چاپ اول، تهران: سخن.

شفیعی کدکنی، محمدرضا ( 1376) آینه‌ای برای صداها، چاپ اول، تهران: سخن.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380) ادوار شعر فارسی، چاپ اول، تهران: سخن.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392) زبان شعر در نثر صوفیه، چاپ اول، تهران: سخن.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1376) هزاره دوم آهوی کوهی، چاپ اول، تهران: سخن.

عباسی، حبیب الله (1378) سفرنامۀ باران، چاپ اول، تهران: انتشارات توس.

فتوحی، محمود (1396) درآمدی بر ادبیات‌شناسی، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

فتوحی، محمود (1386) بلاغت تصویر، چاپ اول، تهران: تهران: سخن.

فروم، اریک (1368) زبان از یاد رفته، مترجم ابراهیم امانت، چاپ پنجم، تهران: انتشارات مروارید.

کاخی، مرتضی (1397) باغ بی برگی، چاپ اول، تهران: انتشارات زمستان.

کاسیرر، ارنست (1367) زبان و اسطوره، مترجم محسن ثلاثی، چاپ اول، تهران: نشر نقره.

کالر، جاناتان (1382) نظریۀ ادبی، مترجم فرزانه طاهری، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.

کریمی حکاک، احمد (1384) طلیعۀ تجدد در شعر فارسی، مترجم مسعود جعفری، چاپ اول، تهران: مروارید.

گرین، ویلفرد و دیگران (1376) مبانی نقد ادبی، مترجم فرزانه طاهری، چاپ اول، تهران: نیلوفر.

محمدی آملی، محمدرضا (1380) آواز چگور، چاپ دوم، تهران: نشر ثالث.

مختاری، محمد (1372) انسان در شعر معاصر، چاپ اول، تهران: انتشارات توس.

معین، محمد (1360) فرهنگ فارسی، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.

مورنو، آنتونیو (1386) یونگ، خدایان و انسان مدرن ،مترجم داریوش مهرجویی، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.

یوسفی، غلامحسین (1369) چشمۀ روشن، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی.

مقالات

پورنامداریان، تقی (1377) سیری در هزارۀ دوم آهوی کوهی، (در سفرنامۀ باران)، ماهنامۀ کیان، دورۀ 8 ، شماره 42، صص64-69.