بررسی نظریة «فرا نقش تجربی هلیدی» بر چند باب از قابوسنامه

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 16، شماره 44، شهریور 1398، صفحه 41-62   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مانا اخلاق¹؛ عباسعلی وفایی^{* 2}

¹دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه ، ایران.

²استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه علاّمه طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

چکیده
 این نوشتار بر آن است تا نظریة یکی از زبان شناسان نقش گرای بریتانیایی به نام مایکل هلیدی که بر دو مفهوم نظام و نقش استوار است در سه باب «در سپاس داشتن از خداوند نعمت بر توان و ناگزیر»، «در خویشتن­داری و تربیت خوردن و آئین آن» و «اندر کارزار کردن» کتاب قابوس نامه مورد بحث و بررسی قرار دهد. هلیدی از دنباله روهای مکتب لندن است. وی برای یک متن، وجوه متفاوت بافتی و معنایی قایل است. اساس نظریة هلیدی بر سه فرا نقش تجربی، میان فردی و متنی استوار شده است. در این مقاله فرایندهای فعلی در فرا نقش تجربی هلیدی در سه باب مذکور تحلیل شده است. لازم به ذکر است که گزینش باب‌های قابوس نامه کاملاَ تصادفی بوده و هر سة آن ها از لحاظ محتوا و مفهوم صد در صد با یکدیگر متفاوت هستند. پژوهش حاضر با روش تحلیلی – توصیفی سعی می‌کند به این سوال پاسخ دهد - که آیا نوع فرا نقش تجربی، باعث تقویت و تأثیر بیشتر مضمون و محتوا می‌گردد؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که در سه باب مورد مطالعه، این مسأله تا حدّ بسیار زیادی صحت دارد و افعال مادّی، رابطه‌ای و رفتاری از بسامد بالایی برخوردار هستند و محتوا توسّط افعال مذکور بر مخاطب، تأثیرگذاری بیشتری داشته است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: دستور نقش گرا؛ فرایندهای فعلی؛ هلیدی و قابوس نامه

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

• ایران­زاده، نعمت الله، مرادی، کبری، (1394)، «بررسی شعر یادداشت­های درد جاودانگی قیصر امین­پور بر اساس نظریّة نقش­گرایی هلیدی»، متن­پژوهی ادبی، دوره 19، شماره 65، صفحه 7-22.
• پهلوان نژاد، محمّدرضا، (1383)، تحلیل نحو معنایی ساختمان بند ساده در زبان فارسی بر پایۀ دستور نقش گرای نظام مند هلیدی، پایان نامه دکتری زبان شناسی، دانشگاه فردوسی.
• حق‌شناس، علی محمّد، (1383)، زبان و ادب فارسی در گذرگاه سنّت و مدرنیّته،تهران، آگه، چاپ اوّل.
• سادات الحسین، راضیه سادات، متّقی‌زاده، عیسی، پروینی، خلیل، گلفام، ارسلان، (1395)، «بررسی و تحلیل نظریّة نظم عبدالقاهر جرجانی در پرتو نظریّة نقش‌گرای هلیدی»، ماه‌نامة جستارهای زبانی، دورة 7، شمارة 2 (پیاپی 30)، صفحه123- 142.
• سیّدقاسم، لیلا، هادی، روح الله، (1393)، «بررسی همانندی‌های نظریات عبدالقاهر جرجانی در کاربردشناسی زبان و نقش- گرایی هلیدی»، ادب- پژوهی، دورة 8، شماره 28، صفحه 111 - 129.
• فضائلی، سیّده مریم و ابراهیمی، شیما، (1393)، «تحلیل سبک شناختی داستان هفت خوان رستم»، فصلنامة مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران، دورة 1، شمارة 4 ، صفحه 119 - 142.
• قابوس بن وشمگیر، عنصر‌المعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر بن زیار، (1352) ، قابوس نامه، به اهتمام و تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، چاپ دوم.
• کاظمی، فروغ، (1392)، «آغازگر لایه‌‌ای، مفهومی تازه در نقش‌گرایی، پژوهش‌های زبانشناختی در زبان‌های خارجی»، دوره3، شماره 2، صفحه313 - 350.
• مجیدی، فاطمه، یاوری، هادی، قدوسی فیض آباد، زهره، (1393)، «بررسی ویژگی‌های سبکی کشف المحجوب با رویکرد نظریة انتقادی در چارچوب دستور نقش گرای هلیدی»، مجلّة پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا). دوره 8، شماره 2، صفحه 123 - 156.
• مصطفوی، پونه، صناعتی، مرضیه، (1395)، «بررسی سبکی یک داستان کوتاه معاصر از منظر نقش- گرایی هلیدی»، مجلّة زبان و زبان- شناسی، دورة 12، شمارة 23، صفحة 131 - 156.

11- Bloor, t. and M. Bloor. (1997), “The Functional Analysis of English A Halliday Approach”, Arnold, London.

• Simpson, P. (2004), “Stylistics: A Resource Book for Students”, Routledge, London.
• Thompson, G.(2004), “Introducing Functional Grammar”, Arnold, New York.
• Halliday, M.A.K., and C. Matthiessen. (2004), “An Introduction to Functional Grammar: A systemic Functional Introduction”, Cambridge University Press, New York.
• Fontaine, L. (2013), “Analyzing English Grammar: A systemic Functional Introduction”, Cambridge University Press, New York.
• Halliday, M.A.K. (1994), “Introduction to Functional Grammar”, Arnold, London.