تحلیل و بررسی تصویر جنسیّتی در رمان «بعد از پایان» فریبا وفی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 16، شماره 44، شهریور 1398، صفحه 91-114   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فریبا رحیمی¹؛ ناصر علیزاده^{* 2}؛ آرش مشفقی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی بناب، ایران.

²استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

³گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.

چکیده

چکیده
    نگرش جنسیّتی یا فمینیسم، که اوّلین بار در سال 1929م. توسّط ویرجینیا و ولف بریتانیایی با کتاب «اتاقی از آنِ خود» بنا نهاده شد، در دورۀ معاصر، بالاخص در گسترۀ جنبش­های سیاسی، ایدئولوژیکی و اجتماعی در قالب رمان، جایگاه وسیعی باز کرده و فمینیسم­های رمان نویس، عمدتاً با گرایش لیبرالی، بر این باورند که جنسیّت در زندگی انسان‌ها، عاملی تعیین کننده دارد که جایگاه اجتماعی و اقتصادی افراد را شکل می­دهد. فریبا وفی، به عنوان یک فمینیسم لیبرالی، و رمان نویس زن، در آثار خود، خصوصاً در رمان «بعد از پایان» همواره از مظلومیّت‌ها، محدودیّت‌ها، و تظلّم خاموشانۀ زن سخن می­گوید و به طرزی زیرکانه به دفاع از او می­پردازد تا جایی که شاخصه­هایی همچون جزئی نگری، اطناب در کلام، نوستالژی، و ابهامی تو در تو و... در این رمان موج می زند و دو دستگاه متمایز  بازنمایی زنانگی را آشکارا به نمایش می‌گذارد که می‌توان از آن به عنوان «تصویر زن سنّتی» و «تصویر زن مدرن» تعبیر کرد که تفکّر اصلاح طلبانه در مورد زنان جامعه مشهود است و می­توان آن را نمونۀ بارز یک اثر فمینیستی لیبرالی معاصر ایران دانست. در این مقاله ضمن بررسی رمان «بعد از پایان» فریبا وفی، به عنوان یک اثر فمینیستی ایرانی معاصر، شاخصه­های اصلی آن با جریان فمینیست لیبرال مورد کنکاش و بررسی قرار گرفته، و ویژگی­های آن در ترازوی نقد و سنجش گذاشته می­شود.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: جنسیّتی؛ فمینیسم لیبرالی؛ زنانگی؛ فریبا وفی؛ نقدادبی

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

• آبرامز، میرهوارد، (1385)، نقد ادبی فمینیستی، ترجمة سمانه (صبا) وآصفی، در نشریۀ چیستا، شمارة 230.
• آبوت، املا و کلر والاس، (۱۳۸5)، تولید دانش فمینیستی، در جامعه ‌شناسی زنان، ترجمة منیژه نجم‌ عراقی ، تهران، نشر نی، چاپ چهارم.
• استریناتی دومینیک، (1388)، نظریه‌های فرهنگ عامّه، ترجمة ثریا پاک‌ نظر، تهران، گام نو.
• برسلر، چارلز، (1386)، درآمدی بر نظریه‌ها و روش‌های نقد ادبی، ترجمۀ مصطفی عابدینی، تهران، نیلوفر.
• تسلیمی، علی، (1388)، گزاره‌هایی در ادبیّات معاصر ایران، داستان، چ2، تهران، اختران.
• حسینی، مریم و مژده سالارکیا، (1391)، تحلیل رمان رؤیای تبت بر اساس استعارة نمایشی نظریة گافمن، متن ‌پژوهی ادبی، سال شانزدهم، شمارة 53.
• __________________، (1392)، بررسی تأثیر سرمایه‌های زنان بر نقش سلطه در رمان رؤیای تبت بر اساس نظریة کنش پی یر بوردیو، فصلنامة ادبیّات داستانی، سال اوّل، شمارۀ4.
• دشتی آهنگر، مصطفی، (1390)، تحلیل ساختارگرایانة پیرنگ رمان‌هایی از چهار نویسندة زن، ادبیّات پارسی معاصر، سال اوّل، شمارۀ1.
• رضوانی، محسن، (1384)، پایان جنسیّت، جلد اوّل، تهران، انتشارات باشگاه اندیشه.
• عظیمی، زهرا، (۱۳۹۳ تابستان)، بررسی مسائل مشترک زن در دو داستان «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» زویا پیرزاد و«پرندة من» فریبا وفی، درمجلّة مطالعات داستانی،دورة دوم، ش۴.
• فریدمن، جین، (1381)، فمینیسم، ترجمۀ فیروزه مهاجر، چاپ اوّل، تهران، آشیان.
• قربانی جویباری، کلثوم، (1393)، بازنمود هویّت زنانه در مجموعه داستان «حتّی وقتی می‌خندیم» فریبا وفی با رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف، درمجلّة زبان و ادبیّات فارسی، سال۲۳، ش۷۹.
• مایلز، رزالیند، (1380)، زنان و رمان، ترجمۀ علی آذرنگ، روشنگران، مطالعات زنان.
• منیری، عفت‌السّادات و حسینی، مریم، (1393)، مفهوم هویّت اجتماعی در آثار ناتالیا گینزبورک و فریبا وفی، مطالعات ادبیّات تطبیقی، سال هشتم، شمارۀ32.
• موسوی، سیّده زهرا، (1382)، میراث شهرزاد (نگاهی اجمالی به سیر ادبیّات داستانی و ویژگی‌های ادبیّات داستانی زنان قبل و بعد از انقلاب)، در نشریۀ فرهنگ و هنر. ش 27.
• میرعابدینی، حسن، (1386)، صدسال داستان نویسی ایران، چاپ چهارم، تهران، چشمه.
• ___________، (2004م)، تاریخ داستان نویسی زنان، [بی جا].
• وفی، فریبا، (1393)، بعد از پایان، چاپ سوم، تهران، مرکز.