حجاب خواصّ در سیر و سلوک معنوی با تکیه بر کتب ادبی وعرفانی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 16، شماره 44، شهریور 1398، صفحه 115-136   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عباس برنا^{* 1}؛ فرحناز محمدوند²

¹استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نقده، دانشگاه آزاد اسلامی، نقده ، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نقده، دانشگاه آزاد اسلامی، نقده ، ایران.

چکیده

چکیده
       هر سالک در سیر و سلوک با دو نوع حجاب مواجه می‌شود، حجاب ظلمانی و حجاب نورانی. حجاب­های ظلمانی از قبیل حرص، شهوت، ریاکاری و ... که عوام و خواصّ در حجاب بودن آن متّفق القولند و حجاب­های نورانی از قبیل افراط در عبادت، پندار وصال و ... که اغلب خواصّ درگیر آن هستند. در آغاز سالک آن را حجاب نمی­داند و به زعم خویش راه درست را طی می­کند غافل از این اصل که هر نوری برای نور پرفروغتر از خود حجاب محسوب می­شود و سالک با قانع شدن به نور ضعیف از انواع پر فروغ محروم می‌ماند. در این تحقیق سعی شده است با چند نمونه از انواع حجاب­های نورانی خواصّ از کتب معتبر ادبی- عرفانی و تفاوت آن‌ها با حجاب­های ظلمانی آشنا شویم و در می­یابیم که تمام انسان‌ها به غیر از معصومین^(ع) با حجاب­های کمال درگیر بودند و در نهایت پی می­بریم که شاخص‌ترین عامل رفع این موانع و حجاب­ها، اخلاص در عمل و عبادت می­باشد. و نیز برای رفع حجاب خواصّ علاوه بر مجاهده و سیر و سلوک سالک به عنایت خاصّ خداوندی نیازمند می­باشیم.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: سیر و سلوک؛ انواع حجاب؛ عرفان؛ نور

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

• قرآن کریم، (1390)، مترجم حسین انصاریان، تهران، واژه پرداز اندیشه، چاپ سوم.
• نهج­البلاغه، (1387)، گردآوری از سیّدرضی، قم، نشر تا ظهور، چاپ سوم.
• امین­پور، قیصر، (1386)، دستور زبان عشق، تهران، مروارید، چاپ سوم.
• انصاری، خواجه­ عبدالله، (۱۳۸۸)، صد میدان، تصحیح و توضیح سهیلا موسوی سیرجانی، تهران زوّار، چاپ سوم.
• جوادی آملی، عبداله، (1384)، تفسیر موضوعی قرآن کریم (جلد11)، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ پنجم.
• حافظ ، شمس­الدّین محمّد، (1372)، دیوان غزلیّات، به کوشش خطیب رهبر، تهران، صفی علیشاه، چاپ دوازدهم.
• رازی، نجم­الدّین ابوبکر، (1377)، مرصادالعباد، به اهتمام محمّدامین ریاحی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هفتم.
• ری شهری، محمّد، (1383)، میزان الحکمه، قم، مؤسّسۀ فرهنگی دارالحدیث، چاپ چهارم.
• رکنی، محمّدمهدی، (1370). لطایفی از قرآن، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ پنجم.
• زنجانی، برات، (1370)، شرح مخزن الاسرار نظامی ، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
• سروش، عبدالکریم، (1374)، اوصاف پارسایان، تهران، مؤسسۀ فرهنگی صراط، چاپ سوم.
• سعدی، مصلح بن عبدالله، (۱۳۸۱)، بوستان، به کوشش خلیل خطیب رهبر و محمّدعلی ناصح، تهران، انتشارات صفی علیشاه، چاپ ششم.
• صافی اصفهانی، حسن، (1383)، شوق‌وصال ، قم، مؤسّسۀ فرهنگی صاحب‌الزمان(عج)، چاپ اوّل.
• عراقی، ابراهیم بن بزرگمهر، (1384)، دیوان عراقی، تهران، نشر علم، چاپ دوم.
• عطّار نیشابوری، شیخ فریدالدّین­محمّد، (1386)، تذکرة­الاولیا، بررسی وتصحیح از محمّد استعلامی، تهران، زوّار، چاپ شانزدهم.
• فرزانفر، بدیع­الزّمان، (1370)، احادیث مثنوی، تهران، امیرکبیر، چاپ پنجم.
• قرائتی، محسن، (1379)، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس­هایی از قرآن، چاپ دوازدهم.
• قمی، عبّاس، (1388)، کلیّات مفاتیح الجنان، ترجمه موسوی دامغانی ، تهران، انتشارات قدیانی، چاپ اوّل.
• کاشانی، عزالدّین محمود، (1372)، مصباح­الهدایه و مفتاح­الکفایه، به تصحیح جلال‌الدّین همایی، تهران، مؤسّسۀ نشر هما، چاپ چهارم.
• کلینی، محمّد بن یعقوب بن اسحاق، (1382)، اصول کافی، ترجمه جواد مصطفوی تهران، وفا، چاپ اوّل،.
• کریم پسندی، کورس، (1396)، فصلنامة علمی- پژوهشی عرفانیّات در ادب فارسی، دورة 8 شمارة 31.
• گوهرین، سیّدصادق، (1388)، شرح اصطلاحات تصّوف، تهران، زوّار، چاپ اوّل.
• مولوی، جلال­الدّین محمّد، (1379)، مثنوی معنوی، مقدّمه و تصحیح از قوام­الدّین خرمشاهی، تهران، دوستان، چاپ چهارم.
• نوربخش، جواد، (1373)، فرهنگ اصطلاحات تصّوف، تهران، چاپخانه 110، چاپ سوم.
• هجویری، ابوالحسن علی­بن عثمان، (1387)، کشف المحجوب، مقدّمه و تصحیح از محمود عابدی، تهران، سروش، چاپ چهاردهم.
• همدانی، بابا طاهر، (1384)، دو بیتی­های باباطاهر عریان، به تصحیح علیرضا اسدی و خطّ مسعود فضل الهی، تهران، جمهوری، چاپ دوم.
• واعظی­نژاد، حسین، (1381)، طهارت روح ، تهران، نشر ستاد اقامۀ نماز، چاپ یازدهم.

28. James, William (1958). The varieties of religious experience. Modern.

29.Library Inc. NEW YORK