جلوه‌هایی از سوررئالیسم در مثنوی معنوی مولانا

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 16، شماره 44، شهریور 1398، صفحه 137-160   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

زهرا وحیدی¹؛ شهین اوجاق علیزاده^{* 2}

¹دانش آموخته ارشد گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.

چکیده

چکیده
       کاوشگری در متون کلاسیک فارسی با نگاهی بدیع می‌تواند دستاوردهای فراوانی برای نقد ادبی داشته باشد و زمینۀ درک راستین در هر دو حوزه را بهار مغان آورد. سوررئالیسم، یکی از مکتب‌های تأثیرگذار غرب است که سعی داشت از حاکمیّت عقل و منطق بکاهد و به جای آن با روش‌های خود از قبیل: نگارش خودکار، خواب، رویا و ... به هدف خود که رسیدن به نقطۀ علیاست دست یابد. این مکتب با تمام تاثیراتی که در ادبیّات جهان گذاشت در ادبیّات فارسی بی‌سابقه نبوده است. بسیاری از وی‍ژگی‌های آن را می‌توان در مثنوی مولانا مشاهده کرد. در این مقاله با تکیه بر سه دفتر اوّل مثنوی طرحی ارائه شده است که در آن ویژگی‌های سوررئالیستی این اثر شگرف در دو محور داستان‌ها و بیت‌ها قابل ملاحظه است. در عین حال با وجود برخی تشابهات صوری که به چشم می خورد، نمی‌توان آن را یک اثر سوررئالیستی صرف دانست. در این جستار بیش از پیش قدرت شاعری مولانا و ارتباط مکتب ادبی که در قرن بیستم شکل گرفت با شعر این شاعر توانمند نشان داده می‌شود. این دو تجربه هرچند نقاط مشترک بسیاری دارند ولی آبشخور و رویکرد هر یک نیز باهم متفاوت است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: عرفان؛ سوررئالیسم؛ مولانا؛ مثنوی معنوی

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

• آدونیس، احمد علی سعید، (1385)، «تصوّف و سوررئالیسم»، ترجمۀ حبیب ا.. عبّاسی، تهران، نشر روزگار.
• اسماعیلی، عصمت، (1385)، «سوررئالیسم و مقالات شمس»، شمارة 33، تهران، حافظ، (ازص53 تاص54).
• پورنامداریان، تقی، (1388)، «در سایۀ آفتاب»، تهران، نشر سخن.
• توکلّی، حمیدرضا، (1389)، «بوطیقای روایت در مثنوی»، تهران، نشر مروارید، جلد دوم.
• ثروت، منصور، (1385)، «آشنایی با مکتب‌های ادبی»، تهران، نشر سخن.
• حسنی، فرزاد، (1389)، «سوررئالیسم و ادبیّات ایران»، شمارة 29، مجلّة هنر.
• زمانی، کریم، (1387)، «شرح جامع مثنوی»، تهران، نشر اطّلاعات، جلد اوّل، چاپ بیست و پنجم.
• زرّین کوب، عبدالحسین، (1368)، «بحر در کوزه»، تهران، نشر سخن.
• سیّدحسینی، رضا، (1389)، «آشنایی با مکتب‌های ادبی»، تهران، نشر نگاه، چاپ چهاردهم.
• فتوحی، محمود، (1385)، «بلاغت تصویر»، تهران، نشر سخن، چاپ سوم.
• مظفری، علیرضا و زارعی، علی اصغر، (1392)، «مکتب سوررئالیسم واندیشه‌های سهروردی».