بررسی سبک‌شناسی قصاید حکیم شفایی اصفهانی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 16، شماره 45 - شماره پیاپی 454، آذر 1398، صفحه 91-114   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

علی آذرگون^*

گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران.

چکیده

چکیده
        شرف­الدّین حسن شفایی، معروف به حکیم شفایی، شاعر عرفانی و پزشک جسمانی و طبیب روحانی، از شاعران نامدار ایران عهد صفوی است که در عهد حکومت شاه عبّاس اوّل صفوی، از شهرت و احترام خاصّ در میان عوامّ و خواصّ برخوردار بوده است. شعر وی با وجود برخورداری از ویژگی‌های سبک هندی تا حدّ قابل قبولی از افراط­ کاری‌های شعری آن دوره، در خیال و زبان عاری است و پاره­ای از اطّلاعات مهمّ اجتماعی و زبانی از آن مستفاد می شود. با این همه، تا امروز تحقیقات شایان توجّهی در بارۀ این شاعر بزرگ بویژه قصایدش صورت نگرفته است. با توجّه به این که شفایی اصفهانی از قصیده­سرایان بزرگ دورۀ صفویّه به حساب می آید و تحوّلاتی در این قالب شعری به وجود آورده است؛ بنابراین در این مقاله برآنیم تا ویژگی‌های سبک­شناسی و نوآوری­هایی را که شاعر در اشعارش بدان‌ها توجّه داشته، در سه سطح زبانی، فکری و ادبی بررسی نماییم.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: شفایی اصفهانی؛ سبک‌شناسی؛ قصاید؛ قافیه؛ ردیف؛ موسیقی

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

1ـ آذر بیگدلی، لطفعلی بیگ، ( 1340)، آتشکدۀ آذر، با تصحیح و تحشیه و تعلیق حسن سادات ناصری،  جلد 3، تهران، انتشارات امیر کبیر.

2- احمدنژاد، کامل، ( 1372) ، فنون ادبی، تهران، انتشارات پایا، چاپ اوّل.

3- حسینی، محمّد مؤمن، (1378)، تحفۀ حکیم مؤمن، مقدّمۀ نجم آبادی،تهران، کتاب فروشی مصفطوی.

4- خاتمی، احمد،(1373)، تاریخ ادبیّات ایران در دورۀ بازگشت ادبی، جلد 2، تهران انتشارات پایا، چاپ اوّل.

5- رجایی، محمّدخلیل، (1379)، معالم البلاغه، شیراز، مرکز نشر دانشگاه شیراز، چاپ پنجم.

6- شفایی اصفهانی ، شرف الدّین حسن، (1362)، دیوان شفایی اصفهانی، تصحیح و مقدّمه و تعلیقات لطفعلی بنان، تبریز، چاپخانۀ شفق.

7- شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1376)، موسیقی شعر، تهران، چاپ نقش جهان، چاپ پنجم.

8ـ شمیسا، سیروس، (1371)، بیان،  تهران، انتشارات فردوس، چاپ دوم.

9- _________ ، (1375)، بیان و معانی، تهران، انتشارات فردوس، چاپ دوم.

10- ________ ، (1378)، سبک شناسی شعر، تهران، انتشارات فردوس، چاپ چهارم.

11- ________ ، (1375)، کلّیّات سبک شناسی، تهران، انتشارات فردوس، چاپ چهارم.

12- صفا، ذبیح الله، (1375)، تاریخ ادبیّات ایران، با تلخیص سیّد محمّد ترابی، جلد 4، تهران، انتشارات فردوس، چاپ هفتم.

13ـ علوی مقدّم، محمّد، اشرف‌زاده، رضا، (1379)، معانی و بیان، تهران، انتشارات سمت، چاپ دوم.

14- مدرّس تبریزی،  محمّدعلی ، (1369)، ریحانۀ الادب، جلد 3، تهران، کتاب فروشی خیّام، چاپ سوم.

15- معین، محمّد، (1371)، فرهنگ معین، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ هشتم.

16- هدایت، رضا قلی‌خان، (بی تا)، تذکرۀ ریاض العارفین، با تصحیح مهرعلی گرگانی، تهران،          کتاب فروشی وصال.

17ـ همایی، جلال‌الدّین، (1371)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران، مؤسّسۀ نشر هما، چاپ هشتم.