بررسی مؤلّفه‌های رئالیسم اجتماعی در اشعار فروغ فرّخزاد

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 16، شماره 46، اسفند 1398، صفحه 75-96   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

لیلا قلی پوری^*

دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب – ایران

چکیده

چکیده
رئالیسم مکتبی ادبی است که در فاصلة سال­های 1880-1850 در اروپا و آمریکا رواج یافت. مهمّ‌ترین ویژگی آثار رئالیستی آن است که انسان را به عنوان موجودی اجتماعی مطرح می‌کند و ریشه همة رفتارهای نیک و بد او را در اجتماع جستجو می­کند. مکتب رئالیسم در ایران در اثر آشنایى ایرانیان با غرب به صورت تقلیدى، همسو با انقلاب مشروطیّت وارد ادبیّات فارسى شد و شاعران و نویسندگان در خلق آثار خود از این مکتب بهره بردند. شاعران زن ایران از جمله فروغ فرّخزاد همگی در سرودن اشعار اجتماعی خود گوشه چشمی به این مکتب داشتند. مقالة حاضر با روش تحلیلی- توصیفی و با این هدف که حکومت­های گوناگون چه تأثیری بر مؤلّفه‌های اجتماعی از انقلاب مشروطه تا سال­های پس از انقلاب داشته است، به بررسی برخی از مؤلّفه­های رئالیسم اجتماعی در شعر شاعر مذکور پرداخته است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که عنصر زن با اتکا بر محتوای (یأس­ستیزی، عدل­ پرستی و حق طلبی) از مهم­ّترین مؤلّفه‌های رئالیسم اجتماعی بوده که در جنبش مؤثّر و تحوّل زای نگرش او بر زنان از دیدگاه متفاوت از عوامل مهمّ در شعر این بانوی  ایرانی است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: مکتب ادبی؛ رئالیسم اجتماعی؛ فروغ فرّخزاد؛ مشکلات اجتماعی؛ شعر معاصر

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتابنامه

• آجودانی، ماشالله، (1382)، مشروطه ایرانی، چاپ اوّل، تهران، اختران.
• _________، (1387)، یا مرگ یا تجدّد، چاپ چهارم، تهران، اختران.
• اسماعیلی، امیر و ابوالقاسم صدرات، (1380)، جاودانة فروغ فرّخزاد، تهران: نشر مرجان.
• ایگلتون، تری، (1380)، پیش­درآمدی بر نظریه ادبی، ترجمة عبّاس مخبر، چاپ دوم، تهران: نشر مرکزی.
• باقی نژاد، عبّاس، (1387)، تأملی در ادبیّات امروز، چاپ اوّل، تهران: کتاب پارسه.
• بهبهانی، سیمین، (1386)، یاد بعضی نفرات، تهران: نگاه.
• پرهام، سیروس، (1345)، رئالیسم و ضدّ رئالیسم، تهران: نیل.
• حسن بیگی، محمّدرضا، 1381، پری کوچک غمگین (زندگی و شعر فروغ فرّخزاد)، تهران: کوشش.
• روشنی، رضا، (1383)، من فروغ، چاپ اوّل، تهران، نگیما.
• شفیعی­کدکنی، محمّدرضا، (1383)، ادوار شعر فارسی (از مشروطیّت تا سقوط سلطنت)، تهران: سخن.
• شمس لنگرودی، محمّد، (1378)، تاریخ تحلیلی شعر نو، تهران: مرکز.
• شمیسا، سیروس، (1372)، نگاهی به فروغ، تهران: مروارید.
• ____________، (1383)، راهنمای ادبیات معاصر، چاپ اوّل، تهران، میترا.
• عابدی، کامیار، (1380)، به رغم پنجره‌های بسته (شعر معاصر ایران)، چاپ اوّل، تهران، کتاب نادر.
• کی‌نژاد، افسانه، (1382)، فریاد در همه، تهران: آفرینش.
• گرانت، دیمیان،(1385)، رئالیسم اروپایی، ترجمة حسن افشار، تهران، مرکز.
• فرّخزاد، فروغ، (1385)، دیوان اشعار، تهران: مجید.
• فتوحی، محمود، (1385)، رئالیسم در ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت معلّم.
• م. آزاد، (محمود مشرف آزاد تهرانی)، (1376)، پریشادخت شعر، زندگی و شعر فروغ فرّخزاد، تهران: ثالث.
• مختاری، محمّد، (1378)، انسان در شعر معاصر، چاپ دوم ، تهران: توس.
• مظفری ساوجی، مهدی، (1395)، پنهان در آینه، گفتگو با ضیاء موحّد، چاپ اوّل، تهران: هرمس.
• هاترید، پیر، (1385)، مکتب­­های ادبی، ترجمة رضا سیّدحسینی، چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات جهانگیر.
• یاحقّی، محمّدجعفر، (1388)، جویبار لحظه‌ها، جریان های ادبیّات معاصر فارسی (نظم و نثر)، چاپ یازدهم، تهران، جامی.

 

ب : مقاله­ ها

1. رخشنده، سیّده اکرم و نعمتی، معصومه، (1393)، تحلیل مقایسه اشعار نازک­الملائکه و فروغ فرخزاد از منظر نقد اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی پژوهش­نامه، سال 5، شمارة 1، صص: 58- 41.