اصو ل و قواعد فقهی و حقوقی متناظر بر تحصیل دلیل توسط علم قاضی در رویه قضایی

فقه و مبانی حقوق اسلامی

دوره 14، شماره 2، شهریور 1400، صفحه 133-150   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

مهدی حلالخورمیرکلا¹؛ عباس تدین^{* 2}؛ رجب گلدوست جویباری³

¹دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهر قدس، تهران، ایران. [e-mail]

²استادیار دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، تهران، ایران[e-mail]

³دانشیاردانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران[e-mail]

چکیده

علم قاضی در حقوق و فقه اسلامی و حتی در رویه قضایی، از موضوعات مهم ادله اثبات و یکی از طرق اثبات جرم می‌باشد که از صدر اسلام مورد تاکید فقها، به ویژه فقهای امامیه بوده است. با توجه پیچیدگی جرایم و مقتضیات زمانی امروز، علم قاضی در کشف جرم و شناسایی مجرم، از اهمیت به‌سزایی برخوردار می‌باشد که بر ادله شرعی و قانونی دیگر مانند اقرار، شهادت، سوگند و قسامه ارجحیت دارد. قاضی در صدور رای، می‌تواند به علم خود که مبتنی بر اصول و قواعدی بوده و از طرق متعارف به دست آورده، استناد کند، ولی باید مستند علم خود را ذکر نماید. استفاده از علم، بی‌طرفی قاضی را زیر سوال نمی‌برد، اما تحصیل دلیل بایستی مبتنی بر اصول و قواعدی همچون اصل برائت و اصل مشروعیت باشد. رعایت این اصول و قواعد، موجب می‌شود که قاضی در استناد به علم خود، نظر شخصی را اعمال نکرده و از لجام گسیختگی و بی‌نظمی آرا جلوگیری گردد که در این پژوهش به آن‌ها پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

تحصیل دلیل؛ علم قاضی؛ اصول و قواعد؛ فقه؛ رویه قضایی

مراجع