کاربرد ارسال المثل(مثل) در حکایات هزار و یک شب

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 1، دوره 14، شماره 51، فروردین 1401، صفحه 8-27   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهدی خلیفه^{* 1}؛ قربانعلی ابراهیمی²؛ مهرداد چترایی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

²گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد ، ایران

³گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

مثل‌ها در زبان و ادبیات فارسی دارای جایگاهی ارزشمند هستند. گاه یک ضرب المثل در عین اختصار به اندازه‌ی یک کتاب حکمت آمیز، در بر گیرنه مطالب مهم و عمیقی از حکمت و دانش است. ضرورت و اهمیّت مثل‌ها از آن روی است که آن‌ها بیان کننده‌ی شیوه زندگی اجتماعی، طرز اندیشیدن و عادات و رسوم ملت‌ها هستند و بررسی آن‌ها شناخت عمیق‌تری از باور‌ها و اعتقادات نیاکان در قرون گذشته را نشان می‌دهد. در خصوص کاربرد، نقش و چگونگی مثل‌ها در متون نظم و نثر فارسی پژوهش‌های مختلفی صورت گرفته است. این مقاله به روش کتابخانه‌ای و شیوه تحلیلی-توصیفی فراهم آمده است و هدف آن بررسی نقش، چگونگی و تأثیر ارسال المثل در داستان‌های هزار و یک شب است. نتایج نشان می‌دهد که در کتاب هزار و یک شب به تناسب از ارسال المثل (مثل/ضرب المثل)‌های رایج در زبان و ادب فارسی و به روش غیر مستقیم جهت تقویت و غنای بیشتر کلام استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

ارسال المثل(مثل)؛ فرهنگ عامه؛ هزارو یک شب

مراجع

1. قرآن کریم.
2. اسماعیل زاده، خاطره، صادقی نژاد، رامین، محمدزاده، مریم(1399). تحلیل ساختار ضرب المثل های برساخته از سفالینة (سبو) در غزلیات صائب، فصل نامة تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی بوشهر، شماره 47، ص 1-16، بهار 1400
3. برقی، خالد(1395). المحاسن، ترجمه محمد مرادی، قم: موسسه فرهنگی دار الحدیث
4. بشیری، رضا«مودب»(1375). امثال موزون در ادب فارسی، تهران: ناشر سازمان میراث فرهنگی.
5. بهمنیار، احمد(1381). داستان نامه ی بهمنیاری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
6. پورنامداریان، تقی(1396). رمز و داستان های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی فرهنگی
7. حمیدیان،سعید (1383)، شاهنامه فردوسی،تهران: قطره.
8. خجسته، فرامرز و رنجبر، فروغ (1396)، بررسی تطبیقی داستان‌های ایرانی و مصری هزار و یک‌شب، پژوهش عامه فرهنگ و هنر هرمزگان بهاره 12، بهار و تابستان.
9. خطیب رهبر، خلیل (1375). بوستان سعدی (شرح اشعار و حواشی از محمدعلی ناصح)، تهران: صفی علیشاه.
10. ------------ (1380). دیوان حافظ( با معنی واژه ها و شرح ابیات)، تهران: صفی علیشاه.
11. خواجه نظام الملک(1340). سیاست نامه، به اهتمام هربرت لارک، تهران بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
12. داد، سیما (1382). فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: نشر مروارید.
13. دهخدا، علی اکبر (1377). لغت نامه، تهران: بنیاد دهخدا.
14. ذوالفقاری، حسن(1390). کاربرد ضرب المثل در شعر شاعران ایرانی، پژوهش نامه ادب فارسی«گوهر گویا»، سال ششم، پیاپی 21، بهار 91.
15. زرین کوب، عبدالحسین (1368). بحر در کوزه، تهران: انتشارات علمی.
16. ستاری، جلال (1368)، افسون شهرزاد (پژوهشی در هزار افسان)، تهران، توس.
17. سعدی، مصلح الدین (1368). گلستان، تصحیح دکتر غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
18. صائب تبریزی (1345). کلیات صائب با مقدمه ایری فیروزکوهی، تهران: انجمن آثار ملی ایران.
19. طسوجی تبریزی، عباللطیف (1391)،هزار و یک‌شب،تهران: فردوس.
20. عنصر المعالی، کی کاوس بن اسکندر (1368). قابوسنامه، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات علمی-فرهنگی.
21. عوضی، رشید (1379). دیوان حافظ، تهران: امیر کبیر.
22. منشی، نصرالله (1384). کلیله و دمنه، تصحیح مجتبی مینوی، تهران: امیر کبیر.
23. نظامی، الیاس ابن یوسف (1383). تصحیح و شرح وحید دستگردی، تهران: طلایه.
24. همایی، جلال الدین (1377). فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: نشر هما.