انوری و بدعت در زبان غزل

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 17، شماره 47، خرداد 1399، صفحه 1-20   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

فروغ جلیلی^*

استادیارگروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد ارومیّه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیّه= ایران.

چکیده

چکیده
      انوری از شاعران نوآور و اثرگذار فارسی است که در پیدایش و تثبیتِ غزل به عنوان قالبی شعری با سازمان و محتوای ویژه، نقش اساسی و تاریخی ایفا کرده است. او توانسته شعر فارسی را با ذهنیّتی کاملاً غنایی درآمیزد و از این طریق، مفاهیم تغزّلی و مناسبات عاشقانه را به صورت جزئی لاینفک از غزل عاشقانه درآورد. غزلی که انوری ابداع و عرضه نموده، دارای محتوا و خصلت عاشقانۀ انحصاری و مبتنی بر رویکرد تغزّلی تازه­ و بی­سابقه است. این امر، منجر به ظهور بدایعی در ساختار و نظام غزل او شده و زمینه را برای بهره­مندی انوری از هنجار زبانی و بیانی متفاوت و نامتعارف هموار کرده است. انوری قالب غزل را با زبانی ساده و روان و طبیعی پیوند بخشیده است؛ بدین­گونه که فاصلة تثبیت ­شده میان زبان محاوره و کلام شاعرانه را از میان برده و با استفاده از قابلیّت و استعدادهای زبان گفتاری، توفیق یافته میان زبان شعری و زبان محاوره، گونه­ای اُنس و پیوند ایجاد کند. این رفتار زبانی، به تلفیقی مناسب میان زبان هنری و زبان عادی انجامیده و عناصر و امکانات زبان گفتاری را بر زبان شعری منطبق ساخته است؛ در نهایت، زبانی عاطفی و لطیف پدیدآمده که در عین هنری و شاعرانه­بودن، ساده، روان و طبیعی و به دور از تکلّف است. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی – تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: انوری؛ تغزّل؛ غزل؛ زبان گفتاری؛ زبان ادبی؛ زبان عاطفی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر آقای دکتر حداد عادل از فصلنامه بهارستان سخن = 4 تیر 1398.jpg

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

• آتشی، منوچهر، (1369)، از پنجره­های زندگانی (برگزیدة غزل امروز ایران)، به کوشش محمّد عظیمی، تهران: آگاه، چاپ اوّل.
• اخوت، احمد، (1371)، دستور زبان داستان، اصفهان: فردا، چاپ اوّل.
• انوری، علی بن محمّد، (1367)، دیوان انوری، با مقدّمة سعید نفیسی، تهران: نگاه، چاپ اوّل.
• ایرانی، اکبر، (1370)، هشت­گفتار پیرامون حقیقت موسیقی غنایی، تهران: حوزة هنری، چاپ اوّل.
• باباچاهی، علی، (1377)، گزاره­های منفرد، جلد1، تهران: نارنج، چاپ اوّل.
• ــــــــــــ ، (1384)، عاشقانه­ترین­ها، تهران: ثالث، چاپ اوّل.
• بهبهانی، سیمین، (1369)، از پنجره­های زندگانی (برگزیدة غزل امروز ایران)، به کوشش محمّد عظیمی، تهران: آگاه، چاپ اوّل.
• بیشاب، لئونارد، (1378)، درس­هایی دربارة داستان­نویسی، ترجمة محسن سلیمانی، تهران: سوره، چاپ اوّل.
• بی­نیاز، فتح­الله، (1392)، درآمدی بر داستان­نویسی و روایت­شناسی، تهران: افراز، چاپ سوم.
• زرّین­کوب، عبدالحسین، (1371)، سیری در شعر فارسی، تهران: علمی، چاپ سوم.
• رزمجو، حسین، (1372)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: آستان قدس، چاپ دوم.
• ریچاردز، آی، (1375)، اصول نقد ادبی، ترجمة سعید حمیدیان، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ اوّل.
• شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1389)، مفلس کیمیافروش، نقد و تحلیل شعر انوری، تهران: سخن، چاپ چهارم.
• شمس­قیس رازی، (1335)، المعجم فی معاییر الاشعار العجم، به تصحیح علاّمه محمدبن عبدالوهّاب قزوینی و مقابله و تصحیح مجدّد مدرّس رضوی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اوّل.
• شمیسا، سیروس، (1362)، سیر غزل در شعر فارسی، تهران، فردوسی، چاپ اوّل.
• ــــــــــــــ ، (1378)، انواع ادبی، تهران: فردوس، چاپ ششم.
• ــــــــــــــ ، (1383)، سبک­شناسی شعر، تهران: میترا، چاپ اوّل.
• صفا، ذبیح­الله، (1368)، تاریخ ادبیّات در ایران، جلد اوّل، تهران، چاپ نهم.
• عبادیان، محمود، (1384)، تکوین غزل و نقش سعدی، تهران: اختران، چاپ اوّل.
• عوفی، محمّد، (1361)، تذکرة لباب­الباب، به قلم محمّد عبّاسی، تهران، فخررازی، چاپ اوّل.
• فتوحی، محمود، (1386)، بلاغت تصویر، تهران: سخن، چاپ اوّل.
• کنان، شلومیت­ریمون، (1387)، روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابوالفضل حری، تهران، نیلوفر، چاپ اوّل.
• م.آزاد (محمود آزاد تهرانی)، (1369)، از پنجره­های زندگانی (برگزیدة غزل امروز ایران)، به کوشش محمّد عظیمی، تهران: آگاه، چاپ اوّل.
• محجوب، محمّدجعفر، (1350)، سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران، فردوس، چاپ اوّل.
• مستوفی، حمداله، (1381)، تاریخ گزیده، به اهتمام دکتر عبدالحسین نوائی، تهران: امیرکبیر، چاپ چهارم.
• معین، محمّد، (1371)، فرهنگ معین، جلد2، تهران: امیرکبیر، چاپ هشتم.
• همایی، جلال­الدّین، (1371)، فنون بلاغت ­وصناعات ادبی، تهران: هما، چاپ هشتم.