بررسی اشارات حماسی و اساطیری در شعر عبّاس باقری

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 17، شماره 47، خرداد 1399، صفحه 21-40   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ثمر میری¹؛ عبداله واثق عباسی^{* 2}

¹دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

چکیده

چکیده
      پایه و اساس روایت­های حماسی همان روایت­های اسطوره­ای است که در گذر زمان تغییر پذیرفته و در تاریخی زمانبند زیسته­اند و سرانجام توسّط شاعری توانمند به گونة شعر در آمده است. اسطوره تشریح نمادین از نیازهای ژرف روانی در منابع باستانی به شمار می­آید که دقّت و تأمّل در این دیدگاه­ها، نشان می­دهد که علی­رغم اشتراک اساطیر در بن­مایه­های فکری، اسطوره­ها امری شخصی نیستند بلکه توده­ای از فرایندهای روانی و به هم پیچیده و گره خورده هستند. هدف از مقالة حاضر با عنوان بررسی اشارات حماسی و اساطیری در شعر عبّاس باقری، شناخت هر چه بیشتر  کاربرد عناصر اساطیری و حماسی در اشعار شاعر معاصر به شیوة توصیفی- تحلیلی می‌باشد. نتیجه پژوهش نشان می­دهد که باقری در اشعار خود توجّه ویژه به اسطوره و حماسه نشان داده است و تخیّل، پیوندی ناگسستنی با اسطوره و حماسه در شعر وی دارد. او مقصود خود را از اشارات حماسی و اساطیری به صورت کنایه، رمز، نماد، تشبیه، استعاره، تلمیح بیان نموده است. این عناصر بیشتر در قالب تلمیح به چهره­های اساطیری و حماسی چون رستم، زال و ...، جانورانی مانند سیمرغ، باورها و آیین­هایی چون نوش‌دارو، موجوداتی مانند اهورا و عناصر طبیعی اساطیری مثل گز و هامون انعکاس یافته است. شاعر از این عناصر صرفاً برای زیباسازی کلام خود استفاده نکرده بلکه دردها و مشکلات جامعة خود را که مردم به آن گرفتار هستند در اشعارش منعکس نموده است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: اسطوره؛ حماسه؛ اشعار؛ عبّاس باقری

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر آقای دکتر حداد عادل از فصلنامه بهارستان سخن = 4 تیر 1398.jpg

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

• آموزگار، ژاله، (1391)، تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت، چاپ سیزدهم.
• اسلامی­ندوشن، محمّدعلی، (1390)، داستان داستان­ها، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ سوم.
• امامی، نصرالله، (1378)، مبانی و روش­های نقد ادبی، تهران: جامی، چاپ دوم.
• باقری، عبّاس، (1362)، تبعید در آفتاب، مشهد: باران.
• ــــــــــــ ، (1369)، ایّوب در باد، تهران: برگ، چاپ اوّل.
• ــــــــــــ ، (1385)، از صدای نفس برگ، تهران: شیدانگر، چاپ نخست.
• ــــــــــــ ، (1386)، رخنه در سکوت، تهران: شیدانگر، چاپ نخست.
• ــــــــــــ ، (1387الف)، نه پنجره نه ای کاش، تهران: اتّکا، چاپ دوم.
• ــــــــــــ ، (1387ب)، مثل شاخة ترنج، تهران: سورة مهر، چاپ اوّل.
• ـــــــــــ ، (1395الف)، چیدن کلمات روی بند رخت، تهران: فصل پنجم، چاپ اوّل.
• ـــــــــــ ، (1395ب)، از این بلندتر، تهران: تلاش، چاپ اوّل.
• حمیدیان، سعید، (1372)، درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران:مرکز، چاپ دوم.
• دارمستتر، جیمس، (1348)، تفسیر اوستا و ترجمة گاتاها، ترجمه و تحشیه موسی جوان، تهران:دنیای کتاب، چاپ اوّل.

۱4- دستغیب، عبداللّه، (۱۳۹۱)، از دریچة نقد (مجموعه مقالات دفتر چهارم)، تهران، خانه کتاب، چاپ اوّل.

15- رستگارفسایی، منصور، (1383)، پیکرگردانی در اساطیر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اوّل.

16- سارتر، ژان پل، (1346)، ادبیّات چیست؟، ترجمة ابولحسن نجفی و مصطفی رحیمی، تهران: زمان، چاپ اوّل.

17- سعیدی سیرجانی، علی اکبر، (1391)، ضحّاک ماردوش، تهران: پیکان، چاپ هفتم.

18- شایگان، داریوش، (1355)، بت‌های ذهنی و خاطرة ازلی، تهران: امیرکبیر.

19- صفا، ذبیح­الله، (1390)، حماسه­سرایی در ایران از قدیم­ترین عهد تاریخی تا قرن چهارم هجری، تهران: فردوس، چاپ پنجم.

20- قهرمانی، محمّدعلی، (۱۳۹۴)، بررسی بن­مایه­های ادبیّات پایداری در اشعار عبّاس باقری، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه زابل.

21- مختاری، محمد، (1369)، اسطورة زال، تهران: آگاه، چاپ اوّل.

22- مرتضوی، منوچهر، (13۶۹)، فردوسی و شاهنامه، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اوّل.

23- مسکوب، شاهرخ، (13۵۴)، مقدّمه­ای بر رستم و اسفندیار، تهران: امیرکبیر.

24- مهاجرانی، سیّد عطاءالله، (1376)، گزند باد، تهران: اطلاعات، چاپ سوم.

25- هینلز، جان، (۱۳۶۸)، شناخت اساطیر ایران، ترجمة ژاله آموزگار- احمد تفضّلی، تهران: کریم‌خان‌زند، چاپ اوّل.

26- یاحقّی، محمّدجعفر، (1394)، فرهنگ اساطیر و داستان­واره­ها در ادبیّات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر، چاپ پنجم.

27- یارشاطر، احسان و دیگر نویسندگان، (13۷۹)، تاریخ ایران کیمبریج (از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان پژوهش دانشگاه کیمبریج)، ترجمة حسن انوشه، جلد سوم (بخش اوّل)، تهران: امیرکبیر، چاپ ششم.