اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد گروهی بر افکار خودآیند منفی و انعطاف‌پذیری روان‌شناختی مراجعین افسرده مراکز مشاوره

فصلنامه روان شناسی تحلیلی شناختی

دوره 12، شماره 47، اسفند 1400، صفحه 39-52   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سارا نداف¹؛ طیبه شریفی^{* 2}؛ احمد غضنفری²؛ مریم چرامی³

¹دانشجوی دکتری روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران

²دانشیار گروه روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران.

³استادیار گروه روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران.

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد گروهی بر افکار خودآیند منفی و انعطاف‌پذیری روان‌شناختی مراجعین افسرده مراکز مشاوره انجام گرفت. روش‌: پژوهش حاضر نیمه­آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه و دوره پیگیری دوماهه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل مراجعان دارای اختلال افسردگی بودند که در فصول پاییز و زمستان سال 1398 به مراکز مشاوره شهر اهواز مراجعه کرده­ بودند. در این پژوهش تعداد 40 فرد دارای افسردگی از بین جامعه آماری با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و با گمارش تصادفی در گروه­های آزمایش و گواه گمارده شدند (در هر گروه 20 فرد). گروه آزمایش مداخله درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (هیز و همکاران، 2004) را طی دو ماه و نیم در 10 جلسه 90 دقیقه‌ای دریافت نمودند. پرسشنامه‌های مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه افسردگی (بک و همکاران، 1996)، پرسشنامه افکارخودآیند منفی (کندال و هولون، 1980) و پرسشنامه انعطاف‌پذیری روان‌شناختی (دنیس و وندروال، 2010) بود. داده‌های حاصل از پژوهش به شیوه تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج نشان داد که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر افکار خودآیند منفی و انعطاف‌پذیری روان‌شناختی مراجعین افسرده مراکز مشاوره تأثیر معنادار دارد (p<0/001). بدین صورت که این درمان توانسته بود منجر به بهبود کاهش افکار خودآیند منفی و بهبود انعطاف‌پذیری روان‌شناختی مراجعین افسرده مراکز مشاوره شود. نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش حاضر بیانگر آن بودند که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با بهره‌گیری از فنونی همانند شناسایی و تصریح ارزش‌ها و عمل متعهدانه می‌تواند به عنوان یک درمان کارآمد جهت کاهش افکار خودآیند منفی و بهبود انعطاف‌پذیری روان‌شناختی افراد دارای افسردگی مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

افسردگی؛ افکار خودآیند منفی؛ انعطاف‌پذیری روان‌شناختی؛ درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

مراجع

تقوایی، داوود.، جهانگیری، محمدمهدی.، زارع بیدکی، زهرا. (1398). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و ارتقای سلامت مادران دارای کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم، آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران، 7(2)، 143-153.

حیدری، سمیه.، سجادیان، ایلناز.، حیدریان، اندیشه. (1395). اثر بخشی گروه‌درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر درماندگی روان‌شناختی و افکارخودآیند منفی مادران دارای کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، مجله اصول بهداشت روانی، 18(1)، 491-499.

رییسیان، اکرم سادات.، گلزاری، محمود.، برجعلی، احمد.(1390). اثربخشی امیددرمانی بر کاهش میزان افسردگی و پیشگیری از عود در زنان درمانجوی وابسته به مواد مخدر. فصلنامه اعتیادپژوهی، 5(17)، 40-21.

زارع بیدکی، زهرا.، جهانگیری، محمدمهدی. (1397). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر انعطاف‌پذیری روان‌شناختی مادران دارای کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم، مجله دانشگاه علوم پزشکی اراک، 21(7)، 39-47.

زارع، حسین. (1396). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در بهبود انعطاف پذیری و همجوشی شناختی، شناخت اجتماعی، 6(1)، 121-130.

زارع، حسین.، برادران، مجید. (1397). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در بهبود مهار شناختی و انعطاف‌پذیری شناختی دانشجویان مضطرب، روان شناسی کاربردی، 12(4)، 491-511.

صفری موسوی، سیدسینا.، ندری، مجتبی.، امیری، ممیثم.، رادفر، فرهاد.، فرخچه، مهدی. (1398). نقش پیش‌بینی‌‌کنندگی انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و راهبردهای شناختی تنظیم هیجان بر افسردگی و اضطراب و استرس مبتلایان به دیابت نوع دو، مجله مطالعات ناتوانی، 9(1)، 50-60.

عرفانیان مقدم، مینا.، علیزاده موسوی، سیدابراهیم. (۱۳۹۵). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کنترل افکار منفی دانش آموزان، چهارمین همایش ملی مشاوره و سلامت روان، قوچان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان.

علیزاده، اصغر.، حاجی یوسفی، الناز.، فرورشی، محمود.، ذوقی، مسعود. (1394). پیش بینی نشانه‌های افسردگی بر اساس انعطاف‌پذیری شناختی، نشخوار فکری و ذهن‌آگاهی در دانشجویان، مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 2(1)، 15-29.

فاضلی، مژگان.، احتشام‌زاده، پروین.، هاشمی شیخ‌شبانی، سیداسماعیل. (1393). اثربخشی درمان شناختی- رفتاری بر انعطاف‌پذیری شناختی افراد افسرده، مجله اندیشه و رفتار، 9(34): 36-27.

فتحی، الهام.، حاتمی ورزنه، ابوالفضل.، اصلی‌آزاد، مسلم.، فرهادی، طاهره.(1395). تاثیر آموزش گروهی خودبخشودگی مبتنی بر مفاهیم قرآنی بر افسردگی دانش‌آموزان پسر دوره دوم متوسطه، اندیشه‌های نوین تربیتی، 12(3): 110-130.

فنایی، سعیده.، حبیب الهی، اعظم.، غضنفری، احمد. (1394). اثرات مثبت و منفی درمان شناختی- رفتاری بر سلامت روان و انعطاف‌پذیری روان‌شناختی افراد دارای اضافه وزن، مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 2(2)، 28-38.

قدم پور، عزت‌الله.، مرمزی‌پور، زهرا.، رنجبردار، مهرا.، آج، آرمان.، پیرعین‌الدین، سعید.، یوسف‌وند، مهدی. (1398). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در کاهش تضاد شناختی و افکار خودآیند منفی، پژوهش پرستاری، 14(2)، 67-76.

مقتدر، لیلا. (1395). بررسی اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر کاهش نشخوار فکری، نگرش ناکارآمد و افکار خودآیند منفی در افراد مبتلا به اضطراب فراگیر، مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، 27(9): 835-825.

نادری، فائزه. (1395). کاربست تِئوری انتخاب بر افکارخودآیند منفی، آسیب عمدی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به افسردگی مراجعه کننده به کلینیک‌های درمانی شهر اهواز، مجله دست‌آوردهای روان‌شناختی، 25(2): 72-55.

نامنی، ابراهیم.، مذهب یوسفی، آزاده. (1398). اثربخشی تلفیق روش‌های درمان پذیرش و تعهد و ذهن‌آگاهی بر انعطاف‌پذیری شناختی و نگرش‌های ناکارآمد دختران نوجوان بی‌سرپرست. پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره، 9(2)، 5-27.

Allmann, A.E., Coyne, L.W., Michel, R., McGowan, R. (2020). Chapter 17 - Acceptance and commitment therapy–enhanced exposures for children and adolescents. Exposure Therapy for Children with Anxiety and OCD, 2020, 405-431.

Arpin-Cribbie, C.A., Cribbie, R.A. (2007). Psychological correlates of fatigue: Examining depression, perfectionism, and automatic negative thoughts. Personality and Individual Differences, 43(6), 1310-1320.

Beck, A.T., Epstein, N., Brown, G., Steer, R.A.(1998). An inventory for measuring clinical anxiety: psychometric properties. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 56: 893-897.

Bluett, E.J., Homan, K.J., Morrison, K.L., Levin, M.E., Twohig, M.P.(2014). Acceptance and commitment therapy for anxiety and OCD spectrum disorders: An empirical review. Journal of Anxiety Disorders, 28(6): 612-624.

Clarke, D., Goosen, T.(2009). The mediating effects of coping strategies in the relationship between automatic negative thoughts and depression in a clinical sample of diabetes patients. Personality and Individual Differences, 46(4), 460-464.

Crosby, J.M., Twohig, M.P.(2016). Acceptance and Commitment Therapy for Problematic Internet Pornography Use: A Randomized Trial, Behavior Therapy, 47(3), 355–366.

Denckla, C.A., Consedine, N.S., Chung, W.J., Stein, M., Roche, M., Blais, M. (2018). A double-edged sword? Sub-types of psychological flexibility are associated with distinct psychiatric disorders. Journal of Research in Personality, 77: 119-125.

Dennis, J.P., Vander Wal, J.S.(2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity, Cognitive Therapy Research, 34: 241-253.

Du, X., Luo, W., Shen, Y., Wei, D., Xie, P., Zhang, J., Zhang, Q., Qiu, J. (2015). Brain structure associated with automatic thoughts predicted depression symptoms in healthy individuals. Psychiatry Research: Neuroimaging, 232(3), 257-263.

Fawzy, M., Hamed, S.A. (2017). Prevalence of psychological stress, depression and anxiety among medical students in Egypt. Psychiatry Research, 255, 186-194.

Frewen ,P.A., Evans, E.M., Maraj, N., Dozois, D.J., Partridge, K. (2008). Letting go: Mindfulness and negative automatic thinking. Cognitive therapy and research, 32(6), 758-774.

Hayes, S.C.(2016). Acceptance and Commitment Therapy, Relational Frame Theory, and the Third Wave of Behavioral and Cognitive Therapies - Republished Article. Behavior Therapy, 47(6): 869-85.

Hollon, S.D., Kendall, P. (1980). Development of an automatic thoughts Questionnaire. Cognitive Therapy Research, 4, 383-395.

Kangasniemi, A., Lappalainen, R., Kankaanpää, A., Tammelin, T.(2014). Mindfulness skills, psychological flexibility, and psychological symptoms among physically less active and active adults. Mental Health and Physical Activity, 7(3):121-7.

Lance, M., McCracken, L., Sato, A., Taylor, G. (2013). A Trial of a Brief Group-Based Form of Acceptance and Commitment Therapy (ACT) for Chronic Pain in General Practice: Pilot Outcome and Process Results, The Journal of Pain, 14(11), 1398-1406.

Mamun, M.A., Hossain, S., Siddique, A.B., Sikder, T., Kuss, D.J., Griffiths, M.D. (2019). Problematic internet use in Bangladeshi students: The role of socio-demographic factors, depression, anxiety, and stress. Asian Journal of Psychiatry, 44, 48-54.

Masuda, A., Tully, E.C. (2012). The Role of Mindfulness and Psychological Flexibility in Somatization, Depression, Anxiety, and General Psychological Distress in a Nonclinical College Sample. Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine, 17(1): 66-71.

Ong, C.W., Lee, E.B., Krafft, J., Terry, C.L., Barrett, T.S., Levin, M.E., Twohig, M.P.(2019). A randomized controlled trial of acceptance and commitment therapy for clinical perfectionism. Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders, 22: 1004-1009.

Park, S., Kim, D. (2020). The Centrality of Depression and Anxiety Symptoms in Major Depressive Disorder Determined Using a Network Analysis. Journal of Affective Disorders, 271, 19-26.

Petts, R.A., Duenas, J.A., Gaynor, S.T. (2017). Acceptance and Commitment Therapy for adolescent depression: Application with a diverse and predominantly socioeconomically disadvantaged sample. Journal of Contextual Behavioral Science, 6(2), 134-144.

Richardson, L., Adams, S.(2018). Cognitive Deficits in Patients With Depression. The Journal for Nurse Practitioners, 14(6): 437-443.

Swain, J., Hancock, K., Dixon, A., & Bowman, J. (2015). Acceptance and commitment therapy for children: A systematic review of intervention studies, Journal of Contextual Behavioral Science, Author's Accepted Manuscript.

Takahashi, T., Ishizu, .K., Matsubara, K., Ohtsuki, T., Shimoda, Y. (2020). Acceptance and commitment therapy as a school-based group intervention for adolescents: An open-label trial. Journal of Contextual Behavioral Science, 16, 71-79.

Twohig, M.P., Abramowitz, J.S., Bluett, E.J., Fabricant, L.E., Jacoby, R.J., Morrison, K.L., Reuman, L., Smith, B.M. (2015). Exposure therapy for OCD from an acceptance and commitment therapy (ACT) framework. Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders, 6: 167-173.

Twohig, M.P., Vilardaga, J.C.P., Levin, M.E., Hayes, S.C.(2015). Changes in psychological flexibility during acceptance and commitment therapy for obsessive compulsive disorder. Journal of Contextual Behavioral Science, 4(3): 196-202.

Waldeck, D., Tyndall, I.,  Riva, P., Chmiel, N. (2017). How do we cope with ostracism? Psychological flexibility moderates the relationship between everyday ostracism experiences and psychological distress. Journal of Contextual Behavioral Science, 6(4): 425-432.

Wenjuan, G., Siqing, P., Xinqiao, L. (2020). Gender differences in depression, anxiety, and stress among college students: A longitudinal study from China. Journal of Affective Disorders, 263, 292-300.

Wynne, B., McHugh, L., Gao, W., Keegan, D., Byrne, K., Rowan, C., Hartery, K., Kirschbaum, C., Doherty, G., Cullen, G., Dooley, B., Mulcahy, H.E.(2019). Acceptance and Commitment Therapy Reduces Psychological Stress in Patients With Inflammatory Bowel Diseases. Gastroenterology, 156(4): 935-945.