بررسی نماد موجودات افسانه‌ای و اساطیری در دیوان شوکت بخارایی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 17، شماره 50، اسفند 1399، صفحه 71-92   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد بهرامی اصل¹؛ ایوب کوشان^{* 2}؛ حمیدرضا فرضی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

³گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

چکیده

چکیده
        نماد در قلمرو ادب فارسی، مخصوصاً شعر از قدمتی چندین صد ساله برخوردار است و معادل واژة سمبل گرفته شده است. یکی از شاخص‌ترین تجلیّات نماد در شعر فارسی در وجود موجودات افسانه‌ای و اساطیری نمود پیدا کرده است که نگاهی سمبلیک و نشانه مدارانه به آنها را رقم زده است و تجلّی این نماد در کلّیّات اشعار شوکت بخارایی به دلیل استفاده او از این نمادها برای بیان مکنونات رمزآلود قلبی و دقایق عرفانی شعر خود، از بسامد بالایی برخوردار است، و با عنایت به اینکه 114 بیت در خصوص موجودات افسانه‌ای و اساطیری در شعر شوکت آمده است، احتمال عمدی بودن این ویژگی و خصیصه حتّی به عنوان ویژگی خاصّ تقویت می‌شود و چون تا به حال آن گونه که لازم است در دیوان شعر شاعری به این موضوع پرداخت نشده است؛ لذا شعر او را مورد کندوکاو قرار داده و صحت و سقم این موضوع را در این مقاله نمایانده‌ایم. باشد که این مقاله مقدّمه‌ای برای نگرش اهل فضل وادب به این موضوع از زاویة دیدی نو و دیوان شاعر بزرگی دیگر از این مرز و بوم باشد.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: نماد؛ موجودات افسانه‌ای و اساطیری؛ دقایق عرفانی؛ دیوان شوکت بخارایی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد 99.pdf

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

 الف: کتابنامه

• قرآن کریم.
• براون، ادوارد، (1316)، تاریخ ادبیّات ایران، ترجمه و تصحیح رشید یاسمی، تهران: ایرانیان، چاپ اوّل.
• بخارایی، محمّد بن اسحاق (متخلّص به شوکت)، (1382)، کلیّات دیوان، به تصحیح سیروس شمیسا، تهران: فردوس، چاپ اوّل.
• تاج‌الدّینی، علی، (1388)، فرهنگ نمادها و نشانه‌ها در اندیشة مولانا، تهران: سروش، چاپ دوم.
• جابز، گرترود، (1395)، فرهنگ سمبل‌ها، اساطیر و فولکلور، ترجمة محمّدرضا بقاپور، تهران: نشر اختران، چاپ اوّل.
• رستگار فسایی، منصور، (1379)، اژدها در اساطیر ایران، تهران: توس، جلد اوّل.
• شوالیه، ژان ؛ گربران، آلن، (1387)، فرهنگ نمادها، 5 جلدی، ترجمة سودابه فضایلی ، تهران: جیحون، چاپ اوّل.
• قلی‌زاده، خسرو، (1388)، فرهنگ اساطیرایرانی (برپایه متون پهلوی)، تهران: شرکت مطالعات و نشر کتاب پارسه، چاپ دوم.
• معصومی، غلامرضا، (1388)، دایرة المعارف اساطیر و آیین‌های باستانی جهان، سه جلدی، تهران: سورة مهر، چاپ اوّل.
• معین، محمّد، (1375)، فرهنگ فارسی معین، چاپخانة سپهر، تهران.
• یاحقّی، محمّدجعفر، (1392)، فرهنگ اساطیر و داستان واژه‌ها در ادبیّات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر، چاپ پنجم.

 

 ب: مقالات

12- سلاجقه، پروین، (1390)، جستاری درچگونگی کارکرد نمادهای جانوران در اشعار صائب تبریزی و بیدل دهلوی، تهران: فصلنامة پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، تابستان، شمارة 21، صص: 121-140.