کهن الگوی آنیما و نقش آن در بررسی روان شناختی شخصیّت‌های فیروزشاه و عین الحیات داراب نامة بیغمی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 17، شماره 50، اسفند 1399، صفحه 133-156   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سوسن بیگلری دلویی¹؛ رضا اشرف زاده^{* 2}؛ جواد کهربان قزل حصار³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی- ادبیّات غنایی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

²استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

³استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

چکیده

چکیده
کهن­الگوها به عنوان میراث مشترک جای­گرفته در ناخودآگاه جمعی نوع بشر شناخته می‌شوند. این مقوله برای نخستین بار از سوی کارل گوستاو یونگ، روان­شناس انسان­گرا مطرح گردید. مهم­ّترین سرنمون ازلی تشریح­شده از سوی یونگ، آنیما (روح مؤنّث نرینه) است که جلوه‌هایی مطلوب و مخرب در نهاد جنس مذکر دارد. داراب­نامۀ بیغمی اثری برجسته است که به تشریح ماجراهای عاشقانه و حماسی فیروزشاه، پسر داراب با عین­الحیات، دختر شاه یمن می­پردازد. کیفیت تجلّی عین­الحیات در روایت­های بیغمی به گونه­ای است که می­توان شخصیّت او و تأثیراتی را که بر فیروزشاه گذاشته است، با مؤلّفه­های آنیمایی مورد نظر یونگ سنجید. نتایج این تحقیق که با روش توصیفی­تحلیلی و رویکرد تطبیقی پرداخته شده است، نشان می­دهد که «رسیدن عاشق به فردیّت»، «ازلیّت معشوق»، «تجلّی معشوق در خواب و رؤیا» و «نمودهای منفی معشوقه»، اصلی­ترین نمودهای آنیمایی عشق در داراب­نامه هستند. همچنین، اصلی­ترین تأثیر آنیما بر شخصیّت فیروزشاه، رسیدن او به مقام وزارت و پادشاهی است که نمادی از فردیت و کمال شخصیّتی محسوب می­شود.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌‌ها: بیغمی؛ داراب‌نامه؛ فیروزشاه؛ عین‌الحیات؛ یونگ؛ کهن‌الگو؛ آنیما

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد 99.pdf

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

الف- کتب­

1-  اسنودن، رودث (1392) یونگ، مفاهیم کلیدی، ترجمۀ افسانه شیخ­الاسلام­زاده، تهران: عطایی.

2- باشلار، گاتسون (1364) روان­کاوی آتش، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: توس.

3- بیغمی، مولانا شیخ حاجی محمد، (1339)، داراب­نامه، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات ذبیح­الله صفا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

4- بیلسکر، ریچارد، (1387)، اندیشۀ یونگ، ترجمۀ حسین پاینده، چاپ دوم، تهران: آشیان.

5- جونز، ارنست و روبر، مارت و آبراهام، کارل، (1366)، رمز و مثل در روان­کاوی، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: توس.

6- دانیلز، مایکل، (1372)، خودشناسی با روش یونگ، ترجمۀ اسماعیل فصیح، تهران: فاخته.

7- سادات­سیدی مفرد، زینب، (1393)، بررسی آداب و رسوم اجتماعی در داراب­نامۀ محمد بیغمی، پایان­نامۀ کارشناسی­ارشد دانشگاه کاشان، استاد راهنما: فاطمه­سادات طاهری.

8- سرانو، میگوئل، (1362)، با یونگ و همه، ترجمۀ سیروس شمیسا، تهران: فردوسی.

9- شمیسا، سیروس، (1374)، نگاهی به سهراب سپهری، چاپ ششم، تهران: مروارید.

10- ____________، (1383)، داستان یک روح، چاپ ششم، تهران: فردوسی.

11- فوردهام، فریدا، (1374)، مقدمه­ای بر روان­شناسی یونگ، ترجمۀ حسین یعقوب­پور، تهران: اوجا.

12- گورین، ویلفرد و همکاران، (1370)، راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمۀ زهرا میهن­خواه، تهران: اطلاعات.

13- محجوب، محمّدجعفر، (1386)، ادبیّات عامیانۀ ایران، به کوشش دکتر حسن ذوالفقاری، چاپ سوم، تهران: چشمه.

14- مورنو، آنتونیو، (1392)، یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمۀ داریوش مهرجویی، چاپ هفتم، تهران: مرکز.

15- یاوری، حورا، (1374)، روان­کاوی و ادبیّات (دو متن، دو انسان، دو جهان)، تهران: تاریخ ایران.

16- یونگ، کارل گوستاو (1371)، خاطرات، رؤیاها، اندیشه­ها، ترجمۀ پروین فرامرزی، چاپ دوم، مشهد: آستان قدس رضوی.

17- ___________ ، (1373)، روان­شناسی و کیمیاگری، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی.

18- ___________ ، (1385)، رؤیاها، ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل­پور، چاپ دوم، تهران: کاروان.

19- ___________ ، (1390الف)، چهار صورت مثالی، ترجمۀ پروین فرامرزی، چاپ سوم، مشهد: آستان قدس رضوی.

20- __________ ، (1390ب)، روان­شناسی دین، ترجمۀ فؤاد روحانی، چاپ هفتم، تهران: علمی و فرهنگی.

 

ب) مقالات

21- حسینی­سروری، نجمه و جهان­شاهی افشار، علی و رحیمی صادق، خدیجه، 1396، واکاوی نوع ادبی رمانس در داراب­نامۀ بیغمی، فصل­نامۀ مطالعات نظریه و انواع ادبی دانشگاه حکیم سبزواری، سال 2، شمارۀ 4، صص 148-131.

22- فرانتس، فون، 1352، فرآیند فردیت، مجموعه ­مقالات انسان و سمبول­هایش، ترجمۀ ابوطالب صارمی، تهران: امیرکبیر، صص 361-244.

23- محمدابراهیمی، آسیه و شریفی، غلامحسین، 1397، تحلیل ساختاری قصۀ فیروزشاه (داراب­نامۀ بیغمی)، پژوهش­نامۀ ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال 16، شمارۀ 30، صص 186-165.

24- یونگ، کارل گوستاو، 1352، آشنایی با ناخودآگاه، مجموعه­مقالات انسان و سمبول­هایش، ترجمۀ ابوطالب صارمی، تهران: امیرکبیر، صص 157-20.

25- Jung, Carl Gostav, 1969, synchronicity: An acausal connecting principle, in: The Collected Works of Carl Jung, translated .R.F.C .Hull, London: Rutledge and Kegan Paul, p.p 471-495.