«کیفیت هنری سازه‌های بلاغی، در اثری نویافته از فتح‌الله عارف»

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 17، شماره 50، اسفند 1399، صفحه 157-180   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمدرضا امیرخانی دهبالایی¹؛ احمدرضا یلمه‌ها^{* 2}

¹دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان- ایران.

²گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

چکیده

چکیده
       آنچه موضوع این پژوهش است، بررسی و تعیین کیفیّت کاربرد شگردهای علوم معانی، بیان و بدیع و نقد آنها در اثری نویافته از فتح الله عارف، شاعر قرن دهم و شاهنامه‌چی دربار سلیمان قانونی است. از ویژگی‌هایی که یک اثر ادبی را از دیگر آثار متمایز می­کند، نوع بهره‌گیری از سازه‌های بلاغی است که توسّط نویسنده به شکل­های گوناگون به تصویر کشیده می­شود. با توجّه به نوع حماسی این منظومه، عارف می‌کوشد شعرش را از سروده‌های دیگر شاعران بویژه شاهنامۀ فردوسی ممتاز و یا اثری همتراز آن خلق کند. در مباحث بلاغی گاه با توفیق همراه بوده و گاه به درازدامنی انجامیده است. برجسته‌ترین شگردهای بلاغی عارف در این اثر، بیان حسّی در توصیف صحنه‌ها و انتخاب مشبهٌ‌به از فضایی متفاوت است. عارف در یک بیت ضمن طرح عبارات کنایی، به شکل غیرمنتظره‌ای از دیگر ویژگی ممدوح و موصوف پرده برمی‌دارد. بیان همراه با تحکّم و استفهام در چکیدۀ براعت استهلال، از شگردهای بارز و موفّق اوست. 

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: شاهنامۀ سلیمانی؛ فتح‌الله عارف؛ نقد بلاغی؛ معانی؛ بیان؛ بدیع

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد 99.pdf

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

۱- قرآن کریم.

۲- اصفهانی، هاتف، (۱۳۹۴)، دیوان، تصحیح وحید دستگردی، تهران: نگاه

۳- انوشه، حسن، (۱۳۵۷)، دانشنامۀ ادب فارسی، ادب فارسی در آناتولی و بالکان، جلد ششم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

۴- تجلیل، جلیل، (۱۳۸۵)، معانی و بیان، تهران: نشر مرکزی دانشگاهی.

۵- جاحظ، عمرو، (1351 ق/ 1932م)، البیان و التبیین، به کوشش حسن سندوبی، قاهره.

۶- رضوانی، علی اصغر، (۱۳۹۰)، استمداد از اولیاء، تهران: مشعر، چاپ اوّل.

۷- ریاحی، محمد امین، (۱۳۶۹)، زبان و ادب فارسی درقلمرو عثمانی، تهران: پاژنگ.

۸- شفیعی کدکنی، محمدرضا، (۱۳۸۵)، صورخیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.

۹- شیرازی، احمد امین، (۱۳۷۵)، آیین بلاغت، ج۲، تهران: نشر اسلامی.

۱۰- صائب تبریزی، محمدعلی، (۱۳۸۳)، غزلیّات، به کوشش محمّد قهرمان، تهران: علمی و فرهنگی.

۱۱- عارف، فتح‌الله، (قرن دهم ق)، شهنامۀ سلیمانی، (نسخه خطّی)، آناتولی.

۱۲- عطّار، محمّد بن ابراهیم، (۱۳۸۴)، منطق الطّیر، تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.

۱۳- فتوحی، محمود، (۱۳۸۵)، بلاغت تصویر، تهران: سخن، چاپ دوّم.

۱۴- فردوسی، ابوالقاسم، (۱۳۸۹)، شاهنامه، به اهتمام توفیق سبحانی، تهران: روزنه، چاپ اوّل.

۱۵- فشارکی، محمّد، (۱۳۸۸)، «علم بیان»، پژوهشنامۀ زبان و ادبیّات فارسی، شمارۀ ۲، صص ۱-۱۰.

۱۶- محبّتی، مهدی، (۱۳۸۰)، بدیع نو، تهران: سخن.

۱۷- ملّاح، حسینعلی، (۱۳۶۷)، پیوند شعر و موسیقی، تهران: فضا.

۱۸- منوچهری، ابوالنجم احمد، (۱۳۷۰)، دیوان، به صحیح محمّد دبیر سیاقی، تهران: زوّار.

۱۹- میرحیدر، حسین، (۱۲۹۸)، معارف گیاهی، ج۲، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

۲۰- همایی، جلال‌الدّین، (۱۳۶۱)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: توس.