تطبیق رواییِ داستان مشترکِ آن درویش که در هری غلامان عمید خراسانی را آراسته دید از مثنوی و منطق‌الطیر

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

مقاله 6، دوره 5، شماره 18، اسفند 1400، صفحه 102-118   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

سرور خانه بیگی¹؛ سید محمود سید صادقی(نویسندۀ مسئول)^{* 2}؛ شمس الحاجیه اردلانی³

¹دانشجوی دکترای تخصصی زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد بوشهر.دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

چکیده

روایت یکی از شیوه­های بسیار کارآمد و مؤثر ادبی و تعلیمی است. داستان‌پردازی در مثنوی معنوی، جایگاهی منحصر به فرد و کاملاً متمایز دارد. مثنوی به‌عنوان یک اثر تعلیمی سرشار از داستان‌ها و حکایات می‌باشد. این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانه‌ای درصدد آن است تا به تطبیق رواییِ یکی از داستان‌های مثنوی و منطق‌الطیر با عنوان «داستان مشترکِ آن درویش که در هری غلامان عمید خراسانی را آراسته دید از مثنوی و منطق‌الطیر» بپردازد. از آنجایی که داستان‌های تمثیلی، بخش وسیعی از مثنوی را تشکیل می‌دهند و برترین شیوه و شگرد مولوی در القای تعالیم، شیوة خاص روایتگریِ اوست، با تحلیل  این داستان می‌توان به چگونگی روایتگری و نقش تداعی معنایی در شیوة روایت مولوی پی برد؛ یعنی اطلاع از سبک روایی متن به ما کمک می‌کند که به ذهنیّت نویسنده نیز نزدیک شویم و با شناسایی سبک رواییِ مثنوی می‌توان به این پرسش‌ها پاسخ داد که انتخاب شیوۀ خاص روایت در داستان مثنوی چه تفاوتی را در برداشت و معنا بخشی به متن یا داستان منطق‌الطیر به وجود می‌آورد و مولوی تا چه حد توانسته است در اثر تغییر در شیوة روایت داستان منطق‌الطیر  به خلق معانی جدید بپردازد؟ در بررسی فرایندهای دگرگونی و مطالعۀ تغییرات داستان‌های مشترک مولوی و عطار می‌توان نتیجه گرفت که هم عناصر متغیر داستان و هم عناصر بنیادی که عبارت از محور جانشینی و هم‌نشینی هستند در مثنوی و منطق‌الطیر تغییر می‌کند.

کلیدواژه‌ها

ادبیات تطبیقی؛ ارتباط متون؛ روایت؛ مثنوی معنوی؛ منطق‌الطیر

مراجع