آسیب شناسی کاربرد بلاغت در شعرکودک (در دهه‌های 70 تا90)

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 18، شماره 51، خرداد 1400، صفحه 1-22   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

افسانه موسوی گرمارودی¹؛ لحمد خاتمی^{* 2}؛ مریم جلالی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²گروه زبان وادبیّات فارسی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

³گروه زبان وادبیّات فارسی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

چکیده
    این مقاله به تبیین اصول بلاغت و فصاحت در شعر کودک پرداخته ‌است. آنچه شاعر کودک با حفظ کودکانگی، برای ایجاد کلامی‌‌ روان، آسان و شاعرانه به آن نیاز دارد. ابتدا بسامد و فراوانی استفادۀ شعرا از علم معانی تا بیان و بدیع، طرح شده، سپس شیوۀ درست و نادرست کاربردی آن‌ها مطرح گردیده است. همچنین نمونه‌هایی از مشکلات بلاغی رایج در شعر کودک ارائه شده است و پرکاربردترین شیوه‌های بلاغی در شعر کودک طرح گردیده و با مقایسۀ نمونه‌های مناسب و غیر‌مناسب، اصول بلاغت و فصاحت شعر کودک بیان شده است. بر‌اساس این پژوهش، شیوه و میزان به ‌کارگیری انواع علوم بلاغی با در نظر ‌گرفتن دایرۀ لغات و فهم کودک و آنچه مخلّ فصاحت در شعر کودک است، مطرح گردید. مبنای کار این پژوهش براساس نظریّه‌ها و اصول بلاغی است که در تحقیقات پایه‌ای شعر نگاشته شده و شیوۀ کتابخانه‌ای به کار‌گرفته در این پژوهش با توجّه به جامعه آماری آن و نتایج به ‌دست آمده جزو پژوهش‌های نادر در این حوزه به شمار می‌‌رود و شیوه‌ نامه‌ای برای استفادۀ شعرا در سرودن شعر کودک ارائه می‌‌دهد.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: بلاغت؛ فصاحت؛ شعر کودک؛ آسیب شناسی؛ شیوه‌های بلاغی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد 99.pdf

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتاب‌نامه

• ابراهیمی، جعفر، (1386)، شعرهای بارانی، تهران: منادی تربیت، چاپ پنجم.
• تجلیل، جلیل، (1374)، معانی و بیان، تهران: مرکز نشر ‌دانشگاهی، چاپ هفتم.
• چمبرز، دیویی، (1388)، قصّه‌گویی و نمایش خلاق، ترجمة ثریا قزل ایاغ، تهران: مرکز نشر‌ دانشگاهی، چاپ اوّل.
• رحماندوست، مصطفی، ( 1392)، ترانه‌های ایمنی، تهران: افق، چاپ سوم.
• _____________ ، (1395)، یک اخمو و یک دندان، تهران: سورة مهر، چاپ اوّل.ژ
• _____________ ، (1386)، ترانه‌های مامانی، تهران: کانون پرورش فکری، چاپ اوّل.
• شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1373)، موسیقی شعر، تهران: آگاه، چاپ چهارم.
• _______________ ، (1380)، ادوار شعر فارسی، تهران: سخن، چاپ اوّل.
• شعبان نژاد، افسانه، (الف)(1395)، خواب بره، تهران: سوره مهر، اوّل
• ___________، (ب)(1395)، خواب آش، تهران: سورة مهر، چاپ اوّل.
• ___________، (ج)(1395)، خواب مترسک، تهران: سورة مهر، چاپ اوّل.
• ___________، (د)(1395)، دس دسی بابا می‌‌آد، تهران: به نشر، چاپ ششم.
• شعبانی، اسدالله، (1393)، پولک به پولک، تهران: پیدایش، چاپ اوّل.
• _________، (الف)(1391)، راز دریا، تهران: مدرسه، چاپ اوّل.
• _________، (ب)(1391)، هوای نوبهاری، تهران: مدرسه، چاپ اوّل.
• _________، (ج)(1391)، یه عالمه گل تهران: زیتون، چاپ هشتم.
• _________، (د)(1391)، شب آمد و ستاره، تهران: زیتون، چاپ نهم.
• _________، (1386)، ترانه‌های مامانی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان، چاپ اوّل.
• _________، (ه‍)(1391)، چه دنیای قشنگی، تهران: زیتون، چاپ هشتم.
• _________، (1369)، ساز من ساز جیرجیرک، تهران: زیتون، چاپ اوّل.
• شمیسا، سیروس، (1373)، معانی، تهران: میترا، چاپ دوم.
• عسکری، ابوهلال حسن بن عبدالله، (1372)، معیار البلاغه، تهران: دانشگاه تهران.
• غفاری، سعید، (1379)، گامی‌‌در ادبیّات کودکان و نوجوانان، تهران: دبیزش، چاپ اوّل.
• قاسم‌نیا، شکوه، (1388)، یه بوس محکم، تهران: قدیانی، چاپ اوّل.
• _________، (1391)، ترانه‌های شهر، تهران: نشر شهر، چاپ سوم.
• _________، (1392)، شعر‌های شیرین برای بچّه‌ها، تهران: قدیانی، چاپ سوم.
• _________، (1396)، تاتی کوچولوها، تهران: قدیانی، چاپ اوّل.
• _________، (1389)، دلم یه گنجشک داره، تهران: چکّه، چاپ اوّل.
• کالر، جاناتان، (1390)، تئوری ادبی، ترجمة حسین شیخ الاسلامی، تهران: افق، چاپ اوّل.
• کشاورز، ناصر، (1396)، همچین و همچین، تهران: شهر قلم، چاپ سوم.
• ________ ، (الف)(1371)، پاییز خانم، تهران: کانون پرورش فکری، چاپ اوّل.
• ________ ، (1390)، مامآن چه ‌قدر خوب است، تهران: سورة مهر، چاپ اوّل.
• کیانوش، محمود، ( 1369)، زبان چیزها، تهران: کانون پرورش فکری، چاپ اوّل.
• __________، ( 1370)، باغ ستاره‌ها، تهران: کانون پرورش فکری، چاپ اوّل.
• __________، (1355)، شعر کودک در ایران، تهران: آگاه، چاپ اوّل.
• ماهوتی، مهری، (الف)(1393)، سنجاقک، تهران: آبرنگ، چاپ اوّل.
• _________، (1396)، مهر صد آفرین، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اوّل.
• _________، (1394)، بچّه پیراهن، تهران: کانون پرورش فکری، چاپ اوّل.
• _________، (1388)، این چیه، تهران: نسل نو‌اندیش، چاپ اوّل.
• _________، (ب)(1393)، عروسی درختا، تهران: آبرنگ، چاپ اوّل.
• _________، (1384)، من جوجه شدم، تهران: به نشر، چاپ اوّل.
• مزینانی، محمّدکاظم، ( الف)( 1377)، خدای جیرجیرک‌ها، تهران: پیدایش، چاپ اوّل.
• ____________، (ب)(1374)، تنها انار خندید، تهران: کانون پرورش فکری، چاپ اوّل.
• ‌هاشمی‌‌خراسانی، ابومعین حمیدالدّین، (1391)، مفصّل شرح مطوّل، قم: حاذق، چاپ اوّل.
• هانت، پیتر(1386)، درک ادبیّات کودکان جهان، محمود نورمحمّدی، تهران: سایه گستر، چاپ اوّل.

ب: مقالات

• ابراهیمی، جعفر، (1378)، «چهرة دیگر شعر کودک»، کتاب ماه و کودک و نوجوان، فصلنامة بهار ادب، شماره 27، صص: 39-16.
• ارمغان، علی، (1395)، «بررسی ساختاری حسّ آمیزی در شعر کودک و نوجوان»، فصلنامة پژوهش‌های ادبی، سال13، شمارة 53، صص: 54-36.
• باقی‌نژاد، عبّاس؛ باباسالار، اصغر، (1397)، «پیوند بلاغت و ابعاد و صفت در شعر هشت شاعر کودک»، مجلّة ادب فارسی، شماره 22، پائیز و زمستان، صص: 103-119.
• صلح جو، علی، (1395)، «بحثی در مبانی ترجمه»، نشر دانش، شماره 35، صص: 25-17.
• نیکخواه، مظاهر؛ نیکخواه، نفیسه، (1391)، «بازتاب تشبیه در شعر کودک ‹مطالعة موردی کتاب شعر کودک› »، مجلّة پژوهش‌های نقد ادبی و سبک شناسی، شمارة 7، بهار، از صص: 158-141.
• محرّمی، رامین؛ اسدالهی، خدابخش؛ پورالخاص؛ شکراله؛ فروغی زاد، پیام، (1396)، «بررسی و تحلیل عیوب فصاحت در شعر کودک»، دو فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، دورة 8، شمارة 15، بهار و تابستان، صص: 158-141.