اهمّیّت علم و دانش و آگاهی در بین رجال فرهنگی- تاریخی کلیله و دمنه با تأکید بر سرمایه‌های فرهنگی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 18، شماره 51، خرداد 1400، صفحه 23-46   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

وحید امیری یاسی کند¹؛ علی دهقان^{* 2}؛ حمیدرضا فرضی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

²گروه زبان و ادبیات فاگروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز،

³گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

چکیده

چکیده
یکی از فاکتورهای اساسی در سرمایة فرهنگی تجسّم ­یافته، سنجش میزان تمایلات و علاقه‌مندی افراد به مسائل علمی است. از منظر سرمایه­های فرهنگی، گرایش به علم و دانش، ترویج آگاهی و تلاش در جهت ارتقاء سطح اطّلاعات و کسب علوم، از مؤلّفه­هایی است که نشان­دهندة تمایلات و رغبت افراد به اندوختن سرمایه­های فرهنگی تجسّم­یافته می­باشد. براساس رویکرد نظری سرمایة ­ فرهنگی پیر بوردیو، از عمده­­ترین گرایش‌های فرهنگی مندرج در کتاب کلیله و دمنه، گرایش رجال فرهنگی آن به علم و دانش و تأکیدشان بر دانایی است که در این جستار به آن می پردازیم. گردآوری اطّلاعات به روش کتابخانه­­ای بوده و شیوة بررسی از نوع مطالعات کیفی و تحلیل محتواست. نتایج تحقیق نشان می­دهد که گرایش به کسب حکمت و دانش و ضرورت علم­آموزی و افزایش سطح معلومات یکی از مهم­ّترین شاخصه­­ها است. از نمونه­­های برجسته، دانش­دوستی کسری انوشیروان، پادشاه ساسانی است. در بسیاری از منابع تاریخی، انوشیروان به عنوان چهرة فرهنگی معرّفی شده و کلیله و دمنه به پاس زحمات او و علاقه­اش به علم و دانش و فرهنگ به ایران منتقل گردیده و نشر می­یابد. از این­رو، اهمّیّت علم و آگاهی نزد وی، نمودی از سرمایة فرهنگی تجسّم­یافته به شمار می‌رود. همچنین می­توان به جایگاه رفیع علم و دانش در بین برزویه طبیب، ابن مقفّع و نصرالله منشی اشاره نمود که بی­گمان محصول انباشت سرمایه­های فرهنگی تجسّم­یافته و برگرفته از نگرش­­های فرهنگی و اندیشه­­های متعالی آنها بوده است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: سرمایه‌های فرهنگی؛ تجسّم‌یافته؛ ادبیّات تعلیمی؛ کلیله و دمنه؛ اهمّیّت علم و دانش

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد 99.pdf

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

الف- کتاب‌نامه

• ابن بلخی، (1385)، فارسنامه، به سعی و اهتمام و تصحیح گای لیسترانج و رینولد آلن نیکلسون ، تهران: اساطیر.
• ابن ندیم، محمّد بن اسحاق الوراق، (1417)، الفهرست، تحقیق: ابراهیم رمضان، بیروت: دارالمعرفه.
• ابن­مقفع، عبدالله، (1427)، الادب الصغیر و الادب الکبیر، تحقیق و دَراسه د.إنعام فّواک، بیروت: دارالکتاب العربی.
• اصطخری، ابوالحسن ابراهیم، (1373)، الممالک و المسالک، ترجمة محمد بن اسعد بن عبدالله تستری، به کوشش ایرج افشار، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
• انزابی­نژاد، رضا، (1372)، گزیدة کلیله و دمنه، تهران: جامی.
• انگلبرت، وینتر و دیگناس، بئاته، (1386)، روم و ایران دو قدرت جهانی در کشاکش همزیستی، ترجمة کیکاوس جهانداری، تهران: فروزان.
• البخاری، محمّد بن عبدالله، (1361)، داستان­های بیدپای، به تصحیح پرویز ناتل خانلری و محمّد روشن، تهران: خوارزمی.
• بهار، محمّد تقی، (1321)، سبک شناسی، جلد دوم، تهران: وزارت فرهنگ.
• __________، (1376)، سبک شناسی یا تاریخ تطوّر نثر فارسی(دوره 3جلدی)، تهران: امیرکبیر، چاپ نهم.
• تفضّلی، احمد، (1383)، تاریخ ادبیّات ایران پیش از اسلام، تهران: مهارت.
• ثعالبـی، ابومنصور عبدالملک بـن محمّد بـن اسـماعیل، (1368)، تاریـخ ثعالبی )مشـهور بـه غرر اخبـار ملوک الفـرس و سـیرهم)، ترجمة محمّد فضایلی، تهران: نقره.
• جاحظ، عمرو بن بحر، (1968م)، البیان‌ و التبیین‌، به‌ کوشش‌ فوزی‌ عطوی‌، جلد یکم، بیروت‌: دار و مکتب الهلال.
• حاجی خلیفه، مصطفی ابن عبدالله، (1378)، کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، الجزءالثانی، طهران: مکتبه االسلامیه و الجعفری.
• الحمـوی، شـهاب­الدّین ابو عبدلله یاقوت بن عبـدالله، (1995م)، معجم البلدان، بیروت: دار الصادر.
• دینوری، ابوحنیفه، (1371)، اخبارالطوال، ترجمة محمود دامغانی، تهران: نشرنی.
• صالحی امیری، سیّدرضا و سپهرنیا، روزیتا، (1394)، الگوی ارتقای سرمایة فرهنگی در ایران، تهران: قفنوس.
• صفا، ذبیح الله، (1356)، تاریخ علوم عقلی در تمدّن اسلامی، جلد چهارم، تهران: امیرکبیر.
• عوفی، سدیدالدّین محمّد، (1335)، لباب الالباب، به تصحیح محمّد قزوینی و ادوارد براون، به کوشش سعید نفسی، تهران: انتشارات کتابفروشی ابن سینا.
• فردوسی، ابوالقاسم، (1970م)، شاهنامه، (متن انتقادی تحت نظر برتلس)، جلد هشتم، مسکو: انستیتوی خاورشناسی و آکادمی علوم اتّحاد شوروی.
• محسنی، منوچهر، (1367)، مقدّمات جامعه شناسی، تهران: نشر دوران.
• منشی، نصرالله، (1386)، کلیله و دمنه، بر اساس نسخة مجتبی مینوی، شرح دکتر خیرالله محمودی، شیراز: مرکز نشر دانشگاه شیراز.
• ________، (1391)، کلیله و دمنه، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، تهران: امیرکبیر.

 

ب- مجلاّت و انتشارات

• بابایی­فرد، اسدلله؛ حیدریان، امین، (1394)، «بررسی تأثیر سرمایة فرهنگی بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان»، مجلّة علوم اجتماعی دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال دوازدهم، شمارة 1، صص: 117-142.
• پیرنجم­الدّین، حسین و شهبازی، شیما، (1390)، «پیر بوردیو و نقد ادیی، نامة نقد» (مجموعة مقالات نخستین همایش ملّی نظریّه و نقد ادبی در ایران) به کوشش محمود فتوحی، تهران: خانه کتاب.
• توسلی، غلام عبّاس، (1383)، «تحلیلی از اندیشة پیر بوردیو دربارة فضای منازعه­آمیز اجتماعی و نقش جامعه شناسی»، نامة علوم اجتماعی، شمارة23، صص: 25-1.
• جانعلیزاده چوب بستی، حیدر؛خوشفر، غلامرضا؛سپهر، مهدی، (1389)، «در جستجوی سنجش سرمایة فرهنگی»، فصلنامة مطالعات فرهنگی و رسانه، شمارة 20، صص: 217-238.
• جلیلیان، شهرام و نجم­الدّین، گیلانی، (1396)، «خسرو انوشیروان و شکوفایی فرهنگ و تمدّن ایران در دورة ساسانیان»، مجلّة مطالعات ایرانی، سال شانزدهم، شمارة 31، صص: 21-34.
• چوپانیان، جواد، (1392)، «شناخت بهتر برزویة طبیب بر اساس کلیله و دمنه»، پژوهش‌های علوم تاریخی، دورة 6، شمارة 1، صص:33-52.
• حدادیان، سمیّه؛حیدری، علی؛ صحرائی، قاسم، (1397)، «تحلیل کهن الگوی پیرخردمند در کلیله و دمنه»، نثر پژوهی ادب فارسی، شمارة 43، صص: 45-62.
• راد، فیروز؛ امین مظفری، فاروق و فتاح سلمانزاده مظلومی. (1390). «بررسی رابطة سرمایة فرهنگی با هوش فرهنگی مدیران دبیرستان‌های تبریز»، مجلّة مطالعات جامعه­شناسی، سال چهارم، شماره سیزدهم، صص: 111-133.
• رضایی، محمّد و تشویق، فاطمه، (1392)، «بازخوانی سنجه­های سرمایة فرهنگی»، مجلّة مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دورة 2، شمارة 1، صص9-35.
• سلمانی، مهدی؛مجلّی­زاده، امین، (1395)، «کتابشناسی کلیله و دمنه در زبان فارسی»، شمارة 157، صص: 109-122.
• شارع­پور، محمود و خوش­فر، غلامرضا، (1381)، «رابطة سرمایة فرهنگی با هویّت جوانان (مطالعة موردی: شهر تهران)»، نامة علوم اجتماعی، شمارة 2، صص: 133-147.
• شیبانی اقدم، اشرف؛محسنی‌پور کلهرودی، زهرابیگم، (1394)، «تحلیل سبک‌شناسی عبارت‌های فعلی کلیله و دمنه با رویکرد کاربردگرا»، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک شناسی، شمارة 22، صص: 163-188.
• شیخ لووند، فاطمه؛مستعلی‌زاد، تهمینه، (1395)، «بررسی اخلاق مدیریّتی در کلیله و دمنه»، پژوهشنامه ادبیّات تعلیمی، شمارة 32، صص: 135-160.
• طالبیان، یحیی؛امین، ندا، (1397)، «تعلیمات اخلاقی در گفتمان مسلّط کلیله و دمنه و کارکرد آن در اقبال این اثر در طول تاریخ»، شماره 37، صص: 1-30.
• طغیانی اسفرجانی، اسحاق، (1384)، «تأثیر متقابل ادبیّات و فرهنگ»، کیهان فرهنگی، شماره 227 و228، صص: 94 تا
• عاملی رضایی، مریم، (1396)، «تحلیل مناسبات قدرت و حقیقت از دیدگاه فوکو در داستان شیر و گاو کلیله و دمنه»،پژوهش­های ادبی، شمارة 58، صص: 81-104.
• غلامی، علی، (1393)، «فابل در کلیله و دمنه و مثنوی»، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره 109، صص: 14-17.
• غلامی­درگاهی، غلامرضا؛نظری‌فر، فاطمه؛ سلیمانی، خاطره، (1397)، «بررسی تطبیقی متن عربی کلیله‌ودمنه ابن مقفع با متن فارسی نصرالله منشی و داستان‌های بیدپای، مطالعه موردی باب حمامه‌المطوقه»، کارنامه ادب پارسی، شمارة 5 ‏، صص: 79 - 98.
• کاووسی، اسماعیل و خراسانی، زین السّادات، (1389)، «اندازه­گیری و مقایسة سرمایة فرهنگی در میان دانشجویان رشتة مدیریت دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات»، مجلة مدیریت فرهنگی، سال چهارم، شمارة هشتم، صص: 85-105.
• کارکنان­نصرآبادی، محمّد؛ جعفرپور، مرتضی و پروری آرانی، زینب، (1391)، «عوامل مؤثّر بر سرمایة فرهنگی در شهرستان­های کاشان و آران و بید گل»، نشریة مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شمارة 27، صص: 143 –
• محمودی، مریم، (1393)، «تشبیه برجسته­ترین ویژگی سبکی کلیله و دمنه»، مجلّهفنون ادبی ، شماره11، صص: 121-132.
• مدرّس­زاده، عبدالرّضا؛ خراسانی، محبوبه؛ نعنافروش، فاطمه، (1394)، «رویکرد نصرالله منشی به ادب تعلیمی در دورة سلجوقی»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، سال هفتم، شمارة بیست و ششم، صص: 61-82.
• مقدّسی­نیا، مهدی، (1397)، «تأثیر وابستگی گفتمانی مترجم بر ترجمه؛ مطالعة موردی ترجمة فارسی کلیله و دمنه»، پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیّات عربی، شمارة 19، صص: 33 - 56.
• منادی، مرتضی، (1386)، «سرمایة فرهنگی و فضای فرهنگی خانواده­ها»، فصلنامة خانواده و پژوهش، سال اوّل، شمارة 1، صص: 1-35
• نرماشیری، اسماعیل، (1397)، «خوانش تحلیلی گفتمان «شاه‌زاده و یاران او» در کلیله و دمنه بر پایه‌ نشانه ـ معناشناسی»،زبان و ادبیات فارسی، شماره 85 ، صص: 211 -229.
• نظری چروده، معصومه؛آذر، امیر اسماعیل؛طهماسبی، فرهاد، (1397)، «روایت‌شناسی حکایت‌های کلیله و دمنه در سطح داستان با تکیه بر حکایت پادشاه و برهمنان»، فنون ادبی، شمارة 22، صص: 1-16. 
• Storberg, Jula. ( 2002). “The Evolution of Capital Theory”. A Critque of a Theory of Social Capital and Implications For HRD, Human Resource Development Review; 1; 468.
• Anheier .H & Gerhards. J & F .(1995). “Forms of capital and Social Structure in Cultural Fields,Examininig Bourdieu Social Topography”. American Journal of Sociology, vo:100, NO:4.pp. 859-903.
• Bourdieu, P. (1997), "The Forms of Capital", In Education: Culture, Economy, and Society, edited by Halsey et al. Oxford: Oxford University Press.
• Andersen,  IG, Jæger, MM .(2013). "Cultural Capital in Context:Heterogeneous Returns to Cultural Capital across Schooling", The DanishNational Centre For Social Research, Copenhagen; Department Of Sociology,University Of Copenhagen, Denmark.vo: 50. pp. 177-188.
• Aschaffenburg, Karen, Mass, Ineke .(1997). "Cultural and Educational Careers,Thedynamics of social reproduction", American sociological review, VO: 62,No: 4.