بررسی نیروهای اهریمنی در اساطیر ایران باستان و بازتاب آن در ویس و رامین

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 18، شماره 51، خرداد 1400، صفحه 161-180   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

معصومه نظری^{* 1}؛ ایوب کوشان²

¹دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی و مدرّس مؤسسه غیر انتفاعی سراج تبریز، ایران.

²گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

چکیده

چکیده
باور به دوگانگی و تقابل نیروهای خیر و شرّ در طبیعت، در وجود انسان و در نیروهای متعارض موجود در جهان را تقریباً در اساطیر تمام اقوام از جمله اقوام هند و اروپایی و آریایی کهن، می‌توان دید. در آیین زردشت، اهورامزدا در رأس نیروهای خیر و نیکی، و اهریمن در رأس تمام نیروهای بدی قرار دارد. باور به این دوگانگی در آثار حماسی- اساطیری، نشانگر باور انسان اساطیری بر تقسیم جهان به دو عرصۀ نیک و بد است. در این پژوهش سعی شده است تا نیروهای اهریمنی در اساطیر ایران باستان و بازتاب آن در ویس و رامین مورد بررسی قرار گیرد و به این سؤال پاسخ داده شود که آیا این موجودات نشانی از موجودات اهریمنی مطرح در اوستا دارند و آیا خویشکاری اسطوره‌ای خود را حفظ کرد‌ه‌اند؟ روش کار، توصیفی- تحلیلی است. از نتایج به دست آمده می‌توان گفت که موجودات اهریمنی در ویس و رامین با دیوان سترگ موجود در اوستا و متون پهلوی قابل تطبیق است و گاه موجوداتی واقعی هستند که با تصویری عینی و آشکار در دنیای اساطیری توانایی‌های فرا طبیعی دارند. در این داستان علاوه بر وجود دیوان مطرح در فرهنگ ایران باستان دربارۀ دو دیوِ مهر و تباهی نیز سخن رفته است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: آیین زرتشت؛ اوستا؛ اهریمن؛ دیو؛ پری؛ ویس و رامین

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد 99.pdf

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

• آموزگار، ژاله، (1374)، تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.

2- اسعدگرگانی، فخرالدّین، (1337)، ویس و رامین، تصحیح محمّدجعفر محجوب، تهران: بنگاه اندیشه.

• ـــــــــــــــــــــ، (1377)، ویس و رامین، تصحیح محمّد روشن، تهران: صدای معاصر.
• اوشیدری، جهانگیر، (1371)، دانشنامه مزدیسنا، تهران: مرکز.
• باقری، مهری، (1376)، دین‌های ایرانی پیش از اسلام، تبریز: نشر دانشگاه تبریز.
• بلک، جرمی. آنتونی گرین، (1383)، فرهنگنامه خدایان، دیوان و نمادهای بین النهرین باستان، ترجمة پیمان متین، تهران: امیرکبیر.
• بویس، مری، (1374)، تاریخ کیش زرتشت، ترجمة همایون صنعتی‌زاده، تهران: توس.
• بهار، مهرداد، (1373)، جستاری چند در فرهنگ ایران، تهران: فکر روز.
• _______، (1381)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه.
• پور داود، ابراهیم، (1356)، یشت‌ها، جلد اوّل، تهران: نشر دانشگاه تهران.
• دادگی، فرنبغ، (1369)، بندهش، ترجمة مهرداد بهار، تهران: توس.
• دوشن گیمن، ژاک، (1385)، دین ایران باستان، ترجمة رؤیا منجم، تهران: علم.
• سرکاراتی، بهمن، (1393)، سایه‌های شکار شده، تهران: طهوری.
• شمیسا، سیروس، (1377)، فرهنگ اشارات ادبیّات فارسی، تهران: فردوسی.
• صفاری، نسترن، (1383)، موجودات اهریمنی در شاهنامه فردوسی، کرج: جام گل.
• قلی‌زاده، خسرو، (1387)، فرهنگ اساطیر ایرانی، تهران: کتاب پارسه.
• کریستن سن، آرتور، (1355)، آفرینش زیانکار در روایات ایرانی، ترجمة احمد طباطبایی، تبریز: نشر دانشگاه تبریز.
• ___________ ، (1345)، مزداپرستی در ایران قدیم، ترجمة ذبیح‌الله صفا، تهران: نشر دانشگاه تهران.
• هدایت، صادق، (1334)، نوشته‌های پراکنده، تهران: امیرکبیر.
• مینوی خرد، (1354)، ترجمة احمد تفضّلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
• یاحقّی، محمّدجعفر، (1369)، فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی، تهران: سروش.