ارائه مدلی جهت ارتقاء کیفیت زندگی معلمان (موردمطالعه: معلمان ابتدایی استان سیستان و بلوچستان)

فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی

دوره 15، شماره 4 - شماره پیاپی 58، اسفند 1400، صفحه 25-59   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی (کیفی)

نویسندگان

حسین دامنی¹؛ اختر جمالی^{* 2}؛ پریوش جعفری³؛ افسانه زمانی مقدم³

¹دانش‌آموخته‌ی دکتری مدیریت آموزشی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²استادیار گروه پزشکی اجتماعی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران، ایران.

³دانشیار مدیریت آموزشی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

این پژوهش باهدف ارائه مدلی برای ارتقاء کیفیت زندگی معلمان ابتدایی استان سیستان و بلوچستان انجام گرفت. در پژوهش حاضر از رویکرد کیفی و مدل پارادایمی اشتراوس و کوربین استفاده شد. مشارکت‌کنندگان این پژوهش را 18 نفر از معلمان خبره و مطلعان کلیدی تشکیل دادند که بر اساس اصل اشباع نظری و با روش نمونه‌گیری هدفمند و نظری انتخاب ‌شده‌اند. جمع‌آوری داده‌ها از طریق مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و تحلیل داده‌ها از طریق کدگذاری باز، محوری و انتخابی و با استفاده از نرم‌افزار Maxqda18 صورت گرفته است. برای بررسی روایی و پایایی کیفی، از روش «بررسی توسط اعضاء»، «سه سویه نگری منابع»، «بررسی همکار»، «بازنگری ناظران» و «پایایی بین دو کُدگذار» استفاده شد. نتایج پژوهش حاضر نشان‌دهنده 11 مقوله اصلی، 36 مقوله فرعی و 253 زیرمقوله می‌باشد که در قالب مدل پارادایمی حول پدیده‌ی محوری (کیفیت زندگی)، شامل شرایط علّى (تأمین نیازها)، عوامل زمینه‌ای (عوامل فردی/ عوامل خانوادگی/ عوامل سازمانی-شغلی)، شرایط مداخله‌گر (عوامل برون سازمان)، راهبردها (اقدامات فردی و خانوادگی/ تمرکززدایی در آموزش‌وپرورش/ اقدامات سازمانی و مدیریتی) و پیامدها در سطح (فردی و خانوادگی/ شغلی-سازمانی) قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

کیفیت زندگی؛ معلمان ابتدایی؛ نظریه داده بنیاد؛ مدل

مراجع

ایلانلو، حسین. دلاور، علی. شریعتمدار، آسیه. احمدی، صدیقه. (1399). اثربخشی آموزش رویکرد وجودی بر کیفیت زندگی و رضایت شغلی معلمان. آموزش پژوهی. 6(22): 1-13.

الهی فر، حسن. قمری، محمد. زهراکار، کیانوش. (1398). مقایسه اثربخشی آموزش رویکرد مبتنی بر بهبود کیفیت زندگی و درمان پذیرش و تعهد بر افزایش شادکامی معلم‌های زن. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، 13(1):141-162.

بیداریان، شبنم. (1393). ارائه مدلی برای ارتقاء کیفیت زندگی اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، رساله دکتری، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد علوم و تحقیقات.

حاجی، حسین. خادم مسجدی، حمید. (1399). رابطة احساس انسجام روانی، تمایزیافتگی و شادکامی با کیفیت زندگی معلمان زن مقطع متوسطه شهرستان دزفول، مجله پژوهش در هنر و علوم انسانی، 33 (2): 45 – 52.

حسینی‌امین، سیده‌نرگس. سیدمیرزایی، سید‌محمد. ادریسی، افسانه. (1396). عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر کیفیت زندگی شهروندان تهرانی، رفاه اجتماعی، 17(66): 223–253.

دامنی، حسین. جمالی، اختر. جعفری، پریوش. زمانی مقدم، افسانه. (1400). عوامل سازمانی- شغلی مؤثر بر کیفیت زندگی معلمان ابتدایی استان سیستان و بلوچستان: یک پژوهش کیفی. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 12(2): 164-151.

درویش، عصمت. (1391). میزان سهم اثر کیفیت زندگی و امید به زندگی بر شادکامی معلمان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.

رستمی، حسین. احمدیان، حمزه. هاشمی‌نصرت‌آباد، تورج. مرادی، امید. (1397). نقش واسطه‌ای خودکارآمدی در رابطۀ بین حمایت اجتماعی و کیفیت زندگی کارکنان انتظامی، آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت ایران، 6(2):189–199.

شعبانی بهار، غلامرضا. فراهانی، ابوالفضل. لطیفی، حمیده. (1391). تعیین رابطه بین اعتیاد به کار و کیفیت زندگی دبیران زن تربیت‌بدنی شهر کرمانشاه: با تأکید بر مدل مفهومی وار و شربورن، پژوهش­های کاربردی در مدیریت ورزشی، 1(1): 49-58.

شفیعی، شهره. دلفاردی، مهسا. بهره‌مند، سام. سیدی، فاطمه. (1399). بررسی وضعیت سلامت عمومی و کیفیت زندگی معلمان دبستان‌های شهرستان جیرفت، مجله دانشگاه علوم پزشکی جیرفت، ۷ (۴): ۴۸۹-497.

عادل، حبیب. طاهری، فاطمه. جمالی قراخانلو، یاور. ستارپور ایرانقی، فریبا. (1399). نقش پیش‌بینی کنندگی انگیزش-‌ پیشرفت، سرمایه‌ روان‌شناختی و فعالیت‌ بدنی در کیفیت ‌زندگی ‌کاری معلمان مدارس استثنایی استان مرکزی، طب توان‌بخشی، 9(1): 25-36.

عیدی، حسین. (1397). ارتباط ابعاد سرمایۀ اجتماعی با کیفیت زندگی معلمان تربیت‌بدنی شهر کرمانشاه، پژوهشنامه مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی، 14(28): 85-91.

فراستخواه، مقصود. (1398). روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تأکید بر "نظریه‌ی برپایه" (گراندد تئوری GTM). تهران: آگاه.

فلیک، اووه. (1394). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمه‌ی هادی جلیلی. تهران: نشر نی.

قاسمی، سید رامین. رجبی‌گیلان، نادر. رشادت، سهیلا. احمدیان، محمد. (1393). سنجش رابطه‌ رضایت شغلی با کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در معلمان شهر گیلان غرب در سال ۱۳۹۲، مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان،۱۳ (۱):۱۳-۲۶.

کرامتی، راضیه. تنهای رشوانلو، فرهاد. کیمیایی، سید علی. دل پسند، رضا. (1398). تحلیل کانونی رابطه سلامت سازمانی مدرسه با کیفیت زندگی معلمان ابتدایی، رویش روان‌شناسی، ۸ (۱۱): ۱۳۳-۱۴۰

لعلی، محمد. خوارزمی، امیدعلی. (1398). بررسی رابطه بین کیفیت زندگی و عملکرد سازمانی معلمان و کادر آموزشی مدارس با استفاده از معادلات ساختاری (مطالعه موردی شهر چناران)، برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 11(39): 83-109.

محبوب‌زاده، میلاد. (1396). تعیین شاخصه‌های کیفیت زندگی در ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.

‏محمدی، محمد. دشتی چاهگاهی صفیه. (1399). بررسی تأثیر سرمایه روان‌شناختی بر کیفیت زندگی معلمان شهرستان لردگان، رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 4(48): 106-113.

مرادی، متین. (1398). بررسی کیفی عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی زوج مشاوران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد،دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.

نیک‌پی، ایرج. رسولی، سمانه. (1394). بررسی رابطه اخلاق حرفه‌ای و رضایت از سیستم جبران خدمات بر کیفیت زندگی مدیران مدارس مقطع ابتدایی شهر خرم‌آباد، فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، 9(2):97-118.

هاشمی، فاطمه. (1396). پیش‌بینی کیفیت زندگی بر اساس جهت‌گیری مذهبی و تاب‌آوری معلمان دوره ابتدایی منطقه‌ی آباده طشک، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد مرودشت.

Anastasiadou, s. D., & douma, s. T. (2014). A structural equation model of factors affecting medicine profession burnout. Procedia-social and behavioral sciences, 159: 387-390.

Corbin, J., & Strauss, A. (2014). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage publications.

Creswell, J. (2012). Grounded theory designs. educational Research Y Planning, Conducting and evaluating Quantitative and Qualitative Research.

Danilewitz, j. R. (2017). Quality of life and sources of stress in teachers: a canadian perspective.

Demirel, H. (2014). An investigation of the relationship between job and life satisfaction among teachers. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116: 4925-4931.

Gumus, H., & Isik, O. (2018). The Relationship of Physical Activity Level, Leisure Motivation and Quality of Life in Candidate Teachers. International Journal of Progressive Education, 14(5): 22-32.

Ignat, A. A., & Clipa, O. (2012). Teachers’ satisfaction with life, job satisfaction and their emotional intelligence. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 33: 498–502.

Ingersoll, r. M. (2001). Teacher turnover and teacher shortages: an organizational analysis. American educational research journal, 38(3): 499-534.

Johnsrud, l.k. Surla, j.m (2002). Quality of faculty work life the university of hawaii. Office of the vice president of planning and policy.

Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1994). Competing Paradigms in Qualitative Research. American Journal of Evaluation, 15(2): 179–192.

Lizana, P. A., Vega-Fernadez, G., Gomez-Bruton, A., Leyton, B., & Lera, L. (2021). Impact of the COVID-19 Pandemic on Teacher Quality of Life: A Longitudinal Study from before and during the Health Crisis. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(7): 3764.

Phyo, A. Z. Z., Freak-Poli, R., Craig, H., Gasevic, D., Stocks, N. P., Gonzalez-Chica, D. A., & Ryan, J. (2020). Quality of life and mortality in the general population: a systematic review and meta-analysis. BMC public health, 20(1): 1596.

Silva, J. P. D., & Fischer, F. M. (2020). Understudied school teachers’ work/life balance and everyday life typologies. Chronobiology International, 37(9-10): 1513-1515.

Stamps, P. L. (1998). Nurses and work satisfaction: An index for measurement. AJN The American Journal of Nursing, 98(3), 16KK-16LL.

Weber, m. Harzer, c. Huebner, e. S. & hills, k. J. (2015). Measures of life satisfaction across the lifespan. In measures of personality and social psychological constructs (pp. 101-130). Academic press.

Won, S. D., & Chang, E. J. (2020). The relationship between school violence-related stress and quality of life in school teachers through coping self-efficacy and job satisfaction. School Mental Health, 12(1): 136-144.

Yamaguchi, i. (2013). A japan–us cross-cultural study of relationships among team autonomy, organizational social capital, job satisfaction, and organizational commitment. International journal of intercultural relations, 37(1): 58-71.

Yuh, J., & Choi, S. (2017). Sources of social support, job satisfaction, and quality of life among childcare teachers. The Social Science Journal, 54(4): 450-457.