تبیین فرایند پایش توازن کالبدی در مدل نوسازی متوازن بافت‎های فرسوده‎ی شهری با استفاده از روش سیستم داینامیک (نمونه موردی: بافت فرسوده مرکزی شهر زنجان)

آمایش محیط

دوره 14، شماره 55، اسفند 1400، صفحه 35-60   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

علی اوصانلو¹؛ علیرضا عندلیب^{* 2}؛ شیرین طغیانی¹

¹(گروه شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)

²(دانشیار گروه شهرسازی واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران)

چکیده

 
امروزه در بهبود محیط زیست شهری همچون نوسازی بافت‎های فرسوده ضرورت بهره‌برداری از آموزه‎ها و تجارب گذشته با استفاده از مدل‎ها، به ویژه مدلی مفهومی که از نظریه‌ای بومی استفاده کرده و با شرایط زمینه‌ای کشور ما سازگاری داشته باشد، ضروریست. لذا این پژوهش چارچوب خود را بر مبنای فرایندی نوین برای دستیابی به تغییرات مثبت در نوسازی بافت‎های فرسوده قرار داده است. در این مقاله ابتدا نظریه "نوسازی متوازن بافت‎های فرسوده شهری" تبیین گشته و از آن در نمونه موردی(بافت فرسوده مرکزی شهر زنجان) استفاده می‌شود. نتایج حاصل شده از گام نخست، برای استفاده در "مدل‌سازی داینامیکی سیستم بافت فرسوده" مورد استفاده قرار می‌گیرد. متغیر‎های پژوهش که برای استفاده در مدل‌سازی استفاده می‌شوند، شامل تعداد فراوان شاخص‎ها، مؤلفه‎ها و عناصر کالبدی بافت فرسوده شهری می‌باشند که از منابع معتبر نظری و مطالعات میدانی و پرسشنامه و نیز استفاده از نظر نخبگان به روش دلفی، به دست می‌آیند و در نهایت با استفاده از روش تحلیل عاملی، به شاخص‎های مهم و تأثیرگذار کاهش می‌یابند. پژوهش حاضر از حیث هدف، کاربردی و از حیث روش، پیمایشی محسوب می‌شود. جامعه آماری این پژوهش ساکنین و استفاده کنندگان از بافت فرسوده مرکزی شهر زنجان می‌باشند که 375 نفر از شهروندان به عنوان جامعه نمونه به صورت نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. نتایج این پژوهش در "مدل نوسازی متوازن" نشان می‌دهد که بافت فرسوده مرکزی زنجان، در بعد کالبدی، از توازن خارج گشته و اولویت‎های اقدام برای به توازن رسانیدن بافت را مشخص می‌نمایند. خروجی "مدل سیستم داینامیک نرم‌افزار ونسیم" نیز از رو به نامتوازن بودن سیستم بافت فرسوده در آینده حکایت دارد. همچنین مدل‎های سیستم داینامیک، صحت نتایج نظریه متوازن را تأیید می‌کند.

کلیدواژه‌ها

بافت فرسوده؛ سیستم داینامیک؛ نوسازی متوازن؛ زنجان

مراجع

 

1. بهزادفر، م. 1391. بافت‌شناسی بافت کالبد تاریخی شهر یزد با نگرش سیستمی. مجلۀ مدیریت شهری. 29، 1-48.
2. پرهیزکار، الف. اسماعیل زاده، ح.1392. رویکرد سیستمی در جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. آموزش جغرافیا، سال نوزدهم، 40-48.
3. تقی زاده، م. 1380. رویکرد سیستمی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه ای. فصلنامه مدیریت شهری. شماره 7.
4. حبیب، ف. مقصودی، م. 1381. مرمت شهری. تهران. دانشگاه تهران.
5. رفیعیان، م. زاهد، ن. 1397. تحلیل فضایی تله‎های فقر و محرومیت شهری در شهر قم. فصلنامه آمایش محیط. شماره 54.
6. رهنما، م. 1388. برنامه ریزی مناطق مرکزی شهرها. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
7. شکوئی، ح. 1374. دیدگاههای نو در جغرافیای شهری. جلد اول. سمت، چاپ دوم.
8. عطایی، س. 1391. تحلیل سیستمی تغییر نقش عملکردی مناطق شهری نمونه موردی منطقه 11 شهرداری تهران. پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته شهرسازی، دانشگاه شیراز. 345 صفحه.
9. عندلیب، ع. 1395. نظریه نوسازی متوازن بافت‎های فرسوده شهری. تهران. انتشارات دانشگاه علوم تحقیقات. 214 صفحه.
10. عندلیب، ع. 1396. اصول نوسازی متوازن بافت‎های فرسوده شهری. باغ نظر. سال چهاردهم. شماره 48. صص 5-16.
11. عندلیب، ع. 1397. کاربستهای مدل مفهومی نوسازی متوازن بافت‎های فرسوده شهری، باغ نظر. سال پانزدهم. شماره 65.ص 67-82.
12. آرمانشهر، مهندسین مشاور. 1388. طرح بهسازی و نوسازی بافت‎های فرسوده شهر زنجان. سطح 1 تا 4.
13. مختاری، الف. 1394. مدلسازی مدیریت مطلوب فضای سبز در شهر مشهد به روش سیستمی و با تأکید بر نظریه شهر اکولوژیک. مشهد. انتشارات دانشگاه فردوسی.
14. مریدسادات، پ. محمدیان، س. 1397. مشارکت در بهسازی و نوسازی بافت‎های فرسوده شهری مطالعه موردی محله خیرآباد شهر بیرجند). فصلنامه آمایش محیط. شماره 42. ص 140.
15. .مشایخی، ع. 1388. جزوۀ راهنمای مدلسازی درس تحلیل دینامیکی سیستمها. دانشگاه صنعتی شریف، دانشکده مدیریت.
16. مشکینی، الف .سجادی، ژ. 1386. تحلیل اجتماعی-فضایی بافتهای فرسوده شهری در راستای احیاء و پیشگیری از فرسودگی بیشتر(مطالعه موردی محله دباغهای زنجان). نشریه علوم جغرافیایی. شماره 10. ص3-17.
17. مشکینی، الف. حسین پور، م. خدایی، س. 1399. تحلیلی از نقش سرمایه اجتماعی در شکل‌گیری حکمروایی خوب شهری (مطالعه موردی شهر اردبیل). فصلنامه آمایش محیط. شماره 51. زمستان 1399.
18. مظفری، م. 1378. پژوهشی در فرایند طراحی و تحلیل دینامیکهای سیستم، پایان نامه ارشد برنامه‌ریزی سیستم‎های اقتصادی، به راهنمایی علی اکبر عرب مازار. دانشگاه شهید بهشتی.
19. مینجرز، ج. 1381. تحقق تفکر سیستمی، دانش و کنش در علم مدیریت. انتشارات سمت. 212 صفحه.
20. نادری خورشیدی، ع. درویش زاده، ف. حاجی علی اکبری، ک. 1389. طراحی نظام برون سپاری نوسازی بافت‎های فرسوده شهر تهران. فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری. 7، 23-33.
21. Batty, M. & Torrens, P. M. ,2000. Modeling Complexity: The limits to Prediction, In The Advanced Spatial Analysis (CASA), Working paper series. 36.
22. Benenson, I. Aronovich, S. Noam, S. 2001, OBEUS: Object-Based Environment for Urban Simulation, In Proceedings of the 6th international conference on GeoComputation, University of Queensland, Brisbane, Australia.
23. David, Hindi. L. Nightingale, Deborah J. Rhodes, Donna H. 2008, Enabling systems thinking to accelerate the development of senior systems engineers. MIT Sociotechnical System Research Center. 11, 1-14.
24. Forrester, J. W. 1961, Industrial Dynamics. Productivity Press. Cambridge.
25. Glomsacer, k. 2012, Systems Thinking and Sustainable Urban Development, Master thesis School of Economics and Business. Norwegian University of Life Siences.
26. Landry, C. 1995, The Art of Regeneration Urban Renewal Through Cultural Activity. Demos Press. 170.
27. Milstein, B. 2008, Hygeia’s constellation: navigating health futures in a dynamic and democratic world. Atlanta, GA: Syndemics Prevention Network. Centers for Disease Control and Prevention. April 15.
28. Taylor, Robert A. 2008, Origin of System Dynamics: Jay W. Forrester and the History of System Dynamics. U.S. Department of Energy's Introduction to System Dynamics. Retrieved 23 October.
29. Hillier, B. & Vaughan, L. 2007, The city as one thing. Progress in Planning. 67, 205-230.