تدوین برنامه‌ریزی استراتژیک فضای شهری با رویکرد توسعه پایدار شهری نمونه موردی: بندر بوشهر

آمایش محیط

دوره 14، شماره 55، اسفند 1400، صفحه 101-124   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

هاجر جهانشاهی^{* 1}؛ حمیدرضا وارثی²

¹(دانشجوی دکتری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران)

²(استاد گروه جغرافیا ، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران)

چکیده

رشد سریع جمعیت و به موازات آن افزایش مشکلات و ناهنجاری­های کالبدی و غیرکالبدی در شهرهای امروزه به همراه ناکارآمدی طرح­های توسعه شهری سنتی جهت بر طرف نمودن این مشکلات، سبب گردیده که برنامه­ریزان به دنبال ارائه رویکردهای نوین در برنامه­ریزی شهری باشند. از جمله رویکردهای نوین، برنامه­ریزی استراتژیک شهری می­باشد. پژوهش پیش رو به بررسی شاخص­های گوناگون توسعه شهری با رویکرد برنامه­ریزی استراتژیک در بندر بوشهر جهت شناسایی استراتژی­های مناسب توسعه شهری در راستای توسعه پایدار می­پردازد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر نوع روش تحقیق توصیفی-تحلیل می­باشد. روش گردآوری اطلاعات و داده­های آن کتابخانه­ای و میدانی می‌باشد. روش پیمایشی از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه از 30 تن از کارشناسان و متخصصان حوزه برنامه­ریزی شهری است. در نهایت از تکنیک سوات (SWOT) جهت بررسی استراتژی­های توسعه شهری و از تکنیک ماتریس کمّی برنامه‌ریزی استراتژیک (QSPM) جهت اولویت­بندی استراتژی­های توسعه شهری مورد استفاده قرار گرفت. یافته­های پژوهش نشان می­دهد نمره نهایی عوامل داخلی 839/2 و نمره نهایی عوامل خارجی 895/2 است که در میان چهار موقعیت تهاجمی، محافظه­کارانه، تدافعی و رقابتی، این شاخص­ها در موقعیت رقابتی قرار دارند. در نهایت با استفاده از مدل تکنیک ماتریس کمّی برنامه‌ریزی تعداد 9 استراتژی جهت توسعه شهر بوشهر پیشنهاد و رتبه­بندی شدند این استراتژی­ها عبارتند از؛ مدیریت یکپارچه، راهبرد رشد هوشمند، بازیافت زمین­های بایر و اراضی نظامی، ساماندهی بافت­های فرسوده، بالا بردن خدمات شهری، بهره­گیری از قابلیت­های توریسم خارجی، بهره‌گیری از رویکرد انتقال حق توسعه، کاهش دخالت و دست­کاری بی­برنامه در اکوسیستم دریا، افزایش مشارکت شهروندان.

کلیدواژه‌ها

برنامه‌ریزی؛ استراتژی توسعه شهری؛ برنامه‌ریزی استراتژیک؛ بندر بوشهر

مراجع

 

• اسماعیل زاده، ح، اسماعیل زاده، ی، 1394. انتخاب استراتژی بهینه توسعه گردشگری با استفاده از مدل راهبردی SWOT (مطالعه مورد: شهر مراغه)، مجله آمایش محیط، 1394، 149-172.
• تقوایی، مسعود، نادری، بهنام، دهقانی، یداله، 1385، تحلیلی بر برنامه­ریزی استراتژی توسعه شهری، نشریه انجمن راه و ساختمان ایران بنا، شماره ص 29-30.
• پیرز، جان، ای، ریچارد، بی، رابینسون ،1383، مدیریت راهبردی (برنامه­ریزی، اجرا و کنترل)، انتشارات سمت، تهران.
• حسینی سیاه گلی، م، قدمی، م. (1395). تحلیلی بر مؤلفه­های گرایش به رویکرد استراتژیک در فرآیند برنامه­ریزی شهری در ایران، جغرافیا و پایداری محیط، شماره 18، بهار 1395، صفحات 81-95.
• راهنمای بین­المللی برنامه­ریزی شهری و سرزمینی، 1394، unhabitat.org.ir.
• رضایی، م، خاوریان گرمسیر،ا، چراغی، ر. (1394). برنامه­ریزی راهبردهای فضایی شهرهای شهرهای کوچک اندام با استفاده از مدل META-SWOT (مطالعه موردی: شهر تفت)، پژوهش­های جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دوره 3، شماره 4، زمستان 1394، صفحات467-486.
• زیاری، ک، مهدنژاد، ح، پرهیز، ف. (1388). مبانی و تکنیک‎های برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه بین المللی چابهار، چابهار.
• سرشماری عمومی نفوس و مسکن، مرکز آمار ایران 1335 تا 1395.
• شکوهی، م، اسکندری ثانی، م، محمدآبادی، ج. (1395). برنامه­ریزی استراتژیک توسعه شهر بیرجند بر اساس رویکرد راهبرد توسعه شهر با مدل SWOT و QSPM، فصلنامخ علمی ترویجی مطالعات فرهنگی-اجتماعی خراسان، سال 11، شماره 1، پاییز 1395، صفحات 105-125.
• شماعی، ع، عبدالهی، ا، یوسفی فشکی، م. (1393). تحلیلی بر برنامه­ریزی توسعه شهر سردشت با رویکرد استراتژیک توسعه شهری، چشم انداز جغرافیایی در مطالعات انسانی، سال نهم، شماره 27، تابستان 1393، صفحات 35-51.
• صابری، ح، ضرابی، ا، محمدی، ج. (1391). اولویت­بندی استراتژی­های توسعه شهر با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP (مطالعه موردی: کلان­شهر اصفهان)، فصلنامه علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره­ی 39، پاییز 1391، صفحات 59-75.
• 12- صرافی، م .1381. از حاشیه­نشینی تا متن شهرنشینی، فصلنامه هفت شهر، سال سوم، شماره 8، تهران، انتشارات شرکت عمران و بهسازی شهری ایران.
• 13- عباسی، م، شاکرمی، ن، ملک، ر. 1397. برنامه­ریزی راهبردی توسعه گردشگری شهری، نمونه مورد مطالعه: شهر خرم آباد، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال هشتم، تابستان 1397، 155- 168.
• کشاورز، م، قدیری معصوم، م، عیاشی، ا، سرپرست، ح، 1395. تحلیل راهبردهای توسعه گردشگری پایدار بر اساس مدل "ماتریس داخلی-خارجی" و تحلیل استراتژیک سوات مطالعه موردی: شهرستان خرم آباد، مجله فضای جغرافیایی، 21-46.
• گلوردزاده، رضا، سهامی، حبیب اله، پورموسوی، سید موسی، 1397، برنامه­ریزی راهبردی بافت­های فرسوده شهری از منظر پدافند غیرعامل مورد مطالعه: شهر یزد، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال هشتم، بهار 1397، 201-216.
• محمودی، ف، یوسف­نژاد، ع، محمدپور، م. راهنمای تدوین برنامه­های استراتژیک برای شهرها (چاپ اول)، تهران، انتشارات سازمان شهرداری­ها و دهیاری­ههای کشور.
• مهدیزاده، ج. برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه ایران)، وزارت مسکن و شهرسازی، شرکت طرح و نشر پیام سیما، تهران.
• مهندسین مشاور شهر و برنامه. طرح تجدید نظر در طرح جامع شهر بوشهر با رویکرد راهبردی.
• هاروی، د. 1376. عدالت اجتماعی و شهر، مترجمان فرخ حسامیان، محمدرضا حایری و بهروز منادی­زاده، انتشارات شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری.
• هریسون، ج، کارون، ج. مدیریت استراتژیک، ترجمه بهروز قاسمی، انتشارات هیات، تهران.
• نیک پور، ع، رزقی رمی، ف. 1398. بررسی و تحلیل شاخص­های توسعه شهری بر اساس مدل­های تصمیم­گیری چندمعیاره مورد مطالعه: شهر بابل، فصل نامه آمایش محیط،41-62.
• Arnstein, S.1969. A Ladder of Citizen Participation. Journal of American Institute of Planners 35.89.
• Bertolini, L. 2010. Sustainable urban mobility, an Evolutionary approach, European Spatial Research Policy 1, 109-126.
• 24-Brener,g. (2014). Planning and Development Strategy, London and New York Cities.
• Cities Alliance. 2006b. Guide to Development Strategies: Improving Urban Performance Washington D.C: The Cities Alliance.
• 26-Dyson, R. G., (2004), “Strategic Development and SWOT analysis at the University of Waewick”, European Journal of Operatinal Research, 152: 531-540.
• Pieterse, Edgar .2008. City Futures Confronting the Crisis of Urban Development, South Africa, First Published