رابطه‌ی احساس تعلق به شهر و مشارکت اجتماعی در مدیریت شهری

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 4، دوره 11، شماره 40، آذر 1400، صفحه 95-123   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/uss.2021.689296

نویسنده

علی فیض اللهی^*

استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه ایلام

چکیده

احساس تعلق به شهر نشانگر وجود ذهنیت مثبت افراد نسبت به محل سکونت و سایر شهروندان است و تداوم تعلق به شهر لاجرم شکلی از تعهد را برای شهروندان نسبت به محیط اجتماعی پیرامون در بر دارد. مشارکت در حیات اجتماعی شهر همواره موضوع مهمی در حوزه‌ی جامعه‌شناسی شهری بوده است. لذا این مقاله در صدد است تا رابطه‌ی احساس تعلق به شهر و مشارکت اجتماعی شهروندان در مدیریت شهری را بررسی کند. چارچوب نظری پژوهش متشکل از متغیرهای برگرفته شده از نظریه‌های دورکیم، پارسونز، دیویس، آنتونسیچ، گیدنز و پاتنام است. لذا در یک مطالعه‌ی پیمایشی از بین جامعه‌ی آماری مشتمل بر 49309 خانوار ساکن شهر ایلام، با استفاده از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای و نهایتاً تصادفی ساده، نمونه‌ای شامل 334 نفر سرپرست خانوار را انتخاب نموده و با استفاده از پرسشنامه‌ای که اعتبار صوری آن به وسیله خبرگان مورد تایید قرار گرفته و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ، 78/. محاسبه شده‌است، داده‌های مورد نظر گردآوری و تحلیل شده‌اند. نتایج حاصل از پژوهش نشان دهنده‌ی متوسط بودن میزان متغیرهای مشارکت اجتماعی شهروندان (04/2)، مشارکت مدنی (۲)، روحیه‌ی مشارکتی (92/1)، اعتماد به مدیران (01/2) و نیز میزان احساس تعلق به شهر (46/2) است و لذا عوامل اجتماعی مذکور در مشارکت اجتماعی در مدیریت شهر مؤثر هستند و در آزمون معادلات ساختاری روابط این متغیرها با متغیر وابسته تایید شده‌است. به طور کلی نتایج بیانگر مشارکت اجتماعی متوسط شهروندان است ولیکن به دلیل مهاجرپذیری عمدتاً روستایی و درون استانی و ترکیب محله‌های شهری پتانسیل لازم جهت بهره‌مندی مدیریت شهری از ظرفیتهای مشارکتی شهروندان را دارد.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

احساس تعلق؛ مشارکت اجتماعی؛ مدیریت شهری؛ مشارکت مدنی؛ ایلام

مراجع

 

ابراهیم‌زاده، عیسی و فاطمی‌نژاد، خدیجه(1393). تحلیلی بر مشارکت شهروندی و مدیریت شهری در ‏شهرهای کوچک. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 5(16)، 38- 19. ‏

بوردیو، پیر (۱۳۹4). مسائل جامعه‌شناسی. ترجمه پیروز ایزدی، تهران، انتشارات نسل آفتاب. 

جمشیدیها، غلامرضا؛ پروایی هره دشت، شیوا؛ پیری، صدیقه؛ ادیب حاج باقری، ثریا (1393). بررسی نقش ‏احساس تعلق محله‌ای در افزایش مشارکت اجتماعی(قزل قلعه تهران). مطالعات جامعه‌شناسی شهری، ۴ ‏‏(۱۲)، 24-1.‏

حسامیان، فرخ؛ اعتماد، گیتی و حائری، محمدرضا (1393). شهرنشینی در ایران، تهران. نشر آگاه، چاپ هفتم.

دارابی، مسعود؛ رضاپور، ناصر و موسی‌رضایی، سهیل (۱۳۹8). بررسی جامعه‌شناختی تاثیر عملکرد پایگاه خدمات اجتماعی بر میزان مشارکت اجتماعی (مطالعه موردی: شهر ورامین). مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 18(۴۳)، 37- 2.

 

دواس، دی. ای(1397). پیمایش در تحقیقات اجتماعی. ترجمه هوشنگ نایبی، تهران، نشر نی، چاپ هجدهم.

رحیمی، روح‌الله؛ انصاری، مجتبی؛ بمانیان، محمدرضا و مهدوی‌نژاد، محمدجواد(1399). رابطهی حس تعلق به مکان و مشارکت در ارتقای سرمایه اجتماعی سکونتگاههای غیر رسمی. فصلنامه معماری شهر پایدار، 6(1)، 29- 15.

رزاقیان، فرزانه و فروغ‌زاده، سیمین (1397). سنجش عوامل مؤثر بر مشارکت اجتماعی شهروندان در نگهداری فضای سبز در شهر مشهد. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 16(۲)، 101- 73.

رشادی، منوچهر(1399). بررسی ارتباط میان اعتماد و مشارکت اجتماعی(در شهرهای همدان). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 9(4)، 930- 907.

زنگنه، یعقوب؛ حسین‌آبادی، سعید؛ روشندل، تکتم و نبی‌پور، رضا(1393). تأثیر تعلق مکانی و سرمایه اجتماعی و سرمایه اجتماعی بر بهسازی مشارکتی محلات قدیمی: نمونه موردی محله سرده سبزوار. مجله برنامه‌ریزی شهری، 5 (۱۹)، 128- 111.

زیاری، کرامت‌االه؛ حاتمی، احمد و مصباحی، سحر (1396). بررسی عوامل مؤثر بر افزایش مشارکت اجتماعی با تأکید بر احساس تعلق محله‌ای(مطالعه موردی: نورآباد دلفان). دو فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیای اجتماعی شهری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، 4(۲)، ۸۶-69.

زیمل، گئورک (۱۳۹۹). در باره فردیت و فرم‌های اجتماعی. ترجمه شهناز مسمی‌پرست، تهران، نشر ثالث، چاپ سوم.

شاطریان، محسن و حیدری سورنجانی، رسول(1396). بررسی و تحلیل میزان مشارکت اجتماعی شهروندان (مطالعه موردی شهر برزک). جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 4 (۱۰)، 209-191.

صفری، سحر و موسوی، سید یعقوب (1396). رشد شهرگرایی و احساس تعلق محله‌ای. برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، ۲ (۳)، 32- 1.  

فتحی، سروش و میرزاپوری ولوکلا، جابر(۱۳۹5). برررسی تأثیر پایگاه اقتصادی اجتماعی بر مشارکت اجتماعی. فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، 7(۲۲)، 100-87.   

مرکز آمار ایران (1395). سالنامه آماری استان ایلام.

مرکز آمار ایران (1395). نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن. شهرستان ایلام.

ملکشاهی، غلامرضا؛ نیکپور، عامر و غلامی، سپیده(1397). شناخت و ارزیابی عوامل مرتبط با مشارکت شهروندان در مدیریت شهری، مجله جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 5(۱۲)، 350-327.   

منیری‌فر، س.؛ اسماعیلی، ر.؛ حقیقیان، م. و ایمانی جاجرمی، ح. (1396). مطالعه جامعه‌شناختی محله محوری و مشارکت اجتماعی. مطالعات علوم اجتماعی ایران، 14(۵۴)، 109-92.

نادری، احمد؛ شیرعلی، ابراهیم و قاسمی کفرودی، سجاد (1395). بررسی حس تعلق محله‌ای و نقش آن در مشارکت اجتماعی. مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 6(۳)، 20-7.

نیکخواه، هدایت‌الله و احمدی، زهرا سادات(1396). بررسی عوامل فرهنگی- اجتماعی مؤثر بر مشارکت اجتماعی شهروندان بندرعباس. فصلنامه‌ی مطالعات توسعه‌ی اجتماعی - فرهنگی، 6(۱)، 184-159.

والاس، روث ا. و ولف، الیس(1396). نظریه‌های معاصر جامعه‌شناسی. ترجمه مهدی داودی، تهران، نشر ثالث.

Abellán, I. P. (2018). Belonging and social participation: The role of education in perceptions of belonging and experience of citizenship in Spanish youth. Master of Philosophy in Comparative and International Education, University of Oslo. 

Antonsich, M. (2010). Searching for belonging, an analytic framework. Geography Compass, 6 (4), 644-659.

Arnstein, S. R. (1969). A Ladder of Citizen Participation. JOPA, 35, (40), 216-224.

Calhoun, C. (2003). Belonging in the cosmopolitan imaginary. Ethnicities, 3(4), 531-568.

Driskell, D. (2002). Creating Better Cities with Children and Youth (A manual for participation). Unesco Publishing and Earthscan Publication Ltd.

Fulong, W. (2012). Neighborhood Attachment, Social Participation, and Willingness to Stay in China’s Low-Income Communities. Urban Affairs Review, 48 (4) 547– 570.

Hagerty, B. M. K., Sauer, J. L., Patusky, K. L., Bouwsema, M. & Collier, P. (1992). Sense of Belonging: A Vital Mental Health Concept, Archives of Psychiatric Nursing, 4 (3), 172-177.

Jausus, N. & Said, I. (2014). Barriers to Participation in Neighborhood Public Space maintenance. Paper presented in The First International conference of IASUR (International Alliance for Sustainable Urbanization and Regeneration), Kashiwa City, Chiba.

Jiang, P. & Zhen, F. (2021). The role of community service satisfaction in the influence of community social capital on the sense of community belonging: a case study of Nanjing, China. Journal of Housing and the Built Environment, https://doi.org/10.1007/s10901-021-09862-9 .

Wright, S. (2015). More-than-human, emergent belongings: A weak theory approach. Progress in Human Geography, 39 (4), 391–411.

Yuval-Davis, N. (2010). Theorizin/g identity: beyond the ‘Self’ and ‘Other’ dichotomy. Patterns of Prejudice, 44, 261-280.

Zanbar, L. (2020). Sense of Belonging and Commitment as Mediators of the Effect of Community Features on Active Involvement in the Community. City & Community, 19 (3), 617-637.