تحلیل کاربری‎های اراضی شهری با توجه به شاخص‎های راهبرد رشد هوشمند شهری(مورد مطالعه: شهر مرند)

آمایش محیط

دوره 14، شماره 55، اسفند 1400، صفحه 147-168   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

سکینه خندانی¹؛ محمدعلی صفرلویی^{* 2}؛ بشیر بیک بابایی³

¹دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران

²استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، مرکز ارومیه، دانشگاه پیام نور، ارومیه، ایران

³استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد ملکان، دانشگاه آزاد اسلامی، ملکان، ایران

چکیده

رشد روزافزون شهرنشینی از نظر تعداد و جمعیت در دو دهه اخیر بدون تغییرات اساسی در الگوهای شهرنشینی مشکلات عدیده‎ی اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی را برای ساکنان آن به همراه داشته است. در راستای غلبه بر این مشکلات، تفکر توسعه پایدار شهری و هماهنگ با آن رویکردها و راهبردهای جدیدی همچون رشد هوشمند شهری از سوی اندیشمندان شهری ارائه شده است. رشد هوشمند شهری یکی از الگوهای نوین برنامه‌ریزی شهری جهت ساماندهی به روند توسعه شهرها و پاسخی در برابر رشد پراکنده شهری است. در حقیقت راهبرد رشد هوشمند، سعی در شکل‌دهی مجدد شهرها و هدایت آنها به سوی اجتماع توانمند با دسترسی به محیط زیست مطلوب، سیستم حمل و نقل یکپارچه شهری، تراکم و فشردگی شهرها و اختلاط کاربری‌ها را دارد. در مقاله حاضر نواحی پنجگانه شهری مرند از نظر کاربری زمین شهری با توجه به شاخص‎های راهبرد رشد هوشمند شهری مورد مطالعه قرار گرفته است. روش تحقیق در این مقاله «کاربردی» و شیوه آن «توصیفی- تحلیلی» می‌باشد. با استفتاده از روش AHP شاخص‎های مورد نظر وزن‌دهی گردیده و به‌وسیله مدل تصمیم‌گیری چند معیاره TOPSIS به تحلیل و ارزیابی نواحی پنجگانه شهر مرند بر اساس شاخص‎های رشد هوشمند شهری پرداخته شده است. نتایج تحقیق مدل تاپسیس نشانگر تفاوت‎های معناداری از نظر شاخص رشد هوشمند شهری و کاربری‎های شهری در نواحی شهری مرند می‌باشد. به‌طوری که ناحیه 3 مرند با نمره‌ی تاپسیس 1133/0 در رتبه یک و ناحیه‌ی 5 با امتیاز تاپسیس 0128/0 در رتبه آخر قرار گرفته است. با توجه به نابرابری نواحی می‌باید ضمن توجه به راهبرد رشد هوشمند شهری در کل شهر، نواحی1 و5 که نواحی کمتر توسعه یافته می‌باشند، در اولویت برنامه‎های توسعه مد نظر برنامه‌ریزان و دست‌اندرکاران شهر قرار گیرد.      

کلیدواژه‌ها

رشد هوشمند؛ مدل تاپسیس؛ کاربری‎های شهری؛ شهر مرند

مراجع

 

• خمر، غ؛ حیدری، ا (1395)، «ارزیابی الگوی رشد هوشمند شهری در شهرهای جدید ایران با تأکید بر شهر جدید صدرا با استفاده از مدلSLEUTH»، فصلنامه‎ی علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی سال 16، شماره53، 270-253.
• رهنما، م ر؛ حیاتی، س (1392)، «تحلیل شاخص‎های رشد هوشمند شهری در مشهد»، فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، سال اول، شماره 4، صص 98-71.
• سازمان فناوری اطلاعات(1395)، «تحلیل نشانگرهای کلیدی فناوری اطلاعات و ارتباطات»، انتشارات سازمان فناوری اطلاعات.
• سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، سالنامه آماری استان آذربایجان شرقی(75-85-1390و 1395)؛ انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آذربایجان شرقی.
• شماعی، ع؛ قاسمی کفرودی، س؛ مرادی، ث (1395)، «تحلیل فضایی-کالبدی توسعه شهر کرج با تأکید بر شاخص‎های رشد هوشمند شهری»، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره 17، 52-33.
• شمس،م؛ الوندی، ع (1399)، «تحلیلی بر الزامات و بایسته‌های رشد هوشمند شهری(مطالعه موردی: شهر تویسرکان)» فصلنامه آمایش محیط، شماره 51، 132-111.
• ضرابی، ا؛ صابری، ح؛ محمدی، ج؛ وارثی، ح ر (1390)، «تحلیل فضایی شاخص‎های رشد هوشمند شهری(مطالعه موردی:مناطق شهر اصفهان)»،فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره77، صص17-1.
• فردوسی، س؛ شکری فیروزجاه، پ (1394)، «تحلیل فضایی کالبدی نواحی شهری بر اساس شاخص‎های رشد هوشمند، مطالعه موردی: شهر شاهرود»، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شماره 22، 32-15. 
• قربانی، ر؛ نوشاد، س (1387)، «راهبرد رشد هوشمند در توسعه شهری، اصول و راهکارها»، مجله جغرافیا و توسعه، شماره12، صص180-163.
• قربانی، ر؛اصغری زمانی، ا؛ علیزاده زنوزی، ش(1397)، «سنجش مناطق شهری بر اساس توزیع کاربریها و خدمات شهری و اثرات آن در توزیع فضایی جمعیت(مطالعه موردی: مناطق شهر مرند)» فصلنامه آمایش محیط، شماره 43، صص20-1.
• کیانی، ا؛ رئیسی، ا (1397)، «وضعیت توزیع امکانات و خدمات در شهر فنوج بر اساس اصول رشد هوشمند شهری»، فصلنامه آمایش محیط، شماره 42، صص22-1.
• مرکز آمار ایران، نتایج سرشماریهای عمومی نفوس و مسکن(95- 65).
• مهاجری، م؛ پری زنگنه، ع (1391)، «رشد هوشمند شهری راهکاری برای کاهش آلودگی هوا در کلان شهرها»،اولین کنفرانس مدیریت و آلودگی هوا و صدا، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، 8-1.
• Bhavan, Manak., Shah.Zafar.Marg, Bahadur., (2016). Draft Indian standard, smart cities indicators lCS 13.020.20. Bureau of Indian Standards. Smart Cities Sectional Committee, Last Date for Comments: CED 59 (10000) WC
• Caragliu, A. (2009). Smart Cities in Europe. 3rd Central European Conference in Regional Science - CERS. A13 L90, O18, R12
• Colin, Harrison; Ian Abbott, Donnelly, (2011). A THEORY OF SMART CITIES,Proceedings of the 55th Annual Meeting of the ISSS -2011,Hull,UK, Proceedings of the 55th Annual Meeting of ISSS
• Giovanni Borga, Rina Camporese, Luigi Di Prinzio, NiccolIandelli, Stefano Picchio, Antonella Ragnoli, (2011) New Technologies And Eo Sensor Data Build Up Knowledge For A Smart Cityinternational Conference"Data Flow From Space To Earth Application And Inter Operability",Venice,Italy,21-23 March
• HABITAT III. (2015). SMART CITIES. United Nations. Conference on Housing and Sustainable Urban Development
• C.V.(2011):Smart Growth Policy Choice: A Resource Dependency and Local Governance Explanation”. The Policy Studies Journal, 39(4), 682-697
• Policy Department A: Economic and Scientific Policy), European Parliament. Equested by the European Parliament's Committee on Industry, Research and Energy
• Lewis, D., Jaana, M., (2005), "Urban vulnerability and good governance, Journal of contingencies and crisis management, 13 (2): 50–53
• Manville, Catriona., Cochrance, Gavin., Cave, Jonathan., Millard, Jeremy., Pederson, Jimmy.Kevin., Thaarup, Rasmus.Kåre., Liebe, Andrea., Wissner, Matthias., Massink, Roel., Kotterink, Bas., (2014). Mapping Smart Cities in the EU. Directorate General for Internal Policies
• Wang, S., Liu, X., Zhou, C., Hu, J., & Ou, J. (2017). Examining the impacts of socioeconomic factors, urban form, and transportation networks on CO2 emissions in China’s megacities. Applied energy, 185, 189-200.