تحلیلی بر چالش‌های پیش روی توسعه‌ی پایدار منطقه‌ای با تأکید بر معیارهای پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: منطقه‌ی لواسانات)

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 12، شماره 45، اردیبهشت 1402، صفحه 38-50   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

زهرا سرتیپی¹؛ مهدی مدیری^{* 2}؛ زهرا پیشگاهی فرد³

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد، تهران، ایران.

²دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، مجتمع دانشگاهی پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، ایران

³استاد، گروه جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

امروزه توسعه‌ی پایدار منطقه‌ای مفهومی است که تحت تأثیر ارتقاء شاخص‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و مدیریتی قرار داشته و در راستای تحقق این مفهوم اولین گام شناسایی محدودیت‌ها و چالش‌های پیش روی منطقه می‌باشد. همچنین امنیت به‌عنوان مهمترین پیش‌نیاز دست‌یابی به شاخص‌های توسعه‌ی پایدار تلقی می‌گردد. با توجه به اهمیت نقش امنیت در توسعه‌ی پایدار منطقه‌ای، هدف از پژوهش حاضر شناسایی چالش‌های پیش روی توسعه‌ی پایدار منطقه‌ی لواسانات با تأکید بر معیارهای پدافند غیرعامل می‌باشد. در این راستا، روش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت تحلیلی-اکتشافی می‌باشد که به‌منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیک مدل‌سازی معادلات ساختاری در نرم‌افزار Amos استفاده شده است. جامعه‌ی آماری تحقیق نیز شامل مسئولان، مدیران و کارشناسان حوزه‌ی پدافند غیرعامل منطقه‌ی لواسانات بوده و حجم نمونه بر اساس روش دلفی هدفمند 100 نفر تعیین شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که مهمترین چالش‌های پیش روی توسعه‌ی پایدار منطقه‌ای با تأکید بر معیارهای پدافند غیرعامل در منطقه‌ی لواسانات به ترتیب عبارتند از متغیرهای مدیریتی، زیست‌محیطی، طرح‌های توسعه و اجتماعی-فرهنگی که ارزش ضریب آنها بر مبنای مدل ساختاری 81/0، 75/0، 68/0 و 52/0 می‌باشد. همچنین در بین متغیرهای فرعی مهمترین چالش‌ها مربوط به متغیرهای نبود نظام یکپارچه‌ی مدیریت و برنامه‌ریزی در فرایند مدیریت منطقه و نارسایی در ارتباطات میان سازمانی به‌منظور مشارکت حداکثریِ سازمان‌های مرتبط، تخریب بیش از حد محیط‌زیست در راستای سودآوری منطقه، اعتقاد و استفاده از الگوهای سنتی و عدم پذیرش فرهنگ الگوهای نوین مدیریت بوده که به ترتیب ضریب مدل ساختاری برای آنها 91/0، 89/0 و 83/0 محاسبه شده است.

کلیدواژه‌ها

توسعه‌ی پایدار؛ توسعه‌ی پایدار منطقه‌ای؛ پدافند غیرعامل؛ منطقه‌ی لواسانات

مراجع

حسینی، سیدبهشید. (1386). تدوین معیارهای پدافند غیرعامل در معماری اماکن عمومی. تهران: مؤسسه­ی آموزشی و تحقیقاتی پدافند غیرعامل و دانشکده­ی معماری و شهرسازی دانشگاه هنر تهران.

حکیم‌دوست، سیدیاسر؛ مرادی، محمود؛ رستمی، شاهبخت؛ نظری، عبدالحمید. (1397). تحلیل فضایی زیست‌پذیری در روستاهای مرزی شهرستان هیرمند با تأکید بر پدافند غیرعامل. اقتصاد فضا و توسعه‌ی روستایی، دوره‌ی 7، شماره 26، صص 126-101.

رهنمایی، محمدتقی؛ پورموسوی، سیدموسی. (1385). بررسی ناپایداری‌های امنیتی کلان‌شهر تهران براساس شاخص‌های توسعه­ی پایدار شهری. پژوهش‌های جغرافیایی، دوره‌ی 38، شماره 57، صص 193-177.

زیاری، کرامت‌اله. (1394). برنامه‌ریزی شهرهای جدید. تهران: انتشارات سمت.

سرتیپی، زهرا؛ مدیری، مهدی؛ پیشگاهی‌فرد، زهرا (1401). شناسایی پیشران‌های کلیدی در راستای تحقق‌پذیری امنیت پایدار منطقه‌ای بر اساس معیارهای پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: منطقه‌ی لواسانات). جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره‌ی 11، شماره 41، صص 54-39.

شاهیوندی، احمد؛ رییسی واتانی، رضا؛ شیخی، حجت. (1388). تحلیلی بر توزیع فضایی جرائم در مناطق شهر اصفهان. دانش انتظامی اصفهان، دوره‌ی 11، شماره 45، صص 182-153. 

ضرابی، اصغر؛ تبریزی، نازنین. (1390). تعیین سطوح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان مازندران با رویکرد تحلیل عاملی. جغرافیایی آمایش محیط، دوره‌ی 4، شماره 12، صص 77-63.

کامران، حسن؛ حسینی امینی، حسن. (1391). کاربرد پدافند غیر عامل در جغرافیا و برنامه ریزی شهری (مطالعه موردی: شهرستان شهریار). مطالعات مدیریت شهری، دوره‌ی 3، شماره 8، صص 120-107.

کامران، حسن؛ حسینی امینی، حسن؛ پریزادی، طاهر. (1390). تحلیل ساختارهای شهر شهریار و راهبردهای پدافند غیرعامل. جغرافیا، دوره‌ی 9، شماره 30، صص 37-5.

کاملی­فر، محمدجواد. (1397). تحلیل حکمروایی شهری دانش‌بنیان و تأثیر آن در ارتقاء عملکرد نظام مدیریت بحران در کلان‌شهر تبریز. رساله دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده علوم انسانی، استاد راهنما محمد علی فیروزی.

لیلیان، رضا؛ رخشانی‌نسب، حمیدرضا؛ رمضان‌زاده، رقیه. (1390). تحلیل عوامل مؤثر بر توسعه‌ی منطقه‌ای در ایران. مطالعات مدیریت شهری، سال سوم، دوره‌ی 3، شماره 6، صص 112-95.

محبتی، معصومه؛ استعلاجی، علیرضا. (1401). ارزیابی عوامل کالبدی-اقتصادی و محیطی تأثیرگذار بر تحلیل آسیب‌پذیری فضای شهری در برابر زلزله با رویکرد پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: ناحیه 5 شهر ری، منطقه 20 تهران). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره‌ی 22، شماره 65، صص 171-157.

مدیری، آتوسا. (1385). جرم خشونت و احساس امنیت در فضاهای عمومی شهر. رفاه اجتماعی، دوره‌ی 5، شماره 22، صص 29-11.

ملکی، سعید؛ زادولی خواجه، شاهرخ؛ زادولی، فاطمه. (1394). پدافند غیرعامل در طراحی و برنامه‌ریزی شهری. تهران: انتشارات راه تدبیر.

Aljerf, L., & Choukaife, A. (2016). Sustainable development in Damascus University: a survey of internal stakeholder Views. Journal of Environmental Studies and Sciences, 2(2), 1-12.

Apostolache, M. A. (2014). Regional Development in Romania–From Regulations to Practice. Procedia Economics and Finance, 8, 35-41.

Coelho, P., Mascarenhas, A., Vaz, P., Dores, A., & Ramos, T.B. (2010). A framework for regional sustainability assessment: developing indicators for a Portuguese region. Sustainable Development, 18(4), 211-219.

Drakou, E.G., Crossman, N.D., Willemen, L., Burkhard, B., Palomo, I., Maes, J., & Peedell, S. (2015). A visualization and data-sharing tool for ecosystem service maps: lessons learnt, challenges and the way forward. Ecosyst. Serv. 13, 134–140.

Dreier, P. (2003). American urban crisis, a decade after the Los Angeles riots, National Civic Review, 92(1), 35-55.

Favier, P. Bertrand, D., Eckert, N., & Naaim, M. (2012). Optimal de sigh of defense structures using reliability. Journalese fiabilitedes matrix structures.

Fedorov, L. (2002). Regional inequality and regional polarization in Russia, 1990–99, World Development, 30(3), 443-456.

Giuliani, F. De Falco, A. Cutini, V. (2020). The role of urban configuration during disasters. A scenario-based methodology for the post-earthquake emergency management of Italian historic centres, Safety Science, 127, 1-18.

Goehhering, A. (2009). Analytical methods to enhance passive urban design. 26th conference in passive and low energy architecture, Quebec City, Canada.

Hamel, P., & Keil, R. (2015). Suburban Governance: A Global View. University of Toronto Press.

Isa, A. S., Dodo, Y. A., Ojobo, H., & Alkali, I. A. (2016). Deployment of smart technologies for improving energy efficiency in office buildings in Nigeria. Life, 3(1), 3808-3811.

Keil, R. (2013). Suburban Constellations, Governance, Land and Infrastructure in the 21st Century. Published by JOVIS Publishers, Berlin.

Polizzi, C., Simonetto, M., Barausse, A., Chaniotou, N., Känkänen, R., Keränen, S., Manzardo, A., Mustajärvi, K., Palmeri, L., & Scipioni, A. (2015). Is ecosystem restoration worth the effort? The rehabilitation of a Finnish river affects recreational ecosystem services. Ecosyst. Serv. 14, 158–169.

Shamsuddin, S. (2020). Resilience resistance: The challenges and implications of urban resilience implementation, Cities, 103, 1-8.

Siebel, W., & Wehrheim, J. (2003). Security and the urban public sphere. The German journal of urban studies, 42(2), 19-46.

Van den Berg, L. (2007). The Safe city: safety and urban development in European cities, Ashgate Publishing Company.