بررسی نقش الگوی رشد شهری در ایجاد جزایر حرارتی در شهرها (نمونه موردی: شهر ساری)

برنامه ریزی و توسعه محیط شهری

دوره 2، شماره 6، مرداد 1401، صفحه 77-94   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/juepd.2022.689336

نویسندگان

امیر بخشی^{* 1}؛ سید حسن رسولی²؛ نیما رحیمی³

¹استادیار گروه جغرافیا دانشگاه پیام نور,تهران,ایران

²دانشجوی دکتری ، جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی ، ایران

³کارشناسی ارشد ، جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشگاه پیام نور تهران ، ایران

چکیده

      این تحقیق با بررسی نقش الگوی رشد شهری در ایجاد جزایر حرارتی در شهرها (مطالعه مورد: شهر ساری)، نوع گسترش شهر ساری و سپس ویژگی­های نواحی حرارتی شهر را بررسی می­کند و رابطه آن با تشکیل جزایر حرارتی شهری را شناسایی می ­کند .گسترش بی­برنامه و روزافزون شهرها در طول نیم قرن گذشته، موجب پدید آمدن مشکلات محیط زیستی شده است. این مشکلات محیط زیستی می­تواند کیفیت زندگی شهروندان و در نتیجه سلامت آن­ها را به خطر بیندازد. یکی از این مشکلات پدیده جزایر حرارتی شهری می­باشد. جزایر حرارتی شهری پدیده­­ای است که در آن دمای برخی مناطق بیشتر از سایر مناطق همجوار می­گردد. این پدیده می­تواند حاصل رشد پراکنده شهرها و همچنین رشد بی­برنامه و عمودی برخی نواحی شهری باشد. جزایر حرارتی شهری در حوزه‌های مختلف می‌تواند پیامدهای منفی داشته باشد؛ اول موضوع سلامت انسان است که وجود جزایر حرارتی در شهرها موجب پدیده­ی نبود آسایش دمایی آنها می‌شود همچنین موجب تشدید آلودگی هوا می‌شود، پدیده‌ای که در شهرهای ایران زیاد با آن درگیر هستیم.  این تحقیق از نوع تحلیلی است، اما باید افزود که از نظر هدف کاربردی خواهد بود. در بعد کاربردی نیز می توان از نتایج در تصمیم گیری و برنامه ریزی شهری استفاده کرد. برای این تحقیق از داده های ماهواره لندست 8 استفاده شد. در این راستا ابتدا پس از تهیه تصاویر، نقشه دمایی شهر ساری با استفاده از تکنیک های سنجش از دور و نرم افزار GIS تهیه و سپس جزایر حرارتی استخراج می شود. به همین ترتیب نقشه پوشش گیاهی و اراضی تهیه و ضریب آنتروپی شانون و تراکم ساختمان و جمعیت محاسبه و با جزایر حرارتی شهری مقایسه خواهد شد.  نتایج این تحقیق نشان می­دهد که شکل­گیری جزایر حرارتی در شهر ساری وابسته به هر دو نوع رشد شهر می­باشد و ایجاد نواحی حرارتی با نوع پوشش زمین، تراکم جمعیتی و ساختمانی رابطه معناداری دارد. همچنین اکثر نواحی حرارتی فعلی شهر ساری شامل نواحی می­باشد که در دهه ­های گذشته به شهر اضافه شده­اند. همچنین به منظور جلوگیری از شکل­ گیری نواحی حرارتی جدید و کنترل رشد نواحی حرارتی فعلی،  با توجه به ویژگی­های حرارتی هر ناحیه، پیشنهاداتی ارائه می­ گردد.

کلیدواژه‌ها

الگوی رشد شهری؛ جزایر حرارتی شهرها؛ شهر ساری

مراجع

1. Daniel Hoornweg, M. F.-T. (2011)CITIES AND CLIMATE CHANGE, Responding to an Urgent Agenda. Washington, D.C.: THE WORLD BANK.
2. Irazábal, C. (2009)Revisiting Urban Planning in Latin America and the Caribbean. Global Report on Human Settlements, 2009
3. JUAN P. MONTA ́VEZ, A. R. (2000). A STUDY OF THE URBAN HEAT ISLAND OF GRANADA. INTERNATIONAL JOURNAL OF CLIMATOLOGY, 899-911.
4. Junxiang Li, C. S. (2011). Impacts of landscape structure on surface urban heat islands: A case study of Shanghai, China. Remote Sensing of Environment, 3249–3263.

1. Karimi, M, N, (2017), Modeling horizontal and vertical urban development using cellular automation. Surveying Science and Technology, 125-136.

6. Karolos Kontoleon, E. A. (2010) The effect of the orientation and proportion of a plant-covered wall layer on the thermal performance of a building zone. Building and Environment, 1287-1303.

1. Lahmian (2017), Application of quantitative models in the analysis of urban body development developments. Journal of Physical Development Planning, 103-113.

8. RAMRATTAN, L. B. (2015). Guyana: A Half a Century of Struggles with Planning, Growth, and Development. Journal of Economics and Political Economy, 42-68.
9. Revision of the World Urbanization Prospects . New York: United Nation (2014).
10. Sabine, S. M. (2004). Current Status and Past Trends of the Global Carbon Cycle. The Global Carbon Cycle 44-17..

1. Sarvestani(2013), Investigating the effects of Shiraz city development on green space in different years using remote sensing tools and GIS. Shiraz: Shiraz Municipality.

12. (1996). Detailed structure of heat island phenomena from moving observations from electric tram-cars in Metropolitan Tokyo. Atmospheric Environment, 429-435.

1. Stern, n. (2006). Stern review. Government of the Kingdom of England.

14. Sung, C. Y. (2013). Mitigating surface urban heat island by a tree protection policy: A case study of The Woodland, Texas, USA. Urban Forestry & Urban Greening, 474-480.
15. Tran Dieu Thuy, T. X. (2014). Using Landsat image to study the relationship between land surface temperature and land use/land cover. 75-86.
16. Treasury, H.(2006). The Economics of Climate Change.
17. Tsilini, V. (2015). Urban gardens as a solution to energy poverty and urban heat island. Sustainable Cities and Society, 323-333.
18. Tumanov, S. (1999). Influences of the city of Bucharest on weather and climate parameters. Atmospheric Environment, 4173-4183.
19. UN-Habitat. (2011). United Nations Human Sattlements programme. Cities and Climate change.
20. Voogt, J. (2002). Urban Heat Island. In: Munn, T., Ed. Encyclopedia of Global Environmental Change, Wiley, 660-666.
21. Ziaeean (2011),Investigating the Possibility of Using NDVI Vegetation Index in Drought Analysis of Isfahan Province. Geographical studies of arid regions, 1-16.

1. Masri, Parichehr, Alamdari and Rasouli Seyed Hassan (1400) Analysis of the effect of urban climate change on the spatial distribution of the population with emphasis on thermal islands Case study: Sari.